Vísir - 24.12.1953, Blaðsíða 2

2
JÓLABLAÐ VÍSIS
Fyrir mörgum árum leitaði
ungur sveitapiltur norðan úr
þingeyjarsýslu til framandi
landa í því augnamiði fyrst og
fremst að njóta íegurðar og
öðlast kunnáttu til þess að
skaþa fégurð, sem aðrir mættu
njóta.
Þetta var markmið og æsku-
draumur hins unga pilts úr
Kelduhverfi. Nú er draumur-
inn rættur, markinu náð og
sveitapilturinn orðinn lands-
bekktur listamaður, sem veitir
öðrum ríkulega af gnægð listar
sinnar og fegurðarsköpunar.
En í fjarlægðinni gerði hinn
ungi maður meir en að ná hinu
setta rnarki — því að verða
Mutgengur í heimi listarinn-
ar — hann öðlaðist einnig aðra
iífshamingju, er birtist honum
í mynd góðrar og elskulegar
eiginkonu. Þessi góða kona, sem
‘sjálf var listamanneskja,fórnaði
■iieimkynnum sínum, vinum og'
ættingjum og flutti burt frá
■öllu þessu tii hins einmanalega
iands og undarlega, sem lá langt
í norðri og heitir ísland.
Þessi listahjón eru Sveinn Þór-
arinsson og Karen Agnete, nu
,til heimilis að Kvisthaga 13 hér
í Reykjavík, þar sem þau hafa
foyggt sér fagurt og yndislegt
dheimili og m.a. með stórri og
rúmgóðri vinnustofu, þar sem
]bau dvelja löngum að sköpun
Jistaverka sinna.
Nú vill Jólablað Vísis segja
iesendum sínum örlítið nánar
frá þessum hjónum, æviatriðum
þeirra í örstuttu máli og bár-
áttu þeirra að settu marki.
Sveinn Þórarinsson er fædd -
xar að Kílakoti í Kelduhverfi
árið 1899. Hann ólst upp hjá
foreldrum sínum og var við-
<loða í sveitinni fram yfir
þrítugsaldur, enda þótt hann
hafi á stundum dvalið lengri
<eða skemmri tíma fjarvistum,
annaðhvort í Reykjavík eða
öðrum löndum. En heimþrá
Sveins og átthagaást var svo
mikil að jafnyel.á meðan hann
dvaldist við listnám erlendis,
kom hann heim á hverju vori
og starfaði og stritaði að hey-
skap og annarri búvinnu á
meðan sumarið entisí. Þá flutti
hann eins og farfuglarnir tii
suðlægari landa, en með vegar-
nesti reynzlunnar í fórum sín-
um. Sjálfur telur Sveinn að
störfin í sveitinni, umgengm
við menn og málleysingja og
ekki sízt samneytið' við náttúr-
una, hafi verið sér dýrnjætari
þekkingarauki en nokkur skóli.
Vafalaust liefur hin seiðmikla
norðurströnd landsins haft sín
áhrif á hina viðkvæmu, en um
leið örgeðja og fegurðarþyrstu
sál hins verðandi listamanns. í
Kelduhverfi er hátt til lofts og
vítt til veggja. Fjarlægðin og
óendanleiki virðast ráða þar
ríkjum. Að vísu teygja fjalla-
toppar og heiðabrúrúr sig mót
himni í austri, suðri og vestri.
En öli eru fjöll þessi í blánandi
fjarlægð, hvergi hrikaleg,
hvergi ógnþrungin né líkleg til
þess að hefta útþrá né viðsýM
mannssálarinnar. — En mót
norðri gín við manni úthafið
sjálft í öllum blæbrigðum og
þeirri tilbreyttni sem hafinu
einu er eiginlegt. Og hvar
væri að finna áþrifan-
legri ímynd óendanleik-
ans, en einmitt í hafinu?
Hvað er það sem getur dregið
mann og lokkað ,út úr. manns
eigin viðjum og örlögum ef ekki
hafið?
Vafalaust hefur allt þetta
sett sinn svip á skapgerð og
hneigð hins unga manns og
mótað hann sterkar en nokkur
utanaðkomandi áhrif eða öfl að
því sem hann varð og er. Ao
minnsta kosti finnst manni,
þegar staðið er augliti gegnt
listaverkum Sveins Þórarins-
sonar, að höfundur verkanna
sé alinn upp við hið yzta haf
norðursins með víðfeðman
fjallahring Kelduhvei'fisins að
bakgrunni. Og hér er þetta
sagt til lofs en ekki lasts.
Sveinn kveðst heldur ekki. fá
fullþakkaða þá reynslu er hann
hlaut við lílcamlega áreynzlu,
og persónuleg samskipti við
félaga sína og meðbræður í
baráttunni við náttúruöflin og
í baráttunni fyrir lífinu. Þetta
| var í senn mikil reynzla og
manngöfgandi i alla staði, og
hún væri holl hverjum manni,
hvort sem um listamenn er að
ræða eða aðra.
Snernma bar á löngun hja
Sveini til þess að draga upp
myndir og setja í þær liti. Yfir-
leitt er eklti ýtt undir slíka
hneigð hjá drengjum til sveita,
og sé ekki fremur reynt að bæla
hana niður þá er hún í mesta
lagi látin afskiptalaus. Sjálf-
sagt hefur þessari listhneigo
hins unga drengs í Kelduhverfi
verið tekið með umburðarlyndi,
en hitt gefur að skilja, að um
mikla hvatningu hefur naumast
verið að ræða og að í því efni
hefur hann orðið að standa á
eigin fótum.
