Vísir - 15.10.1953, Blaðsíða 4

VI S I R
Fimmtudaginn 15. október 1953
irfism
D A G B L A Ð
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsia: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm linur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Halldóra Bjaraadóttir
Alþýðafbkkuriitn hér og þar.
áttræð.
Þingkosningar fóru fram í Noregi á mánudaginn, og eru
hejldarúrslitin nú kunn, en þau urðu á þann veg, að Vérka-
mannaflokkurinn hélt meirihluta sínum. Mun hann þar af .
leiðandi fara með stjórn landsins næsta kjörtímabil. Hefur hann I bumngnum smum, íull ahuga,
slíkt nær eins-I starfslongunar og starfskrafta,
Ein merkasta kona landsins
er áttræð í dag', Halldóra
Bjarnadóttir, heimilisiðnaðar-
ráðunautur og ritstj. Hiinar.
Halldóra — heimilisiðnaður —
Hlín, meira þarf raunveruiega'
ekki að segja, svo allir viti við
hverja er átt og um leið’ kemur
í huga maiúis langur starfsfer-
ill, sem hófst einhvern tíma
fyrir langalöngu. Því Haíidóra
og hennar starf er næstum því
eins gamalt og elztu menn
muna og þó er hún hverri konu
röskari á fæti. Grönn og spengi-
leg, bein í baki á íslenzka
/verið í stjórnaraðstöðu frá árinu 1935, og er
dæmi. i
i Þaö er þess vegna eltki að furða, þótt Alþýðublaðinu her,
’þyki hentugt að gefa þessum norska flokki nafnið „Alþýðu-'
!Jlokkur“, því að það hefur verið siður hjá því blaði og flokki
jþess að.nudda sér sem mest utan í „dúsbræðurna“ á Norður-
ilöndum, ef hægt væri að ávinna sér einhverja frægð af þeim
rmeð því móti. En þessar tilraunir hafa þó ekki borið tiiætlaðan
árangur hingað til, því að rneðan „bfæðraflokkarnir“ á Norður-
löndum hafa jverið í vexti og uppgangi, hefur frændum þeirra
hér orðið mest ágengt við að hrinda fólkinu frá flokki sínum,
rsvo'að það er aðeins myndun Þjóðvarnarflokksins, sem hefur
-Jorðað Alþýðuflokknum frá því að vera minnsti flokkurinn,
,,-sem hefur fengið frn: " a kjörna á Alþingi.
I „Álþýðuflokkuriii n'' i Nofegi hefur að mörgu leyti átt við
sömu vandamál að stríða og litli frændi hér. Flokkar þessir
i.'hafa því haft mjög svipaða aðstöðu til þess að ná fótfestu meðal
ijþjóðanna. Þó hefur svo farið fyrir þeim flokknum, sem starfandi
<er hér á landi, að áhrif hans eru hverfándi, og hafa farið
roinnkandi ár frá ári um langt ske^fi. Hefur það litlu breytt,
,svo að sjáanlegt sé, þótt skipt hafi 'verið um formann.
I Norski Verkamannaflokkurinn hefur, eins og' fyrr segir,
iJarið með völdin í landinu allt frá árinu 1935, fyrst í formi
pminnihlutastjórnar, með 69 þingmenn að baki sér af 150, en
jrvitanlega langstærsti flokkurinn, en síðan sem meirihluta-
jiflokkur, og' er ferill hans að ýmsu leyti óvenjulegur. Hann hefur
j;á þessu tímabili átt gengi sitt að fagna þeirx'i staðreynd, að
jrforystumenn flokksins hafa flestir verið hinír færustu menn,
jsem hafa sýnt mikla ábyrgðartilfinningu, er þeim voru faiin
l'völdin. Nöfn eins og Nygaardsvold, Tx-ygge Lie, Einar Ger-
þhardsen, Halvard Lange og Oscar Torp, hafa Norðmönnum þotfc
jinokkur trygging þess, að skynsamlega væri haldið um stjórn-
iVÖlinn.
Norski Verkamannaflokkurinn hefur til þessa haft það að
meginsjónarmiði aö vera fyrst og fremst lýðræðisflokkur, sern
i.-ævinlega hefur fylgzt með því, sem gerist hjá fólkinu sjálfu.
