Vísir - 12.10.1953, Blaðsíða 5

Mánudaginn 12. október 1953
vísni
Páll fsólfsson
1893 - 12. október - 1953.
í dag fagna tónlistarmenn
og tónlistarvinir, kirkjukórar,
baðsöngvarar, bílsöngvarar og
aðrir þjóðkórsmenn sextugs-
afmæli fjölhæfs og fjörmikils
gáfumanns. Páll ísólfsson er
skólastjóri Tónlistarskólans,
dómkirkjuorganleikari, tón-
skáld, 'söngstjóri, húmoristi og
margt fleira, sem of langt yrði
upp að telja, enda er hann svo
aðsópsmikill persónuleíki, að
óþarfi er að lýsa honum fyrir
þjóð, sem hann hefur starfað
fyrir og með um nær fjörutíu
ára skeið. Mun varla sá íslend-
ángur, að hann þykist ekki
kunna nokkur skil á Páli eftir
að hafa hlýtt á tónleika hans,
útvarpsfyrirlestra og tækifær-
ásræður eða fylgzt með tón-
sprota hans, þegar hann hvetur
sinn mikla þjóðkór til að taka
undir.
Það er óþarfi að taka það
fram, að maður sem er jöfnum
höndum snillingur á hljóðfæri
sitt, mikill tónsmiðui', ritfær
Vel, málsnjall og hrókur alls
fagnaðar á mannamótum og í
Vinahóp, er enginn meðalmað-
ur. Fróðlegra væri að gera sér
hánari grein fyrir ættei'ni því
og menningararfi, sem slíkur af
bragðsmaður á rætur sínar í,
en hér verður rúmsins vegna
að láta nægja að rekja helztu
æviatriði hans og störf.
Páll ísólfsson er fæddur að
Stokkseyri 12. okt. 1893, elzti
sonur hins þjóðkunna tón-
skálds og þjóðhagasmiðs ísólfs
Pálssonar og konu hans, Þur-
íðar Bjarnadóttur. Lagði hann
fyrst stund á prentiðn í Reykja-
vík, en sigldi 1913 til tónlistar-
náms, einkum í oi'ganleik, í
konunglega tónlistarháskólan-
um í Leipzig. Gerðist hann þar
nemandi próf. Karls Straubes,
sem einnig var „Tómasarkan-
tor“, þ. e. organleikari og söng-
stjóri Tómasarkirkjunnar í
Leipzig, en þá stöðu skipar
jafnan einn af fremstu tónlist-
armönniim Þýzkalands, enda
gerði Joh. Seb. Bach það em-
bætti frægt. Sóttist honum
námið mjög greiðlega og varð á
seinustu námsárunum aðal-
nemandi próf. Straubes og að-
stoðarorganleikari Tómasar-
kirkjunnar fram til 1919, er
hann flutti heim. Á árunum
1917—19 hélt hann sjálfstæða
tónleika víða um meginland
Evrópu og á Norðurlöndum við
hinn glæsilegasta vitnisburð
gagnrýnenda. Frá því 1916
hefur hann einnig að jaínaði
haldið orgentónleika í Reykja-
vík, fyrst í Dómkirkjunni síðar
í Fríkirkjunni, eftir að fyrsta
stór-orgel Islendinga var keypt
bangað, þar til hann tók við
embætti dómorganistans að
Sigfúsi Einarssyni látnum,
1939. Hafði þá fyrir nokkru
verið bvggt vandað orgel handa
Dómkirkjunni.
Árið 1930 gerðist Páll skóla-
stjóri hins nýstofnaða Tónlist-
arskóla í Reykjavík og jafn-
fram aðalkennari skólans í org-
elleilc, tónfræði og tólistar-
sögu. Því starfi gegnir hann
enn. líafði.hann á árunum 1920
—30 stjórnað kórum og hljóm-
’ syeitum, eihkum á kirkjutón-
leikum og flutt kirkj utóriverk,
sem hentug voru fyrir fámenna
kóra og hljómsveitir. Fátt vár
þá hér á landi af lærðum hljóð-
færaleikurum og enn færra
söngvara, og þurfíi oft mikla
lagni og smekkvísi til að tjalda
því, sem til var. Má nærri géta,
að hann hafi þá fundið sárt til
kunnáttuléysis landa sinna og
tekið fengins hendi við stjórn
tónlistarskóla þar sem fyllstu
kröfur voru gerðar um góða
og örugga kennslu. Hljómveit
Reykjavíkur var undanfari
Tónlistarskólans og Tónlistar-
félagsins, stjórnaði Páll einn-
ig um skeið, og fyrir Lúðra-
sveit Revkjavíkur stóð hann
um tólf ára skeið. Þegar út-
varpið var stofnað, 1930, gerð-
ist Páll tónlistarráðunautur
þess og hefir verið það lengst
af síðan. Loks hélt hann uppi
kennslu í kirkjutónlist fyrir
guðfræðinga, presta og kirkju-
organleikara, þar til söngskóli
þjóðkirkjunnar tók til starfa.
