Vísir - 24.12.1953, Blaðsíða 11

JÓLABLAÐ VÍSIS
11
f»kfðtn* 0.. HasrjsJvii
@ ®
Elínmundur Bogason æddi
fram og afíur um stofuna og'
liossaðist í spori. Jarpt, hæru-
skoti'i liarið dinglaoi um gágn-
augun á honum, svo að' einungis
glóði annað veifið á gullspéngur
gleraugnanna og fráhnepptur
jakkinn flaksaðist um hann i
hálfbrotnum fellingum. Elín-
mundur var meðalmaður á
hæð, breiðvaxinn og nokkuð
lotinn. Hann var holdskarpur
í andliti, en breiðleiíúr, augun
grá, vot, rauðsprengd og star-
andi. Hann hafði sítt, dökkt, en
grávrt yfij-skegg, sem lufsaðist
niður yfir munninn, en duldi þó
eldd til fulls tennurnar í efri
gómnum, sem voru óvenju-
stórar og framstæðar og sérlega
gular. Efrikjálkinn skagaði all-
mikið fram yfir þann neðri, en
hins vegar virtist efrivörin of
stutt, svo að maðurinn var
mjög sérkennilega tannber.
Þetía, ásamt stórum, nærsýn-
um augunum og djúpum
hru’zkum kringum munn og
nef, gerði andlitið í senn ófrýni-
]egt og græðgislegt, enda var
hami í v skrifjtofunni, þar sem
hann vann, stundum kallaður
rostungurínn með gleraugun.
Ham var klæddur brúnum,
lipsýröuih fölum úr íslenzkri
ull, var í röndóttri skyrtu og
með gulhvitan gúmmíflibba og
rauðleitt ullarbindi. Hann var i
svöríum, sólaþykkum skóm,
?með hálftrosnuðum rejmum.
Við og við. Ieit hann á fata-
hengi, sem vár í horninu milli
gluggans og bókaskápsins., Þá
ó.k hann sér, fitjaði upp,á og
ragði þi'jóskulega — og það
lirant í neíinu á honum:
,,Æ, þarf eg nökkuð að fara
í önr.ur föt?“ Eða: ,,Nei, eg þarf
ekkcrt að hafa fataskipti. Eg
fer ekkért heim með henni!“
Svo leit hann á úrið sitt. Það
var gullúr með gullfesti, á það
grafið: „Tih Elinmundar Boga-
sonar. Með þakklæti frá
Flokknum í Vallasýslu." Þegar
hairr hafði lesið þessa áletrun,
varð honum litið á skrifborðs-
'stólinn, því að á bakinu á hon-
iim var silfurplata með áletr-
un. Þar stóð nafn Elínmundar
Bogasonar og þakklæti fra
fcau -.féiagi Valiamanna. Það
hraut á ný í nefinu, þegar hann
haf! i vii't þetta fyrir sér, og
svo rauk hann aftur á sprett-
inn.
Elínmundur hafði verið bóndi
fyrir austan. Hann hafði ekki
stórt bú, en vel hirt og nota-
sælt. Hann var enginn fram-
kvæmdamaður, en natinn og
séður í búskap og viðskiptum.
Hann naut við gamalia lijúa,
sem hann hafði erft með jörð-
inni, og gát því verið' ír.iálsari
en ella. Lengi vel skipti hann
sér ekkert af stjórnmálum, en
hann varð hreppsnefndarodd-
viti og skólariefndafformaður
og endurskoðandi kaupfélags-
ins. Hann var vel fær til þess-
ara starfa, enda hafði hann
bæði verið í Flensborgarskóla
og í búnaðarskólanum á
Hvanneyri, og hann var sam-
vizkusamur og glöggur. Hann
kvæntist ekki. Það hafði
snemma verið svo, a.ð stelpur
gerðu gys að munnsvipnum á
honum og höfðu gretturnar og
nefhroturnar á orði. -—- þær
munnhvötustu sögðu, að hann
minnti á urrandi hundkvikindi.
