Vísir - 29.10.1953, Blaðsíða 4
ylsiR
FÍTnmtudaginn 29. október 1 ÖaS
wísan
DAGBLAÐ
: Ritstjóri: .Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstrseti 8.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VtSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (finun línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Fjögurra alda gamall
draumur rætist.
Vatni Karunárinitar í Persíu veitt yfir
Sandauðnir isfahandafsins.
Athugasemdir um peningamál.
Isíðustu viku birtist eftir Jón Árnason bankastjóra athyglis-
verð grein hér í blaðinu, um peningamálin í landinu. Fáir
ménn hafa betri aðstöðu en hann til að gera sér grein fyrir
hinu raunverulega ástandi þessara mála. Sem bankastjóri
Landsbankans fjallar hann um þessi mál flestum öðrum fremur
og því ekki að ástæðulausu, að hlustað sé á varnaðarorð hans,
og hvað hann hefur til þessara mála að leggja.
Menn geta haft mismunandi skoðanir á peningamálum sexn
öðrum málum. Ekki eru allir sammála um það, hvaða grund-
valiarstéfnu beri að fylgja, og venjulega er svo í flestum lönd-
um. að talsvert ber á miiii skoðana stjórnmálamanna og fjár-
málamanna þeirra, sem peningastofriunum stjórna. Annars
vegar er hvöt stjórnmálamannsins að ráðstafa fjármunum á
þann hátt, sem hann heldur að almenningi sé mest þægð í,
en hins vegar rótgróin sannfæring fjármála- og bankamannsins,
að það hefni sín jafnan grimmilega að brjóta gegn viðurkenndu
lögmáli fjármálanna og efnahagslífsins. En hvernig sem á
þenna skoðanamun pv ’.i' íð, verður aldrei fram hjá því komist,
áð efnahagsstarfsemi i-jjðar verður að hlíta ákveðnum reglum
í meðferð peningamála, ef hún vill, að ekki fari allt um
þvei’bak.
Jón Árnason bendir á í grein sinni, að ýms hættumerki
séu á lofti í peningamálunum og verði ekki tekið tillit til þeirra
í tíma, hljóti ýmsir erfiðleikar af þeim að leiða. Skal hér
drepið á nokkur atriði, er hann telur nauðsynlegt að gefa
gaum og bæta úr til þess að efnahagsástandíð geti leitað eðlilegs
jafnvægis.
Einn varhugaverðasti þáttur úr íslenzkra peningamála, eins
og sakir standa, er stöðvunin í sparifjármynduninni. Atvinnu-
reksturinn í landinu byggir afkomu sína að verulegu leyti á
sparifjársöfnun landsmanna. Raunverulega hefur hún staðið í
stað um nokkurt skeið og er hér um afar varhugavert fyrir-
brigði að ræða. Ástæðan til þessa er vafalaust sú vantrú, sem
almenningur hefur enn á gjaldmíðli landsins, eftír verðbólgu
og verðrýrnun peninga allan síðasta áratug. Til þess að lækna
þetta þjóðfélagsmein þarf í fyrsta lagi að endurreisa trú fólksins
á g'jaldmiðlinum og í 'öðru lagi að lyfta öfluglega undir hvöt
þess til sparnaðar. t
Beint framhald af þessu óviðundandi ástandi er hin gegndar-
lausa eftirspurn á lánsfé, sem nú er og verið hefur Um
nokkurt. skeið. J. Á. heldur því fram, að viðskiptabankarnir
séu komnir í þrot með lánsfé, þrátt íyrir gífurleg og sívaxandi
endurkaup Landsbankans. í marzlok þetta ár voru útlán bank-
anna þriggja og sparisjóðanna, samtals 1624 milljónir króna.