Eru þá talin helztu störf hans
í þágu íslenkrar tónlistar, önn-
ur en höfundarferill.
Uni margra ára skeið hefir
Páll einnig haldið uppi sam-
starfi við norræna stai'fsbræð-
ur sína, tónskáld og kirkjutón-
listarmenn. Hefir hann komið
fram á kirkjutónlistarmótum
Norðurlanda bæði sem einleik-
ari, söngstjóri og tónskáld, á
þann hátt, að íslendingum hef-
ir orðið mikill sómi að. Hefir
hann jafnan lagt á það áherzlu,
þegar hann hefir leikið erlend-
is, að kynna íslenzka nútíma-
tónlist enda hefir hann á söng-
skrá sinni (repertoire) öll
helztu verk íslendinga fyrir
kirkjuorgel, þ. á. m. auk eigin
verka, verk eftir Jón Leifs,
Hallgrím Helgasón, Jón Nor-
dal o. fl. Helztu hljómleika-
ferðir hans utan Norðurlanda
og Þýzkalands hafa verið Eng-
Iandsför 1946 og' Ameríkuför
1951. Hefir hann löngum verið
í vexti sem orgelsnillingur og
mun nú ráða yfir meiri tækni
en nckkru sinni fyi'r.
Páll hefir látið ýmisleg
menningarmál til sín taka, auk
tónlistarinnar. Hefir hann löng-
um átt sæti í stjórn Norræna
félagsins, verið ritstjóri tóniist-
artímarita, svo sem „Heimis“
og hann átti einnig sæti í
útgáfustjórn tímaritsins
,,Vöku“, sem um margt var
eitthvert merkasta menning-
artímarit íslendinga á þessari
öld, enda þótt það „ýrði ú'ti"
sökum fjárskorts á sama hátt
Qg .músíktímafitin. i .
Fyrri konu sína, Kristínu
Norðmami, missti Páll eftir 23
ára farsæla sámbúð árið 1944:
Eignuðust þau þrjú börn, er
öll hafa x-eynzt nýt og frama
vænleg. Þau eru Jón flugvirki,
kvæntur Guðrúnu Jónsdóttur
(eiga 2 börn), Einar leikari,
kvæntur Birgittu Laxdal (eiga
3 börn) og Þuríður söngkona,
gitf Erni Guðmundssyni (eiga
1 dóttur). Síðari kona Páls er
Sigrún Eii'íksdóttir. Giftust
þau í ársbyrjun 1946 og eiga
unga dóttur saman. Eru því
líkindi til, að Páll verði kynsæll
imjög, eigi síður en Bergur í
Brattholti, ættfaðir hans, en í
niðjatali hans er að finna
rækilegar upplýsingar um ætt-
ir Páls.
Að lokum skal hér gefið
stutt yfírlit yfir tónverk Páls
ísólfssonar:
Af sönglögum kannast flest-
ir við lög hans við ljóð Davíðs
Stefánssonar og Jónasar Hall-
grímssonar. Eru flest þeiri'a
prentuð, þ. á. m, lögin úr
Gullna hliðinu, Vögguvísa, í
dag skein sól o. fl. eftir Davíð
og „Sáuð þið hana systur
mína“, Kossavísa o. s. frv. eftir
Jónas. Fyrir píanó er prentað
m. a. þi’jú píanóstykki og Glett-
ur (Humoresken). Af orgel-
verkurn hans er flest óprentað
nema 12 pi'elúdíur og Cha-
comxa í dóriski'i tóntegund.
Orgel-passacaglíu sína í f-moll
hefir hann endursamið fyrir
symfóníuhljómsveit, og verður
hún aðalhlutverkið á afmælis-
tónleikunum í kvöld. Af öðrum
| symfóniskum vei'kum má neí'na
hátíðafoi’leik við opnuxx Þjóð-
leikhússíns 1950. Meðal kór-
verka hans skipar Alþingishá-
tíðarkantatan heiðui-ssess.
