Vísir - 18.11.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudaginri 18. nóvémbér 1953.
VlSIR
Þaí er yíst staSreynd, aS mcnn bola ákal'lega misjafnlega
sársauka. Sumir kippa sér ekki upp viS það, sem öSrum ér
óbærileg kvöl, eSa allt að því. Til eru þeir menn og konur, sem
aldrei kvíða því að fara til tannlæknis, og oft hefur höfundur
þessa þáttar öfundað þetta lánsama fólk.
Nú er það viðurkent af öllum, að það sé fjarska hehriskulegt
að draga a langinn að leitá tannlæknis, — fara ekki þangaö
fyrr en tannpínan er farin að þjaka mann, svo að má&ur ma
heita viðþolslaus. Vitaskuld Verður heimsóknin í stóíinn ekki
belckjarsystkinin
fjarska samrýmd. Eg útskrif-
áðist árið 1936, en síðan höfum
við bekkjarsystkinin alltaf
háldið saman, og hitzt öðru
hverju, og þá með konum okk-
ar, til þess að rifja upp liðna
tíð. Óvenju margir af bekkjar-
bræðrum mínum urðu læknar:
Hannes Þórarinsson, Stefán
Ólafsson, Kolbeinn Kristófers
son, Elías Eyvindsson, Haukur
Kristjánsson, Axinbjörn Kol-
samai-i aðgerðir en áður voru ir út af ,.sþóluhnii‘. En þetta er ■
niögulegar, svo sem gullbrýr, auðvitað fjarska misjafnt, og
stálgóma og margt fleira. Nu raenn'eru misjafnlega vel fyrir
er vitaskuld keppt sem mest að kallaðir. Svo er þetta líka sál-
því að láta menn halda sínum rænt atriði. Aðalatriðið er, að
eigin tönnum, en áður var oft sjúklingurinn treysti tannlækn-
ekki um annað að gera en að inum sínum, og þá fer allt vel.
draga tönnina eða tennurnar úr|
og smíða í staðinn. i Eru röntgeiunynd-
! irnar mikilvægar?
Jú, þær eru mjög þýðingar-
miklar. Á þeim sjáum við t. d.
beinskemmdir í sambandi við
rótfyllingar, og margt fleira,
sem hjálpar okkur mikið í starf-
inu. Yfirleitt er útbúnaður
tánnlækna svp miklu betri nú
en áður var, að tæknin má
heita gjörbreytt. Annars held,
eg, að útbúnaður og áhöld ís^-
lenzkra tannlækna standist
fyllilega samanburð við það,.
sem gerist erlendis, a. m. lc.
þar . sem eg hefi unnið og .þekki
Hvernig er þaö með
barnatenmirnar?
Það er gott að þú spyrð að
þessu, því að allt of algengt er,
að fóllt segi sem svo: Það gerir
ekkert til með barnatennurnar,
það koma aðrar í staðinn. Þetta
er. mikill misskilningur. Bama-
tennur skipta miklu málí.
Tennurnar, sem síðar koraa,
eru mjög háðar því, hvernig
j barnatemíurnai* eru. Barn, sem
béinsson og Gissur Brynjólfs- hefur heilbrigðar barnatennur,
umflúin, og í annan stað er óskynsamlegt að bíða þess, að son. Þá urðu nokkrir þeirra lög-j ega lætur gera við þær, áður til £ Danmörku og Svíþjóð En
svo sem
fræðingár,
Fjeldsted, Gunnar Jónsson,
Haukur Claessen, Ævar Kvar-
an, kannske fleiri, eg man það
ekki í svipinn. En allt ágætir
félagar.
Yarstu snemma Ékveðinn
tönnunum verði ekki bjargað, en þá blasa við á næstu lehi
gerviténnur, — en nú eru ílestir þannig gerðir, að þeir kjósá
heldör að tyggja með „sínum eigin tönnum“ en gervitönuum,
cnda þótt þær kunni að vera listasmíð.
