Vísir - 10.11.1953, Blaðsíða 5

Æ>ri3judagmn 10. nóvember- 1953
VÍSIR
I
t»a5 er engin nýung a5 hún ierti þanga5 og í
fir5ina, sem ganga úr honum.
Niðurl.
Ég vai' þá oít á rerð i Grund-
árfirði Qg giati þá alltaf hjá
Jóni i Gröt'. Einu sinni kom ég
þar um ré.ttir, eða eftir mrðjan'
september. Um kvöldið barst
síldin í -tal, og sagðist Jón vera
hándviss um, að nú væri mikið
af henni í í'irðinum, og kvaðst
hafa lagt netstúf, skammt
undan kampinum, fram undan
bænum í Gröf. Þegar birti um
mprguninn fór Jón að vitja um
netjð, og þegar ég reið á stað,
sýndi hann. ,mér veiðina, sem
var 1 Vz tunna af spegilfagurri
stórri hafsíld, sem hafði ánetj-
azt í netstúfimi um nóttina.
Ég varð að trúa mínum eigin
augum og var helöur ekki frá
taví, að dreyma sömu drauma
og Jón, um síldarsöltun,
bryggjur og plön með fram
öllum löndum í Grundarfirði,
en um síidarverksmiðjur var
þá ekki farið að tala.
Hihri rnikli síldarútgerðar-
maður Konráð Hjálmarsson á
Norðfirði kom eitt haust vestur
í Grundarfjörð, á þessum árum
og var nokkra daga hjá Jóni í
Gröf. Hann hafði frétt, að síld-
in væri þarna og vildi kaupa
jörðina af Jóni og' flytja þang-
að útveg sinn að austan, en þá
var orðin síldartregða á Aust-
fjörðum. Konráði leizt vel á
sig í Grundarfirði. Fyrsta
morguninn, sem hann var í
Gröf, sagði hann þegar hann út
og leit fjörðin spegilsléttan og'
lifandi aí fugli: „Satt er það,
síldarlegur er hann.“ Úr þessu
ráðabruggi Konráðs varð svo
ekkert. Jón var tregur til að
selja jörðina. Konráð var orð-
inn roskinn og tapaði miklu fé
nokkru síðar.
Síra Ólafur Stephensen, síð-
ast prófastur í Bjarnarnesi, bjó
embættislaust ó Grund i
Grundarfirði rúm 10 ár. Hann
var duglegur sjómaður, enda
alinn upp við sjóferðir í Viðey,
og svo var hann mesta aflakló
og útsjónarsamur. Hann hefur
efiaust verið vanur síldveiðum,
þegar hann var að alast upp
og tekið þátt í að ausa síldinni
upp í sundunum fyrir innan
Viðey. Hann hafði mikinn hug'
á að koma upp útgerð í Grund-
arfirði og hafði óbilandi trú á
staðnum sem veiðistöð og þá
ekki sízt sem síldarveri. Hann
var í sambandi við tvo Norð-
emnn, sem einu sinni komu til
Grundarfjarðar til þess að
skoða staðinn. Annar þeirra var
Brekke ræðismaður Norðmanna
4 Hull, en hinn hét Sekse og
hafði verið mörg ár skipstjóri
og stjórnað alls konar veiði-
slcap. Þessir menn voru báðir
nokkuð við aldur, en Brekke
ræðismaður var flugríkur og
var með fyrirætlanir um að
setja ó stofn veiðistöð (togara-
útgerð o. fl.) í Grundaf., en
Sekse var ráðunautur hans og
félagi. Brekke ræðism. hafði
keypt jörðina Grund með kaup-
manninum, í þessu skyni. Þess-
um norsku mönnum leizt mjög
vel á sig þarna, en af einhverj-
um ástæðum varð ekkert úr
framkvaarodum, og seldi sonur
Brekkes . þessar eignir sínar
aftur, mörgum árum seinna.
Stefáni, syni síra Ólafs
Stephensen. kaupmarmi í
véiðarfæraverzluninni Verð-
andi í Reykjavík, senr áþær nú.'
Síldin í
Kolgrafarfirði.
Það er öllum kunnugt, að í
kjölfar sildar fara alltaf hvalir,
smáir og stórir, og svo hefur
þetta verið á * Grundarfirði.
Einkum var það alltítt á árum
áður, þegar fór að líða á sumar,
að stórhvelir sáust þar daglega
og hafa þá auðvitað veiið að
eita síldartorfur. Þannig var
þetta líka fyrir örfáum árum,
að þrjú eða fjögur stórhveli
voru að haustlagi að svingla
fram og aftur í Grundarfirði í
heila viku, og hefur þá eflaust
verið mikil síld í firðinum,
þó að enginn tilraun væri gjörð
til þess að veiða hana.
| Fyrir innan Grundarfjörð
1 skerst Kolgrafarfjörður inn úr
Breiðafirði, en fremst á nesinu
milli þeirra er Hallbjarnareyri.