-Sjaldan farið lengra til þess að koma stefnumálum sínum fram
jcn telja mátti verjanlegt vegna alþjóðaheillar. Hvorki Nygaards-
l'vold, Gerhardsen né Torp hafa talið. rétt eða ti'eyst sér til að
,'þjóðnýta skipastól landsmanna, sem telja verður langöflugasia
í:gjaldeyrisöflunartæki þjóðarinnar, né heldur iðnaðinn. Þeim
Ihefur skilizt réttilega, að þessir atvinnuvegir hafa verið vél
Irreknir á grundvelli einkaframtaksins, skiað drjúgum arði í
Iþjóðarbúið, og þess vegna látið þá afskiptalausa. í þessum efn-
i'um, svo að dæmi séu nefnd, heíur norski Verkamannaflokkur-
:inn metið þjóðarheill ofar flokkssteínunni.
Þaði er freistandi að gera samanburð á Verkamannaflokknum
rnórska og hinum sósíaldemókratíska Alþýðuflokki hér. Sá
samanburður v.erður að sjálfsögðu fjarska óhagstæður hinunx
islenzka „bræðraflokki“, eins og' hann viil kalla sig, og ér það
ixáunar ofur eðlilegt. Hér á íslandi keraur varla svo út eintak
;ai' Alþýðublaðinu fyrir kosningar, að ekki sé krafizt þjóðnýtingar
í einhverri mynd, enda þótt á mörgum sviðum sé fengin næsla
•dýrkeypt reynsla af slíkum tilraunum um „áætiunarbúskap“,
sem er eitt af uppáhalds-vígorðum spekinganna við Alþýðu-
'blaðið. Meðan norski stjórnarflokkurinn heldur niðri dýrtíð í
fxeimalandi sínu, æpir „bi'æð>raflokkur“ hans hér á ýmsar ráð-
.stafanir, sem óhjákvæmilega. myndu auka dýrtíð og. þrengja
að atvinnuvegum landsins.
Sé haldið áfram þessum sanianburöi, rékst maður strax a
•muninn á einbeittri og Skeleggri afstöðu hirijí norska Vatjka-
mannaflokks í utanríkismálum, samtímis þvi, sem hinn ísleri'4ki
Alþýðuflokkur gerir sig að viðundri fyrir hik og sýndarmennsku,
vol og víl. Norski Verkamannaflokkurinn stendur óhikað með
hinum vestrænum lýðx-æðdsöflum, t.d. Atlantshafsbandalaginu,
samtímis því, sem hjáróma raddir hinna svonefndu „vinstri-
sinna“ Alþýðuflokksins, t.d. Gy'ifa og Hannibaís, reyna að vekja
á sér ath; gli með alls konar fálmi út í loítið,. en þora í hvoi'ugán
fótinn að stíga.
„Tó be or not to be“, lætur Shakespéare Hamíet segja.
Norska Verkamannaflokknum er rnæta vel Ijóst munurinn á
sem ennþá virðast lítt þverr-
andi, enda viljinn óbugandi,
þrekið ódrepandi.
Ungri var Halldóru Ijóst
hvern veg skyldi ganga. Hún' fyrir 40 árum, foriri'. síðan um
valdi leiðbeininga og fræðslu-
starf, kennarastarfið. Þó var
ekki kennaraskóli íslenzkur,
en Halldóra vatt sér þá til Nor-
egs tvítug að aldri og hóf þar
nám og lauk kennarapróíi.
Norðmönnum hefur litizt vel á
þenna afkomanda víkinganna
og buðu henni með sér að vera
og starfaði hún þar sem kenn-
ari í 8 ár og líkaði vel vistin.
En heim vildi Halldóra og var
það happ fyrir ísland og ísl.
heimilisiðnað, hinn merka
menningararf íslendinga. Hún
tqk við skólastjórastöðu við
Barnaskóla Akureyrar og starf-
aði þar í 10 ár. Þar varð henni
fljótt ljós þörfin á kennslu í
hagnýtri handavinnu barna í
skólum, bæði sem uppalandi og
þroskandi þætti i starfi huga
og haridar og til að vekja hug-
myndaflug barnanna og skapa
tilbreytingu írá miklu bók-
námi og ekki sízt ef hægt væri
til að halda með því nokkru
sambandi við fornan heimilis-
iðnað, og hina gömlu bæi.sla-
menningu, hina e>nu sem þetta
land hefur alið
Þessi byrjun mun hafa orðið
undirstaða að handavinnu-
kennslu í skólunum og í
framhaldi þar af er nú hafið
1940. I því eru nú 2000 konur,
um ,70 félög.