Hann var svo ávallt á verði
gíignvart kvenfólki. Hann varð
bess raunar vísari, að til voru
stúlkur, sem ekki settu fyrir!
sig munnsvipinn, en það voru j
yfirleitt óálitlegar manneskjur
og auk þess flestar lítið gefnar
3g að ýmsu vanmetakindur, og
j síxkar stúlkur þóttu honum
; ekki girnilegar í húsfreyjusess-
j inn í Básuro. Það vildi líka. svo
! vel tii, að ógift móðursystir
hans var vel hæ| bústýra og
' hafði strax tekið vi& búsýsl-
unni, þegar. móðir hans lézt,
svo að liann þurfti ekki vegna
hússtjórnar að sæta neinurn
afarkostum um val á konu.
Ekki var hann neitt ónáttúru-
himpi, hafði furðu snemjna
komizt að raun um, að á vissan
h.átt gátu iítið gefnar og. engan
veginn álitlegar konur verið
karlmanni til nokkurrar fróun-
ar. En h.onum vildi til það ó-
happ að eiga barn með slíkurn
kvenmanfii -— og' í nokkur ár
varð haim að greiða austur á
Firði meðlag, sem var allmiklu
liærra en tekið var gott og giit
í hans. sý.síu. Svo dó barnið, en
Elínmundur, sem hafði forðast
að snerta við nokkrum kven-
manni, allt fi'á því að óhappið
kom fyrir, breytti ekki til. Ekki
var á það að ætla, að kíghósti
ynni á hverju óvelkomnu af-
kvæmi — og var bai'neignin
lika frekar til áliíshnekkis fyr-
;r mann, sem kominn var í
hreppsnefnd. Bann herti svo á
aískiptunum af almennum mál-
um sveitar sinnar — með þeim
árangri, að hann varð oddviti
og formaður skólanefndar.
Kaupfélagið í Brimvik hafðí
skki starfað nema í tiltöluléga
fá ár, þegar það komst í íjár-
hágskröggur. —- Kaupfélags-
stjórinn, framgjarn og kjaftíor
náungi norðan úr landi, fékk
lengi vel haldið velli, þrátt fyr-
ir ítrekaðar aðvaranir endur-
skoðendamia — og þá einkum
Elínmundar Bogasonar, en loks
var kaupfélagsstjóranum þo
vikið frá. Elínmundur bjó mjog
nærri Brimvík og átti vel
heimangengt, og honum var
falin framkvæmdastjórn félags-
ins til bráoabirgða. Hann
reyndist afbrigða samvizku-
samur, heimti inn skuldir eins
og frekast var unnt og gekk
hart eftir tryggingum fyrir
úttekt, og þegar koxna skyldi til
framkvæmda að ráða nýjan
kaupfélagsstjóra, sögðu hús-
bændurnir í höfuðstaðnum, að
þeir óslruðú eftir, að Elínmund-
ur veitti félaginu forstöðu fyrst
um sinn. Eins og' ástatt var um
hag félagsins, varð þetta ekki
ósk í vitund kaupfélagsstjórn-
arinnar, heldur skipun, sem
ekki yrði komizt hjá að hlýða,
enda Elímmmdur maður, sem
óhætt var að íreysta. Hann lét
ekki snuða sig eða snúa á sig.
Þetta var á kreppuárum, og
það mátti 'neita, að Elínmundur
yrði skönimtunafstjóri og 'um
leið' forsjón fléstra bænda á
félagssvæðinu, og á fáum og
vondum árum rétti hann við
hag þessa félags, sem hafði
orðið fyrir liáskalegum skakka-
föllum í tiltölulega góðu árferði.
Svo gerðíst það, aö austur i
Vallasýslu var sendur' úr
Reykjavik ungur háskólapró-
fessor til franxboSs við alþingis-
kosningar fyrir þann fíokk,
sem einkum lét sér títt um
kaupfélög og. hagsmuni bænda.