Hann er mjög þröngur að fram-
an og má heita, að hann lokist
að mestu af tveimur oddum
eða töngum, Hjarðarbólsodda
og Berskerseyri, sem ganga út
í hann framanverðan og er þar
aðeins um mjóa rennu á milli
þeirra að ræð'a, um háfjöru.
Inni á þennan fjörð fer síld oft
seinni hluta sumars og er þar
allt haustið og fram eftir vetri.
— Þetta hefur víst gengið
svona til frá því að menn muna,
og hafa þá stundum stórfiskar
elt síldina inn á fjörðinn og
verið þar á sveimi, íram og
aftur, svo að vikum skipti. Þá
hafa þeir, þegar þeir voru bún-
ir að eta nægju sína, komizt út
og fengum milljónir fyrir.“ Mér
er þetta svo minnisstætt, þvi
að karlinn var svo hressilegur
og bjartsýnn, og svo þótti- mér,
sém var svo ungur, gaman að
því að tala um milljónir og sjá
þær í hillingum,
\ ‘ '
Sem;.dæmi þess, hversu síld-
inni fiefur stundum dvalizt
lengi í Kolgrafarfirði, minnist
ég- þesá, að einu simii var það
um vetur, þegar ég var í Hólm-
inum í febrúar eða marz, að
maður kom þangað gangandi
undan Jökli. Það hafði.snögg-
lega hleypt í hörkufrost og allir
firðir hlaupið i hellu, og var
ísinn glær og sjórinn tær, svo
að sást til botns þar, sem.
grunnt var. Maðurinn gekk
firðina beint á ísnum, en á
miðjum Kolgrafarfirði sá hann
silfurgljáandi síldártorfu frosna
í isnum. Maður þéssi sagði mér
söguna sama kvöldið, sem hann
gekk fjörðinn, og hef ég enga
ástæðu til að halda, að hann
hafi skrökvað að mér.
Dr. Bjarni Sæmundsson
rannsakaði mjög fiskigöngur
hér við land, sem kunnugt er,
og þá ekki sízt hvernig síldin
hagaðí sér. Dr. Bjarni var sam-
vizkusamur vísindamaður, sem
venjulega sagði ekki meira en
hann gat staðið við, og því
leggjum við trúnað á það, sem
hann sagði. Doktorinn getur
þess í einu skrifi sínu um síld-
ina, að það líti svo út, að síld-
in hafi tilhneigingu til þess, að
halda sig við árósa og fram
undan þeim, t. d. sé hún oft
í þéttum torfum framundan ós-
um Þjórsár og Ölfusár; ' og
kemur þetta heim við álit ann-
arra athugulla manna. Kannske
heíur Otto Wathne verið búinn
að komast á snoðir um þetta,
þegar hann ætlaði að setja síld-
arstöðina sína á Kleppi í ná-
munda við ósa Elliðaánna og
við sundin sléttu.
um fjarðaropið á flæði, en
stundum hafa þeir hlaupið upp
á grynningar að sunnanverðu |
i firðinum og sprungið þar, og Austanlands
þetta skeði síðast fyrir rúmum 0g vestan.
“0, m um' Það héfur sagt mér áreiðan-
I Landnámu er Kolgrafar- legur maður< að j ósa geyðis-
íjorður nefndur Urthvalafjörð- fjaröarál. sem rennur uni
ur, og bendir það til þéss aS kaupstaðtó hafj oft hlaupiö
í upphafi Islandsbyggðar hál'i loðna eða' smá'síld £ svörtum
þar verið hvalir á svingli og þá torfum Þannig er letta líka ,
ei'lausl, a eftir síld. Búðarós á Snæfellsnesi. Þar var
í mörg sumui', á útvegi Finn-
boga Lárussonar, fyrir 30 árum,
greinagóður sjómaður, Ársæll
Þorsteinsson, ættaður af Suð-
urnesjum, þaulvanur öllum
veiðiskap. Hann segir mér, að
á hverju sumri, sem hann var
þar, mafi gengið oft dag eftir
dag þegar fór að líð'a á sum-
ar, hafsíld i ósinn, með hverju
aðfalli, en svo farið út aftur
með straumnum. Eitthvað hef-
ir verið af síld í Faxaflóa þau
sumurihn.
Ég hef hér að' framan lýst
nokkuð síldinni í fjörðunum,
að sunnanverðu í Breiaðfirðiri-
úm, en nú kemur upp úr kaf-
inu, að síldin hefur líka gjört
vart við sig í hinum þröngu
fjördum, sem skerast inn í
Barðaströndina að norðan-
verðu úr Breiðafirðinum. Þann-
ig var það eitt haustið fyrir
nokkrum árum í Þorskafirði.