Á sama tíma námu öll sþari-innlán banka og sparisjóða, ásömt
inneignum í hlautareikningum samtals 937 millj. króna. Þegar
við það er bætt seðlum í umferð, mótvirðissjóðnum og eigin
sjóðum bankanna, kemur í ljós að allt fé sem bankarnir ráða
yfir er komið í útlán. Þetta er staðreynd sem ekki verður gengið
fram hjá, þótt margir séu svo bjartsýnir og léttlyndir að þeír
neita að taka tillit til ástandsins.
Fyrir f jórum öldum var gerð
tilraun til þess að veita vatni
Karúnárinnar í Persíu yfir
gróðurlaúsar lertdur. Nú — að
loknu fjögurra ára starfi, þar
sem beitt var nútíma tækni —
Jiefur þessi draumur ræzt.
Það var Tahmasp keisara,
sem eitt sinn, er hann virti fyr-
ir sér hið glitrandi Karúnfljót í
grennd við Zagrosfjallgarðinn,
datt í húg, að veita vatninu
yfir sandauðnirnar umhverfis
Isfahan, og breyta þeim í blóm-
skrýddar lendur. Og hann birti
keisaralega tilskipan, að vatnið
úr Karún-ánni skyldi leitt til
Isfahan, svo að allur Isfahan-
dalurinn yrði eitt, blómahaf.
Þúsundir bænda voru sendir af
stað ‘upp í fjöllin til þess að
grafa, en komu niður á svo
harða klöpp, að tæki þeirra
unnu ekki á henni .
Nú, fyrir tæpum hálfúm
mánuði, ferðaðist hinn 34. ára
gamli Persakeisari Mohammed'
Reza Pahlevi, til Isfahan,
þriðju mestu borgar Persíu, til
þess að sjá hinn gamla draum
rætast. Þá var verkinu lokið.
Útlendingar höfðu komið Pers-
um til hjálpar. Brezka verk-
fræðingafirmað, sem kennt er
við Sir Alexander Gibb, vann
verkið, en Bandaríkjamenn
höfðu lagt fram 200.000 dollara
til þess að unnt væri að ljúka
því á 4 árum.
Og bráðlega mun vatnið úr
Karúnánni renna um 3000
metra löng göng og dreifast um
Isíahandalinn, og frjóvga þar
150.000 ekrur lands, og skapa
þúsundum f jölskyldna hin beztu
skilyrði til garð og jarðræktar.
Verkamálaráðherra án
mikiivægrar afstöðu.
James Paui Mitc’hell, hinn
nýi verkamálará&herra Banda-
ríkjanna, er tæplega 53 ára að
aldri og er frændi kvikmynda-
leikarans TJhomas Mitchell, scm
m. a. er kunnur fyrir leik simi
í kvikmyndinni „High Noon.“
Mitchell hafði ekki efni á að
fara í háskóla og gerðist innan-
búðarmaður í nýlenduvöru-
verzlun, en fór að verzla með
smjör og egg, en varð gjaldþrota
eftir 2 ár, og svo gekk á ýmsu
fyrir honum, þar til Thomas Eó
Dewey rikisstjóri New York og
forsetaefni republikana fyrir
nokkrum árum, veitti athygli
málamiðlunarhæfileikum hans,
og það var Dewey og hans
mönnum að þakka, að Mitchell
er orðinn verklýðasmálaráð-
herra Bandaríkjanna. —
Mitchell er af írskum ættum,
kaþólskur. Hann hefur aldrei
látið opinberlega í ljós skoðun
sína á hinum umdeildu Taft-
Hartley lögum.
\Margt er ®fcrttiót
Útrýma kanínur sauðfjár-
stofni Eldlendinga?
Þar skipta kanínur nú miHjónum, en voru
óþekkt fyrirbæri fyrir 20 árum.