Hlaut hún vei’ðlaun og var
flutt á hátíðinni 1930 af kór
og hljómsveit. Auk hennar ei'u
til frá hendi Páls allmörg
kii’kjukói’lög og kai'lakói'lög,
óprentuð. Loks hefir Páll sam-
I ið tónlist við fjögur leikrit:
j Gullna hliðið 1941, Veizluna á
| Sólhaugum 1943, Niels Ebbe-
sen (útvai’psleikrit eftir Kaj
Munk) 1945 og Myndabók Jón-
asar Hallgi'ímssonar, er Halldór
Laxnes tók sarnan í tilefni af
listamannaþingi á aldai’hátíð
Jónasar 1945. Loks hefir hann
búið fjölda tónverka undir
préntun, þ. á.. m. Sálmasöng-.
bók (ásarnt Sigfúsi Einars-
syni).
Páll hefir hlotið fjölda heið-
ursmerkja, svo sem riddara-
ki'ossa fi'á öllum Norðurlöndiux-
um, doktorsnafnbót frá háskól-
anum í Osló o. m. fl. Hann er
vinmai'gur og á sér fáa öfnnd-
arrnenU, enda er hann mjög við
alþýðuskap, ljúfur og hress í
viðmóti við alla meim, snögg-
reiður ef honum í'eixnur í skap
eða gremst einhver fjárans
vitleysan, en fljótur til fulli'a
sátta. Kínxni hans er landskunn
enda náskyld skýrleika hans í
hixgsun og óbeit á hverskonar
hégónxa og sýndarmennsku.
Bjarni Guðmundsson.
Allir eiga erindi í Fell;
Hiísgagna-
áklæði
niikið úrval verð frá 44 kr.
metcrinn.
VERZL
m
Kmtján Guðlaugssoa
hæstaréttarlögmaður. j
Auiturstræti 1. Sími WM.
■yVWVWWWWWWWWWWnWWWWWWWWWfWWWW
Lekur
Protex
Með PROTEX má stoppa
á augabragði allan leka, á
steini, járni, timbri, gleri og
pappa.
Tryggið hús yðar gegn
leka með PROTEX.
MÁLNING &
JÁRNVÖRUR
Sínxi 2876.
Laugaveg 23.
wvvvvvvvnwvs/vvvvvvvvvwvvvvvvvvvvwwwwvwws/vw*
VWVWWVWVWVVVWWWWWVVAAVWWMVV
5íýi“ng
í þvottaefntim
Persil hefur löngum vcrið vinsælt þvottaefni unx víða
veröld. En fátt er svo gott að ekki megi bæta það. Efíir
langar vísindatilraunir hefur nú tekizt að finna efnasam-
band, sem eykur mjög kosti Persils. Efni þetta ver þvott-
inn sliti, gerir hann blæfagran og tryggir algert hreinlæti.
Vefurinn í fatnaði, rúmfötum, dúkum og yfirleitt öllum
þvotti er ofinn úr örsmáum þráðum, sem samsettir eru af
enn smærri trefjum. Utan um þessar ti'efjar safnast liúð
af kalki og óhreinindum. Þegar þvottur er sápuþveginn,
núinn eða burstaður, slitnar haixn og óhreinindin sitja
eftir, ’þótt þau sjáist ekki með berum augum. Slíkur
'þvottur verður aldrei blæfagur né fullkonxlega hreinn.
I Persil er nú nýtt efnásamband, sem lcysir óhreinindin
algerlega frá trefjunum, án þess að núa þurfi blettinn.
Með því að nota Persil sótthreinsast þvotturinn, verður
mjallhvítur og sérlega auðvelt er að strauja liann. Það
skal og tekið fram, að í Persil er ekkert Klót og bað fer
vcl nxcð hcndur húsmæðranna. Varast ber að hlanda öðr-
um þvottaefnum saman við Persil. Til staðfcstingai' þvi,
scm hér er sagt, skal húsmæðrum hent á að reyna Ixið
nýja Persil, því að reynslan er í'éttlátasti dómarinn.

Að gjeimM tilefmi
viljum við taka fram, að fötin frá okkur, sem auglýst hafa
verið á kr. 890,00, beztu fötin, eru ekki handsaumuð,
heldui’ unnin meo fjöldaframleiðslu fyrirkomulagi, og ex’
það ástæðan fyrir því, hve fötin eru ódýr.
Ennfremur viljunx við taka fram, að við rekum
jafnframt 1. ílokks handsaumsdeild, og eru fötin þar ein-
ungis saumuð eftir máli.
Klæðaverzlun
Andrésar Andréssonar