Ofan í fjarðarbotninn fellur
Þorskafjarðará, og er þar bær,
sem Kollabúðir heitir. Þar voru
stjórnmálafundirnir og þingið
haldið til forna. Dag nokkurn
sá bóndinn á Kollabúðum glytta
I eitthvað logagyllt í árósnum,
þegar féll út, og þegar að var
gáð, var þetta síld. Hann hirti
4 eða 5 steinolíuföt og hafði til
skepnufóðurs. Þorskafjörður er
mjór og skerst inn í landið eins
og áll, og hefur hann þetta
haust, án efa, verið fullur af
sild, sem enginn hagnýtti sér,
enda voru allir á þéim
„ástandsins" árum með fulla
vasa af peningum og nægur
gjaldeyrir, svo að menn sinntu
öðru meira en haustsíld, sem
mörgum hefur hingað til hætt
við að líta á með mestu fyrir-
litningu. Ég held að gamla
Norðmanninum, sem vildi lolca
Kolgrafarfirðinum, og ég gat
um hér að í'raman, hefði ekki
þótt nein frágangssölt að þver-
girða Þorskafjörðinn, jafn
mjór og hann er og ausa svo
upp úr honum milljónaverð-
mæti.
Oscar Clauscn.
Permanentftofan
Ingólfsstræti 6, sími 4109.
PásuitíMr vttú mS gosfan tylg&j
hrtnotinum fri
^IGURÞOR. Hafnar-teetí 14,
Marvttr orriftr TvrirligQjanttí
MARGT A SAMA STAÐ
B£ZT AÐ AUGLYSAIVÍSI
NYKOMIÐ:
Mynsiraöur
VELOUR
vínrauður og rústrauður.
\rerslwiin Fmwn
Klapparstíg 37. Sími 2937.
SKIPAUTGCRÐ
RIKISINS
M.S. HerðnbreiS
austur um land til Bakltafjarð-
ar i vikulokin. Tekið á móti
flutningi til Hornafjarðar,
Djúpavogs, Breiðdalsvíkur,
Stöðvarfj arðar, Fáskrúðsfj arð-
ar, Mjóafjarðar, Borgarfjarðar,
Vopnafjarðar og Bakkafjarðar i
dag óg á taorgun. Farseðlar
seldir á fimmtudag.
„tsja"
„Við lokuðum
firðinum.“
Síldin í Kolgrafarfirði hefur
víst oftast verið smá, kópsíld
eða ársgömul hafsíld (10 cm.),
en hefur þótt góð til beitu.)
Því hafa.bátar af Vestíjörðum
oft brugðið sér þangað suður
til síldveiða, einkum þegar lítið
hefur verið um beitusíld að
haustinu, og oft náð nokkrum
afla. Tilraun hefur _ líka verið
gjörð að, salta síldina úr Kól-
grafaffirði og senda til út-.
ianda og heppnazt sæmilega.
Þegar Norðmennirnir, sem
áður getur, þeir Brelcke ræðis-
maður og Sekse skipstjóri, voru
á ferð í Grundarfirðinum, hafði
ég tal af þeim. Haustið áður
hafði Kolgrafarfjörður verið
fullur af smásíld, og barst það
í tal við Sekse skipstjóra. Þá
sagði hann: ,Ef þetta væri í Myndin sýnir eitt atriðið úr kvikmynd þeirri, sem Guðrún
Noregi, þá lokuðum við firð- Brunborg sýnir nú í Nýja Bíó. Kvislingurinn, sem gengur undir
inum með járnneti og svo jys- dulnefninu „StrámaSurinn“, hefui- verið handtekinn af föður-
um við síldinni upp allan vetr iandsvinum. Myndin er mjög spennandi og vcl lcikin. Eru í
urínn, syðum hana niður í dós- henni leikarar frá þrem þjóðum. — Frú Brunborg er nú senn
ir og sendum út um aiian heiro, | á förum héðan, svo að ekki er vísí, hvc sýningar standa lengi enn.
vestur um land hinn 14. þ.m.
Tekið á móti flutningi til áætl-
unarhafna vestan Akureyrar, í
dag og á morgun. Farseðlar
seldir á fimmtudag. —
M.s. Skjaidbreið
vestur um land til Akureyrar
hinn 16. þ.m. Tekið á móti
flutningi til Súgandafjarðar,
Húnaflóa- og Slcagafjarðar-
hafna, Ólafsfjarðar og Dalvík-
nur á morgun og fimmtudag.
Farseðlar seldir árdegis á laug-
ardag.
„Skaftfelfingur"
fer til Vestmannaeyja í kvöid.
Vörumóttaka daglega.
Wright4ræ5ur langt
á eftfr ftííssum.
Wilbur og Orville Wright
urðu alls ekki fyrstir til þess
að fljúga vélflugu, segir í tíma-
riti rússnesk flughersins hinn
28. október sl.
Enginn neitar því, að Wright-
bræður hafi smíða'ð flugvél-ár-
ið 1903“, segir í hinu rússneska
tímariti. „Hins vegar sýna ná-
kvæmar rannsóknir, að rúss-
neski uppfinningamaðurinn A.
E. Mozhaislcy smíðaði flugvél
í Rússlandi 20 árum á undan
Wrightbræðrum. Hann fekk
einkaleyfi fyrir uppfinningu
sinni hinn 3. nóvember 1881,
rrieðah- Wríghtbræður ‘ ‘ voru
unglingar, en flugvélina reyndi
hann á tímabiiinu 1882—1835.“
‘Þá veit maður það.