Sauðfjárbændur í þeim
hluta Eldlands (Tierra del
Fnego), sem heyrir til Argen-
tínu, syðst í Suður-Ameríku,
búast nú til varnar gegn skæð-
, um óvini, sem ógnar lífsafkomu
Það, er óbreytilegt lögmál þess efnahagskerfis, sem við þeirra.
búum við, að of mikil/; bankaútlán og óeðlileg peningavelta, J Þannig er mál með vexti, að
leiðir fyrr ‘eða síðar til varanlegrar verðrýrnunar peninganna. mílljónir af kanínum eru í
Á þetta einkum við. þegar útlán bankanna eru komin langt þann veginn að „éta sér braut‘1,
fram úr hinni raunverulegu sparifjármyndún, og því fé sem.
handbærí er í sjóðum í Iandinu. Verðrýrnun þeninganna, eða
jafnvel óttinn við yfirvofandi verðrýrnun, leiðir síðan af ser
aukna eftirspurn á lánum, óeðlilega mikla fjárfestingu og hóf-
Jausa eýðslu. Þegar svo er komið fer fljótt að hallast á bagga-
hestinum og .hætt við að allt fari um þVerbak.
Þær leiðiþ sem J. Á. b.endir á, til að bæta úr öngþveiti pen-
ingamálanna, valda vafalaust nokkrum ágreiningi, því talsvert
má jafnan deila um það hvað nauðsynlegast sé að gera. Þær
eru ekki auðveldar og þær eru ekki vinsælar en þær geta
vafalaust læknað ástandið að verulegu leyti án þess að valda
óhóflegum þrengingum, ef aðgerðunum er hóflega beitt. Sjúk-
leiki peningamála hér á landi þarfnast svipaðrar lækningar
og slíkur krankleiki í öðrum löndum. Aðalatriðið er þó að gera
sér grein fyrir því hvað aflaga fer og hver hætta er á ferðum.
Að qðrum kosti getur ekki verið um úrbætur að ræða. Ábend-
bókstaf lega talað, frá þeim
hluta Eldlands, sém héyrir til
Chile yfir á Argentínusvæðið,
þar sem beitilönd eru betri.
Hafa sauðfjárbændur gert
ýmsar ráðstafanir til þess að
snúatet gegn vágesti 'þéssum, m.
a. ikeypt inargar smálestir af
vírneti til þess að reyna að
hefta framrás kanínuhópanna.
Þá festa þeir einnig kaup á
banvænum gastegundum og
sýklum og öðrum eiturefnum
til þess að vinna á kanínum.
Kanínur voru óþekkt f-yrjr-
bæri á Eldlandi fyrir tveim
áratugum, en þá er sagt, að
frá Evrópu og sieppt þeim.
Mönnum ber vitanlega ekki
sama um fjölda kanínanna a
Eldlandi nú, en gizkað er á, að
þær séu milli 5 og 12 milljónir,
en af þeim hefur um 500 þús
und þegar tekizt að komast inn
í Argentínu-hluta Eldlands,
sem er eyja.
Bændur á Chile-hlutanum
hafa þegar orðið að slátra um
30% af sauðfé sínu, sem nú er
um 700 þúsund talsins. Svipaða
sögu munu Argentínubændur
bráðlega hafa að segjá, ef illa
'tekst, en. sauðfjáreign þeirra er
uin .750 þúsúnd. Talið er, áð 8
kanínur eti svipað og oin saúð-
kind.
Bóndi nokkur hefur skýrt
frá því, að með hundum, gasi
og haglabyssum hafi honum og
mönnum hans tekizt að vinna
á um 180 þúsund kanínum á
fimm mánuðum.
Sumt bakteríueitur, sem
hefur reynzt vel í Ástralíu, er
önothæft á Eldlandi, af því að
Hér fer á eftir brcf frá lesenda
um hjólferðir á gangstéttum, en
ekki cr ótitt, cins og mörgum er
kunnugt, að ungmenni þessa
bæjar hjóli jafnt á gangstéttum
sem götunum og stafar oft af
jieim talsverð hætta. Bréfið fra
lesanda bendir á dæmi, en það
cr á þessa leið: „Hæltulegur
leiku'r finnst mér það véra hjá
drcngjurii, sem eiga réiðhjól að
aka á fleygiferð eftir gangstétt-
nm, cu ég' var i gær vottur að
slíkuni liættulcgum lcik.