Þó var þarna maður í sveit-
inni, sem dútlaði við málara-
hst og fékkst bæði við að mála
mannamyndir og altaristöflur.
Sá hét Sveinungi Sveinungason
og hafði hann á sínum tíma lærc
eða fengið tilsögn í dráttlist og
litameðferð hjá Arngrími Gísla-
syni málara.
Ekki kvaðst Sveinn hafa haft
kjark í sér til þess að biðja
Sveinunga um tilsögn. Einu
sinni kom hann þó að Svein-
unga þar sem hann var að mála,
en Sveinungi tók þá saman
föggur sínar og þótti Sveini
það merki þess að hann myndi
ekki kæra sig um áhorfendur.
Það eina sem þeim fór á milli
var það, að Sveinungi spurði
drenginn hvort hann hefði
löngun til þess að læra að mála.
Sveinn kvað já við því, en þar
Málverk eftir Karen Agnete.
með var skiptum þeirra lokið.
Löngu síðar sá Sveinn nokkra
menn tosa á eftir sér sleða fyrir
neðan tún í Kílakoti. Menn
þessir héldu leiðar sinnar og
voru horfnir innan stundar. —
Seinna frétti Sveinn að menn
þessir hafi verið að flytja iík
Sveinunga málara til grafar og
þar með var hann að fullu
horfinn, sá maðurinn í Kelau-
hverfi, sem gæddur var sömu
hneigð og hinn ungi drengur.
Að Sveinunga látnum eignaðist
Sveinn málaradót hans og þótt
frumstætt væri á allan máta,
var þetta þó í augum Sveins
hinn mesti fengur.
Fyrstu kennslu í dráttlist
naut Sveinn hjá Þórarni Þor-
lákssyni listmálara í Reykjavík
og síðar var hann tvo vetur
undir handleiðslu Ásgríms
Jónssonar og annan þeirra
vetra einnig hjá Guðmundi
matur né gisting væri dýr.
Sveini var vísað þar til her-
bergis, en út um gluggann varð
honum starsýnt á undarlegt.
hús sem stóð gegnt hótelínu.
Salarkynni voru uppljómuö i
húsi þessu og reikuðu þar um
verur í hvítum sloppum, sem
annaðhvort líktust englum eða
iæknum eða einhverjum. þess-
háttar hvítum verum. En þar
sem gáta þessi varð ekki ráðin
leitaði Sveinn á náðir ganga-
stúlkunnar og spui'ði hana um
náttúru hins rmdarlega húss,
sem hann hafði einblínt á
stundunum saman. Stúlkan
svaraði því til að þetta væri
Kunstakademían og fannst
Sveini í augnablikinu sem for-
lögin hefðu gripið í taumana
og fært sig að dyrum hins fyrir-
heitna lands án þess að hann
hefði á nokkurn hátt ráðið þar
um eða gripið í taumana.
Thorsteinsson.
Svo rami upp sá stóri dagur
að Sveinn Þórarinsson frá
Kílakoti héldi út í hinn stóra
og margdreyma heim. Þann
heim, sem einn gat satt
útþrá og fegurðarhungur
sveitapiltsins úr Kelduhverfi.
Helzt stóð hugurinn til -iista-
háskólans í Kongsins Kaup-
inhöfn, en þangað var lítil von
að komast og var þá ferðin
að öðruleyti óráðin. Sveinn tók
sér far til Björgynjar í Noregi
en þaðan fór hann áfram með
járnbraut til Danmerkur.
Er Sveinn tók land í Dan-
rnörk’u vissi hann ekkert hvað
hann. átti af sér að gera, þekkti
engan, rataði ekkert og var
eíns og segja má — eins og
álfur út úr hól. Þó tók hann
það skynsamlega ráð að leita
á náðir leigubílstjóra og bað
hann að korna sér einhvers-
staðar fyrir á ódýru hóteli. Bíl-
stjörinn gerði sem um var beð-
}ð og qk jneð hann að húsi, þar
sem honum var tjáð að hyorki
Enn var þó þyngsta þrautin
eftir, sú að komast inn fyrir
þröskuld þessara dyra. Þar var
strangur Sankti Pétur á verði,
sem skilgreindi sauðina frá
höfrunum án miskunnar og á
vægðarlausan hátt.
Sveinn þekkti engan i þessari
stóru og miklu borg sem hann
gat leitað til um ráð eða aðstoð.
Hann var hér hinn umkomu-
lausi sveitapiltur norðan fra
heimskautbaug, einmana og
ráðviltur. En eiít töfraorð
þekkti hann, það var nafn hins
þjóðfræga danska listmálara
Joakim Skovgaards, manns sem
Sveinn dáði mest allra danskra
samtíðarmanna. Og nú datt
Sveini það snjallræði í hug að
leita á náðir þessa manns, leita
álits hans og ráða. Og sem þetta
var hugsað var það - einnig
framkvæmt. Sveinn spurðist
fyrir um heimilisfang' list^-
mannsins, hitti hann að máli
og sagði honum allt hið létta af
högum sínum og hugðarefnum.
Skoygaard tók piltinum vel,
.sagði honum að bera Eijnari