En það er líka önnur hlið á þessu máli. Vel tenntur maður
er óneitanlega skemmtilegri félagi og fýsilegri til kynningar en
sá, sem brosir við manni brunnum tannstúfum. Sá maður, setn
þarf ekki að halda fyrir munninn þegar hann broshy hei’ur
óneitanlega sterkari aðstöðu til þess að afla sér vinsælda eða , ag verjja tannlæknir''
faila öðrum vel í geð.
En hvað sem þessum hugleiðingum líður, er það hreinasta
skcmmtiganga að labba sig til tannlæknis í dag, ef miðað er
við það ástand, sem ríkti í þeim málum í tíð feðra okkar og
afa. Og þegar öllu er á botninn hvolft, er það hreinn ræfildómur
að fara ekki til tannlæknls umsvifalaust og án allra undan-
bragða, þegar þess er þörf. Við íslendingar eigum líka því láni
að fagna að íslertzkir tannlæknar eru vel menntaðir og búa
yfir slíkri tækni og kunnáttu, að þeir standa fyllilega jafn-
fætis stéttarbræðrum sínum í nágrannalöndimum.
Það væri ekki úr vegi að rabba stundarkorn við tannlæki,
einn úr stéttinni, sem höfundur Samborgaraþáttarins hefur
alla tíð verið hræddastur við alla stétta, Gunnar Skaptason,
sem þó Iiefur farið varfærnum höndum um kjálka undirritaðs.
Agúst en þær skemmast til miraa, fær
betri og hraustari tennur, sem
sitja rétt í kjálkunum. Þess
vegna ætti foreldrar áð fará
oft með börnin ung; jafnvel
2% árs til tannlæknis til þess
að láta hann líta á tennurnar.
Oftast er ekkert að, en þá venst
barnið á að sjá tannlækninn án
Gunnar Skaptason er skóla-
bróðir minn og kunningi. Ég
vissi sem var, að hann er maður
hlédrcegur og lítt gefinn fyrir
neitt það, sem með nokkru móti
gœti talizt til skrums eða ó-
smekklegarar auglýsingastarf-
semi. En vegna gamalla kynna
féllst hann samt á að ratiba við
mig í þeirri trú, að ekkert, sem
hér hefur verið sagt eða verður
sagt, gœti túlkast sem ofan-
greint fyrirbœri.
Gunnar er fæddur hinn 15.
apríl 1915 í gömlu símastöðinni
í Fjörunni á Akureyri. Foreldrar
hans eru Halldór Skaptason,
sem þá var síniastjóri þar, en
vinnur nú á aðalskrifstofu
Landssímans hér í bœ, einn
elzti starfsmaður þeirrar stofn-
unar, og Hedvig Skaptason
kona hans, fædd Wathne. Gunn-
ar ólst upp á Akureyri til 9
ára aldurs.
„Ég átti skemmlilega berhsku
á Akureyri", segir Gunhar. „Þar
var ojt tnikið vetrarriki og nóg
að starfa fyrir okkur krakkana.
Sleðá- og skautaferðir voru tíð-
ar á Pollinum, og ég man eftir
því', að oft ók ég með föðúr
mínum í- sleða, eða kana“; á
ís yfir-til SvalburðseyrcDf:. stuhd-
um\ áorguðúm við tiiðú 'i: um is-
inn. Á surhrin 'lögiiu tnenn net
sin í Pollinum, t. d. ma!n ég iiel
eftir Árna gamla vœnci, eins og
hann var kallaður. Hann sóng
oft við þessa vintiu sína, og
öllum þótti vœnt um hanh.
Á haustin fórum við krakk-
Já, eg hafði snemma tekiö þá
ákvorðun. En eg komst samt
ekki að strax við tannlækna-
skólann í Höfn, en þá var ekki
í önnur hús að vendá, með góðu
móti, því að ekki var tekinn
nema einn íslendingur á ári.