Hefðu ckki getað hemlað.
Eg var aö koma sunrian úr
Kennaraskóla, en liinum megi r
á gangstéitinni riðu tveir dreng-
ir hiólum sinum og stigu ótt og
tílt. Eugiuri bíll var á götumii,
svo ekki voru þcir á gangstélt-
inni til ]>ess að forðast nmferð.
Gatan var auð og umferðarla.is.
En dréngjunum l'annst angsýni-
Jega nieira „sport" í því að brjótá
umferðárreglurnar með þvi að
lijóla á gangstéttinni. Mér flaug
í húg, að ekki myndu þeir hafá
getað hemlað í tæka tið, ef ein-
hver hefði komið út lir húsa-
sundi. sem eru þarna nokkur.
Þeir brunuðu framhjá á fullri
ferð.
Hvar er lögreglan?..............
Og hvar eru svo lögregluþjón-
arnir? Eiga þeir ekki að gæta
þess, að slíkt komi ekki fyrir?
Það er liending, ef nokkur lög-
regluþjónn sést nokkru sinni á
öðrum götum bæjarins, en í mið-
bænurn og svo kannske inn eft-
ir Laugavegi. lvannske cru lög-
regluþjónarnir of fáir, en eítt
er víst, að þeir gætu áreiðanlega
haft betra eftirlit með umferð
um bæinn, en þeir gera.
Tíðkast hvergi.
Það er nefnilega undarlégt, ef
ekki má kenna islenzkum strák-
um jafnt og erlendum að aka á
götunum, en ekki á gangstéttum.
Aldrei verður maður var við, að
strákar aki á reiðhjólum á gang-
stéttúm t. d. í Kaupmannahöfn,
en þar eru reiðlijól meira notuð
en kannské í nokkurri annarri
borg í Evrópu. Agaleysið er hér
vist meira, því eftirlitsleýsið. er
það. —Eg vildi beina þeirri
spurningú til lögreglunnar hvort
ekki væri ráð, að skipta bænum
á milli lögregluþjóna í liverfi,
þannig að nokkuð öruggt væri að
rekast mætti á lögregluþjón í
öllum bæjarhlutum einhvern
tíma á dag, og mætti reyndar
vera oftar.“
ingar Jóns Arnasonar bankastjóra eru ekki innantóm orð eða .bóndi nokkur í Porvenir, smá-
iStaðlausir stafir, Þær eru.kaidur yerule.iki, sem yert er að gefa bæ Chile-megin landamæranna, I þar eru engar flugur til þess
^.gætijiy.Úkki.májvar^|t r^öipa! . . ... , ‘hafi ,keypt tyeph ’kahíniíi'hjón'láð'fcéra^ýkilinniá.millíii-U'' *
Er of fámenn.
Þannig hljóðaði bréfið nm
hjólreiðar á gangstéttum. Mér er
ekki grunlaust uin, að lögregla
þessa bæjar sé of fámenn, en
annars getur verið, að réttir að-
ilar svari bréfinu, og þá ítarleg-
ar en ég get gcrt. En ég hefi
það á tilfinningunni að lögregj
an lia.fi alls konar störf með
Jiöndúm, sem bindi allmarga lög-
regluþjóna alla daga niðri á lög-
riiglustöð. Lögregluþjónarnir,
scm geta verið við eftirlit á göt-
umim eru áreiðanlega of fáir.
— kr.
Bændur hafa heitið mönnum
20 centum fyrir hvert kanínu-
skinn, en þetta er vitanlegB.
mjög kostnaðarsamt, .qg, meira
að segja óttast sumir að fátæk-
ir daglaunamenn vilji síður út-
i'ýma kanínunum alveg, heídur
rækta þær á laun til þess að fá
2*0; eent fyrir skinnið. 1
r.ry