á Alþingi. Frambjóðandinn
kvaðst svo geta trúað kaup-
félagsstjóranum fyrir því, að
gengi flokksins, kaupfélaganna
og bændanna — og þar með í
rauninni. þjóðarinnar allrar -—
yiti að sinni hyggju á einum
einasta rnanni. Þessi maður
væri Elínmundur Bogason.
Hann tók andköf, Elínmundur,
hraut í honum, eins og ávallt,
þegar honum varð .mikið um.
Jú, hélt prófessorinn áfram,
Elínmundur væri nxaður, sem
bændurnir tfeystu, enda væri
hann bjargvættur bændanna a
þessum slóðum, á heimavíg-
stöðvunum, ef svo mætti segja.
Og. ef hann íæri hús úr húsi
og. baa frá bœ, þá mundi þao,
ásamt nolckrum ver-ðleikum
þingmannsefnisins og ærnum
verðleikum flokksins, ríða
baggamuninn í kosningunum,
Það’ varð svo úr, að Elín-
mundur fæi i hús úr húsi og bæ
frá bæ. Og hvenær haíði sá
maður talað um pólitík? Um j
skuldir, úttekt, vöruverð,
tryggingar fyrir úttekt og um
afkömu hafði hanri talað, og
það, sem hann hafði sagt, hafði
vei-ið stutt töliim, og þáð hafði.
átaðizt; Þvi var }:að, a'ö úr því
að Elíhmundur sagði, að nauð-
sj'nlegt væri að kjósa prófess-
0r1n.11, jos hlaut hann ao hafa
mikið til síns máls. Hann var
ekki vanur að láta snúa á sig
eða snuða sig, harin Elínmund-
ur. Svo kaus þá rnikiil meiri-
hluti' kjósendanna .eins og Éljri-
niundur ráðlagði, fiökkuriim
og bandamenn haris fengu
naumasta meirihluta í báðum
þingdeildum, þessi meirihlnti
myndaði stjórn, og þingmaður
Þessi frambjóðandi ‘var rriað ar j Vallasýslu varð ráðherra.
stór og gerðarlegur, sterkur ;og Vallamerin tölöu sig hafa'borg-
hraustur og' frægur sundgarj:
ur og fótboltasnillingur, auk
þess sem hann þótti snjall
lagamaður. Hann vár djarf-
legur í framkomp og mjög
spengilegur, og var ekki laust
við, að bændum þætti hann
minna á reistan, sterklegan og
gljáhærðan ungnest, sem væn-
legur væri til verðlauna og
undaneldis. íþróttahróður hans
varpaði á hann auknum Ijóma,
og í augum Elínmundar Boga-
sonai’, sem ekki hafði þreytt
aðrar íþróttir en pokahlaup ú
kaupfélagsskemmtun, var þessí
maður sönn og raunar hálf-
óþægileg ímynd þess mann-
dóms, sem hánn sjálfur hafði
farið á rnis við.
Frambjóðandinfi settist að í
kauþfélagshúsinu hjá ' Elín-
mundi, sem liaföi fengið sér
bráðabirgðaráðskonu fyrir ærið
fé, fimmtíu krónur á mánuði,
vegna komu þessa Grettis
Gunnarssonar, eins og einhver
aðdáandi kallaði hann. Hann
tjáði Elínmundi, að nú gæti
hann sagt honurn það máia
sannast., að afdrif kaupfélag-
anna og hagur bændanna á ís-
landi væri gersamlega undir
því kpminn, hver sigraði i
kpsningunum í Vallasýslu. Á
því mundi velta meirihluti
flokksins og bandamanna hans
ið' káupfélögúnum, fcæntíunum
og þjöðinni — og þá vitaskuld
ekki sízt Elínmundur Bogason.