Halldóra hefur varið mikl-
um tíma á hverju ári til ferða-
laga um landið, trú þeirri skoð-
un sinni að nauðsynlegt er að
hafa náið samband við fólkið,
sem unnið er fyrir og verið er
að leiðbeina, ef árangur á að
nást. Fátt er jafnframt eins
þroskandi og ánægjulegt sem
slík náin kynni af landi sínu og
þjóð. Sameiginlegt málgagn
eða tengiliður Halldóru og þessa
fólks hefur verið ársritið Hlín,
sem Halldóra stofnaði fyrir 35
árum og hefur verið ritstjóri og
útgefandi þess alla tíð og víst
má telja það eitt ekki lítið af-
rek. Að vísu hefur hún oft haft
mikin.n fjölda „meðritstjóra“,
þar sem er fólkið í landinu.
Hlín hefir jafnan verið vett-
vangur starfsins, hinna starf-
andi og hinna leiðbeinandi og
heíir án efa átt mikinn þátt í
baráttunni fyrir endurreisn
íslenzka heimilisiðnaðarins.
Auk þessa látið sér fátt mann-
legt óviðkomandi. Hún hefir
nú um langt skeið haft eitt
stærsta upplag landsins og
líklega alla tíð ódýrast allra
rita. Meginatriði hjá Halldóru
verknám skólanna. — Halldóra1 er> allir hafi ráð á að fá rit-
sá að byrja þurfti á byrjun- íið> enda flestir unnið að dreif
inni ef auka átti handavinnu-
kennslu íí skólunum og afsann-
aði þar með þá gömlu firru. að
konur geti aldrei hugsað rök-
rétt. Hóf hún nú kennslu í
handavinnu við nýstofnaðap
Kennaraskóla íslands. Kenndi
þar kennaraefnum I 8 ár 1922
—1930 og munu á annað hundr-
að kennaraefna hafa notið til-
sagnar hennar. Á þessum ár-
um byrjaði hún einnig nám-
skeið og sýningar á heimilis-
iðnaði víðsvegar um landið, og
hefir haldið því áfram síðan.
í full 30 ár hefur Halldóra
veriö leiðbeinandi almennings
í landinu í heimilisiðnaðármál-
iira, ferðast um landið, kynnst
fólki-nu, ,haft námskeið, sýning-
ar og flutt eríádi, síofnað
kvenfélög þar sem þess þurfti,
til samstarfs og félagsstarfs um
útvegun tækja, efnis og áhalda
og samvinnu um ýms önnur
félagsleg málefni í hinum
dreifðu byggðum landsins :bg
sumstaðar lika í þéttbýlinu
Sumstað'ar gerði hún úr jsessu
að vera eða veia ekkx, en hxnn íslenzki „bræðraflokkur * telur j stærri félög eða sambönd
sér betur borgið með því að reyna að vera, en vera þó ekki neitc., Stofnaði Samb. Norðl. kvenna
ingu þess án endurgjalds og
Halld. víst ekki alltaf ætlað sér
mikið fyrir ritstjórnina.
Tóvinnuskólinn á Svalbarði
við Eyjafjörð er einnig Hall-
dóru verk. Hún stofnaði hann
í lok stríðsins og er því nú ný-
byrjað 8. starfsárið. Lítill skóli
að vísu, en þar er lögð megin-
áherzla á að kenna ungu fólki
meðferð ullarinnar íslenzku og
viðhalda þannig þessari þúsund
ára gömlu iðju landsmanna,
sem ísland er löng'u orðið frægt
fyrir á heimilisiðnaðarsýning-
um erlendis. Halldóra hefir
sjálf staðið fyrir mörgum þess-
ara sýninga, líklega flestum,
'og hún er vél þekkt í norrænni
saraVinriu ’ utft heimilisiðnðar-
mál o:g hefir 'setið flest þirig
Noi’ræna beimilisiðnaðarsam-
bandsins, eða kannske staðið
fullt eins mikið í ræðustól-
Dauflegt mun það þing þar
sem Halldóra hefur ekki „bav-
ið i borðið“ og hel'ir þar ekki
burft útskorinri fundarhamar.'