Fór þesS vegna í læknadeild
hér á meðan, tók þar próf í
forspjallsvísindum og efna-
fræði. Síðan sigldi eg til Hafnar
sumarið 1937 á ganila Gullfossi.
Eg útskrifaðist svo frá tann-
. lækfthskólanum í Höfn hinn 17.
Það var' júní 1940. Þetta er talinn ágæt-
í sambandi við framfarir í
tækni má nefna, að deyfilyf
mega nú heita orðin mjög full-
komin, og sársaukinn orðinrilít
sjálfsagt að deyía, því að nú
ill við flestar áðgerðir. Enda er
orðið eru menn ekki lengur
éftir sig að aðgerð lokimii. Þó
kemur fyrir, en sárasjaldan,
þess að luæðast, og það ei líka t ag menn ag ia(,a draga úr
talsvert atriði. En ef svolítið)
gat er komið, er, enga stund
verið að fylla það, og þetta
sparar vitaskuld mikið fé. Það
getur verið dýrt spaug fyrir
heimilisföður með mörg börn,
ef trassað er að leita tannlækn-
is þar til allt er ltomið í óefni
og mikilla viðgerða er þörf, í
stað þess að koma í tíma í veg
fyrir alvarlegar skemmdir.
Eru karlmenn „hraustari“
í stólnum en konur?
sleginn ur tunnunni' , „uu uiu * v-wu. v.* .......... - _T . ,, , ,. . , ,.
J . ._ ,....' Um þetta skal eg ekki full-
gert z Hoepfnersporti, og dreif j.ur skoh. Namið var þa þnggja mér er mikiu meiri
þá að mugur og margmenni. Sá ara, svo að talsvert var að gera. ko*ur. Ekki er
var kallaður „kattarkóngur",
sem sigraði í þeim leik. í sam-
bandi við þetta var gengið
fylktu liði í margvislegum bún-
ingum.
Einu sinni á suviri var farið
með okkur fram í Fjörð, eins
og það var kallað. Þá ókum við
í tvíeykisvagni, „drossíu", og
stjórnaði Þorvaldur keyrari
förinni. Þetta var mikið œvin-
týr. Allt var þá frumstœðara
en nú tiðkast. T.d. man ég, að
ég veiktist hastarlega af botn-
langabólgu þegar ég var 4—5
ára. Ég var fluttur í sjúkra-
húsið á b’örmn með tjaldi yfir,
og skiptust menn á að bera mig.
Steingrímur lœknir Matthíasson
skar mig svo upp, og gekk alll
eins og i sögu."
□
, En Gunnar Skaptason er
lörtgu ortffnn Reykvíkingur,
þótt hann hafi slitið barns-
skónum í höfuðstað Norður-
lands', ’ því að; 10 ára gamall
flyzt hann með foreldrum sín-
úm til Reykjavíkur. Fyrst átti
hann heima á Sölvhólsgötu,
sem þá bar nafn með rentu, því
að þá stóð Sölvhólsbærinn.
Segðu mér frá
námi þínu.
„Eg fór í. Menntaskólann ár-
ið 1930, var númer 20 af 25,
sem þá voru árlega teknir í
skólann. Af skólavistinni er
Eftir nokkurra mánaða nám
fékk maður að fara að eiga við
sjúklinga. Aðgerðir voru ó-
keypis, nema gullaðgerðir.
f hverju er
námið fólgið?