Mundi svo nokkrum þykja
undarlegt, þó að Elínmund.ur
færi, þegar þing' korii áámaji,
til Reykjavíkur til að' sjá sinn
þingmann og tala við hann og
hlusta á hann tala? Hann saí
í hliðarherbergi við sal Neðri
deildar og horfði og hlustaði og
skrifaði í vasabók, nærsýnn og
opinmýiiritur. Auðvitað var
hann upp með sér af sínúni
þingmanni ög ráðhé'rrá, ,og nú
var hann hreykinn ai' þeirri
athygli, sem hann sjálfur, Elíri-
mundur Bogason, vakti.. Hann
hafði margtekið eftir því, að
þingheimur, allt frá þingsvein-
um og upp í ráðherra, v.irtu
hann fyrir sér og stungu samaii
néfjurii. Náttúruléga vissu ail-
ir, hvað á þessum manni hafðí
oltið!
Hann var lengi í förinni,
Elínnumdur, og þegar hann
kom austur, haíði liann frá
mörgu að segja: Ilaiui sagði, og
Eg sagði, og Hann var þar, og
Ég var þar nieð honum. Og
Vallamenn hlustuðu andögtugir
á frásagnirnar.
Kaupfélagið var komið ur
kútnum, og Elínmundur hafði
fengið sér til aðstoðar anzí
greindan og glúrinn strá-k, sem
komst brátt upp;> á lag með að
tala vio viðskiptamenn félags-
ins og var ótrúlega fljótur að
átta sig á öl.lum þess högum.
Og þegar þing koni næst saman,
fór Elínmundur til Reykjavík-
ur og var þar allan þingtím-
ann.
Þá er Elínmundur. fór austur
að þingi loknu, var heimkonian
mjög á annan veg en hann
hafði búizt við. Bændur og
jafnvel verkamenn í Brimvík
gerðu gys að honum, þegar
hann kom með sitt Hann og Eg.
Þeir töldu sig, íiestii', orðna
persónulega vini síps náðherra
og vildu, að Ijóminn af honun\
iélli beint á þá, en endurvarp-
aðist ekki til þeirra frá 'Elín-
mundi nokkrum Bogasyni. Þá
var líka lilaupin í þá einhver
braskfíkn. Þeir vildu, að kaup-
félagið og hrepparnir reistu
sláturhús, hraðfrystihús og
mjólkurbú og tækju þátt í
stofnun . útgerðarfélags. Hann
reyndi að koma fyrir þá vitinu,
en sumir köllúðu hann aftur-
haldsdraug, ,og strákurinn á
kaupfélagskontórnum ýtti und-
.ir þá og virtist orðinn með
hausinn fulian af tölum og
margvíslegum upplýsingum um
stöfnkostnað og starfrækslu
umtalaðra fyrirtækja, og. svo
fullyrtu þeir, að sjálfur ráð-
herrann hvetti þá, en ekki letti.
Elínmundi þótti þetta meira erx
lítið óskemmtilegt, en hvort
sem honum líkaði beíur eð'a
j verr, varð hann að taka að séi*
1 undirbúning á væntanlegum
framkvæmdum. Ofan á þetta
. bættist það, að móðursystir
hans veiktist og dó, og sr®
| varð hann þá í hreinustu vand-
i ræðum með forsjá búsins, því
: að hún hafði ekki aðeins haft
á hendi hússtjórnina, heldur
líka éftirlit með útistöríum í
fjarvist hans.
Þeg'ar svona var orðið ástatt,
kom ráðherrarm austur til þess
að halda leiðarþing. Hann var
nú orðimi fastur í sessi og
kunnugur sinum kjósenaum og
kvaddi ekki Elinmund sér til
íöruneytis. Þá er hann kom til
Brimvíkur úr feró'aiaginu um
sýsluna, stakk hann upp á því
við vin sinn, Elínmund, a<$
bregða nú búi og taka að sér
starf í skrifstofu í Reykjavík.
Hami ætti slíkt skilið, eftir aC-
rek sin um umsvif. Og Elín-
mundur, sem hafði kunna'ð vel
við sig í höfuðstaðnum, féllst
feginsanxlega á þetta. Jörð sína
seldi hann hreppnum háu verði,
og búið seldist einnig' vel.
Strákurinn var ráðinn kaup-
íélagsstióri, og svo voru þá