Þó er það allt í gciðu, og víst
mun það, að mikið mun heim-
ilisiðnaðai’fólki. þykja á vanta,
Aður eu ég birti b'réf, sem iriér
hefur borizt, vildi ég aðeiris
skjóta að nokkrum orðmn um
kartöflugeymslur. Tveir menn
hafa sent mér bréf um hvernig
geynia skuli kartöflur yfir vet-
ni-inn. og var i báðum b.réfum
bent á ævagairila aðferð, þ. e. að
grafn ]>ær í jörð. Sérfröður ma'ð-
m- um þessi inil liefur bent mér,
ú, að þó það sé ómótmælanlegt að
kartöflur geymist xnjög vel, ef
þær eru grafnar í jörð, i.vigi sú
galli, að ékki má hról'la vi'8 grví'j-'
unni eða opna hana, netna þegár
htin er læmd. Eg get þessa lié» na,
I'vi þr’t'a veigámiklu atriði koni
hvergi frcim í bréfunum, sem birt
voru um jjctta efni.
iiv ■ ’• eitrum við að gera?
Brél'ritararnir segja:
I garðinúm hérna við húsið eru
blóm óg tré. En vágestir eru í'ná-
grenninu. Slrákar, ég segi strák-
ar en ekki drengir, og ekki nein-
ir óvitar, 10—12—14 ára gaxnlir,
og jafnvel eldri liggja á þvi lúa-
lagi að spiíla bæði blónium og
trjám. í sumar var varla nokk-
urt ber eftir á trjánum, þégar þau
voru fullsprottin, því strákarnir
sáu fyrir því. Eg er ekki að minn-
ast á þetta vegna fjartjóns þess,
er þeir valda, heldur hius, aö
gremjulegt cr að lcggja vinnu og
fé i að hafa snyrtilegt í lcring um
sig og sjá það síðan lagt í auðn.
Gaddavírinn bannaður.
Nú miin vera bannað að Iiafa
gaddavír uin garða sína, enda
bæði Ijótt og leitt. En livaða ráð
geta nú eftirlitsmenn bæjarjns og
l'egnmarfélagið gefið húseigend-
um til að verjast slikvim ófiign-
uði? Eitthvað þyrfti þó að gera.
I Hér við götuna er garðiir við
livert hús, vel varðir cn ekki
i niannhcldir. Að vctrinum koma
oft hópar slikra stráka lilaupandi
og stökkvandi garð úr garði, og
| er þá ekki verið að krækja fyrtr
smátré og þétta runna. Slóð
þeirra er ljót.
i
Hvað gera foreldrar?
| Þetta er sannarlega alvörumál,
og er ckki siður nefnt til at-
hugunar fyrir foreldra, sem því
miður eru sekir nm eftirlitsleysi
með börnum sinuni. I vor kom
ég að garði, sem sett var í dag-
inn áðui’. Þar böfðti krakk.ar
I „plokkað" kartöflurnar upp úr
^ hölunum og skilið þær eftir opn-
ar og tómar. Vai'la liafa þau far-
ið með útsæðið í pottinn hennar
mömmu. Nei, þar réð aðeins
skemmdarfýsnin. ÓSkandi væri
áð ' allir foreldrar gerðu sér áð
skyldu að brýria fyrir börnum
sínúm að virða cignir annarra,
o gsérstaklega ættu þeir forelpr-
ar að eiga auðvelt með að skiíja
J nauðsyn þess, ef garður er á
þeirra vegum.“ — Hér lýkur bréf-
í inu og vísa ég boðskap þcss ti!
I hlutaðeiganda. En það er iriála
sannast að oft er erfitt að hafa
liemil á fjörmiklum börnum. Og
það er nú/einu sinni svo, að
sjaldnast er gert í'áð fyrir börn-
uriúm og ke'mur það víða í ljós.
Hins vegar er það góð regla tið
kenna börnum mannasiði, en það
geta ckki talist góðir mannasið-
ir að eyðileggja gróður í görð-
um nágrannamia. — kr.
ef Halldóra er ekki mætt á
slíkum þingum.
Eitt árið brá Halldóra sér til
Vesturheims, í fyrirlestra- og'
kynningarferð og hélt þar ekki
minna en 50 sýningar á ísl.
heimilisiðnaði meðal V.ísl. að-
allega. Einnig hefur hún haft
sýningar í London og víðar.
Hvar sem hún fer hefur hún
Framh. á 7. síðu.