í stuttu máli er námið fólgið
í því, að maður lærir um tauga-
og æðakerfi höfuðsins, vöðva,
bein, bygging tannanna og þar
fram eftir götunum. Þá lærir
maður sitthvað í lyfjafræði og
fleiri aukafögúm. Þá lærir
maður tannsmíði, steypir tenn-
ur og góma og gengur frá þessu
á allan hátt. Þá verður maður
að læra ýmislega tækni í sam-
bandi við tannsmíðar. Annars
verður fagið, æ vfirgripsmeira
með vaxandi framförum. Nú er
ráðizt í miklu stærri og vanda-
eg alveg viss um, að það stafi
af því, að’ karlar séu meiri
trassar að koma til tannlæknis,
eða meiri „kveifur", en víst er
um það, að' kvenfólk er ekki ö-
ragara en karlmenn. Það er á
reiðanlegt. Krakkar éru stund-
um hræddir, a. m. k. í fyrsta
sinn. En þó hefur mér aldrei
fundizt eríitt að eiga við
krakka. Eg held, að niaðúr
verði að segja við þá eins og er:
Þetta verður dálítið sárt, en
ekki voðalega vont. Krakkar|
vilja ekki láta skrökva að sér. j
Hvaða aðgerðir eru
„óvinsælastar“?
Þó að' merkilegt meg'i virð- ...... ,
ast eru menn ekki hræddastir by mu en i storborgum og þett
sér tönn án deyfingar. Sárs-
auki er yfirleitt fjarska teygj-
anlegt og afstætt hugtak. Það
sem einum finnst mjög sárt,
finnst öðrum ekki neitt. En víst
er um það, að almennt kvíða
menn ekki eins fyrir því að
fara til tannlæknis og áður
fyrr.
Eru íslendingar
sæmilega tenntir?
Eg hefi stundum séð það á
prenti eða heyrt því fleygt, að
tannskemmdir væru tíðari hér
en annars staðar. En mér hefur
virzt, eftir þeirri reynslu, sem
eg hefi fengið í Danmörku og
Svíþjóð og svo hér heima, að
landinn hefur ekki lakari tenn-
ur en bræður hans á Norður-
löndunum hinum. Eg starfaði
um tíma á Gotlandi í Eystra-
salti. Þar er byggð frekar af-
skekkt eftir því sem gerist með
Svíum. Þar búa um 60—70
þúsund . manns, en tannlæknar
ekki mjög margir. Eg var þar
héraðstannlæknir og hafði á
minni könnu G00—700 börn.
Þar voru tannskemmdir al-
gengar, enda dálítið erfitt að
'komast til tannlæknis og mikil
fyrirhöfn. Yfirleitt var mín
, reynsla sú, að tannskemmdir
eru meiri í sveitunum og strjál-
við tanntökurnar, eða svo er
mín reynsla. Fleiri eru kvíðn-
arnir á nióts viö fjárrekstra raunar ekkert að segja annað
bœndanna inn fyrir Gróðrar- ' en það, að hún varð, hugsa eg,
stöð, og þá fengum við oft að skemmtilegasti kafli ævi minn-
konig & bak hjá þeim, Það var ar. í bekk með mér voru marg-
feikna eftirsóit. ir óvenjulega snjaliir og.
A föstúmii/ .var „köítíirinn,. . skemmtilogir,., sli'ákgr, , og-, • öll • •
býlinu, þar sem auðvelt er að
koniast ;til tannlípknis. \ Mér
yirtis.t: t. d. ástandið vera svipað
'í Köge og Kaupmannahöfn og
j hér gerjst í Reýkjavík, En að
j tennurnar sfculi vera betri þar
i sem tannlæknar eru fleiri,
) sýnir, að , yið. hljótum að gera
1 eitthyei-t gagn. .... .
í. ■• .
( Þetta,, síðasta . segir Gunriár
:Skaptason; vitanlega, i gamni,
(■en þó hefur maður hevrt kjána-
, legt hjal um, að tannlæknar
vildu helzt hafa sem flesta með
skemmdar terinur. Það er vit-
anlega út í hött: Allir tarin-
læknar óska þess, og vinna að
því,. að fólk; haldi tönnum. sín-
um, og Gunnar segir mér, að
j áður en mjög langt um líði,
verði reyndin sú, að það verðt
hreinár undantekmngar, • sem
Gimnar Skaptason var snemma ráðdnn í að verða tannlæknir. þm-fa að fá sér gervitennur.

ij. (Ejósinynd: i*. Thpinscn.)
Framhaíd á 7. síðu.