Vísir - 26.09.1955, Síða 3
VÍSIB
Mánudaginn 26. september 1955.
Jei, hann knm mér ekki á nvart, rosinn í sumar.
u
Þóruim Gestsdóttir lieitir kona ein búsett á Eyrarbakka, 83
ára að aldri. Hún lítur 'þó ekki út fyrir að vera svo gömul, því
hyorki er hún hrukkótt né boginn, og ekki er ungt fólk að öllum
jafnaði léttara í spori en hún er. Það er ekki fátítt að sjá hana
á harðahlaupum rnn götur þorpsins eða úti um hagann í eit-
ingaleik við fénað sinn. í sumár, 17. júní gaf hún kost á sér
í naglaboðhlaup, sem konur og meyjar þreyttu keppni í austur
á, flötum. Enginn dró í efa að hún myndi reynast liðtæk á
sprettinum, en sumum þótt óvarlegt, vegna aldurs hennar, að
þiggja tilboðið, og varð ekki úr þátttöku hennar í keppninni.
og stanzar þar sem þú stendur.
Hann var svartklæddur með
svartan hatt barðastóran á höfð-
inu og svipurinn mikið skugga-
legur. Ég er kominn til þess að
verða héma hjá þér í sumar,
segir liann.
það kæri ég mig ekkert um,
ég hef ekkert við þig að gera,
segi ég og er illa við manninn og
vil hann burt. Svo virði ég hann
fyrir mér andartak og segi síðan
nokkuð hvasst: Hvaðan ertu eig-
inlega?
Eg er hémá. úr Flóagaflshverf-
inu. svaraði hann, — og ætla að
vera hjá þér í sumar.
Við það vaknaði ég, og ég hugs-
aði með mér: Almáttugur, það
verður skemmtilegt tíðarfarið i
júlímánuði eða hitt þó heidur,
þórunn gengur að heyskap á
hverju sumri, því hún er fyrst.
og fremst bóndi og elskar búíé
sitt mjög. í fyrrasumar heyjaði
hún 60 hesta, sló allt með orfi og
rákaði moð hrifu. Dóttir hcnnar,
Ragnheiður Ólafsdót.tir, hjálpár
henni venjulega í þurrheyi, en
engin eru þau heyskapanærk,
sem þórunn getur ekki sjálf
léyst af hendi ef méð þai'f. Síð-
ast í fyira batt hún nokkra kapla
af heyíeng síntim, steig sjálf og
hérti sátúiiá, en í sumár aðeins
t.vær sátur, og segist nú vera'
ofðin of kraftaláus til að binda.
Núna 2. septémber, er hún bú-
in að hirða 27 kapla, en á 8 kápla
úti, — segist hafa ætlað sér að
lieyja 40 kapla í állt, éf tíð léyíði,
en útlitið væí'í örðið svárt. Síðast
í gær stóð hún þó fjórar klukku-
stundir á teig og sló.
•Hún var að brjöfa þurrt sauða-
tað (skán) í eldavélina, þegar
ég leit inn til hcnnar í moi-gun.
„þetta er ég búin að gera öll
mín ár,“ sagði hún og raðaði
skánárflísunum í eldholið oftir
þéim reglum, 'sení slik kyiiding
krefst, en konúr rafmagnstækj-
anria hafa nú gléyfnt' eða ‘aldrei
lært. ,,Og lítt.u á gömlu kartöfl-
urnar mínar," heldur hún á-
fram og bcndir á fötu, sem 'stend-
uy á gólfinu. „þær hafa aldre.i
spírajð neitt í gjyfjunni, og hýð-
ið er cnn þunnt.. Mér fínnst þœr
betri on nýju kartöflurnar.“
„Jæja, daufur er hairn enn,“
vérSur mér að orði. „Ekki að sjá
hann ætli einu sinni að lagast
neítt með höfuðdeginum.“
',,það er alveg makalaust, og í
dag er stærsti straumur ársins,
höfuðdagsstráuniurinn. En mig
var svo sem búið að dreyma fyrir
þessu, mér kom. það ekki á óvart,
sumarið að tarna."
„Svo já, og hvað dreymdi þigf
Tóta? . æ.j!i
WVVWVWVWWWWJVVVSWVWAVW^AViil
Ur gömlum handritum:
„það var fyrsta júlí í sumar.
Mér þótti að ég stæði þar sem ég
stend núna héma í eldhúsinu,
þá kemur maður inn urn dymar. ag tala um eitthvað skemmU-
og hafði orð á þessu við liana
Röggu dóttur mína og fleiri dag-
inn eftir. Nei, mér lcom hann ekki
á óvari rosinn í sumar.“
„Manstu eftir jafn gífurlegri ó-
tíð um sláttmn?“
„Nei, ég man ekki eftir öðru
eins. því að ágúst var jafnvel
enn y'erri en júlí, veðraverri og
vatnskoman ofsalegri. Sumir
segja, að l913 hafi það ekki verið
betra, en ég fullyrði að það liafi
verið stómm skárra þá.“
„Jæja, kannske við reynum þá
legra. Við skulnm tala um skepn
cmar þínar, þær hafa löngnm
verið þitt Uf.
,,.Já, ég heí alla tíð elskað sauð
kindina," svarar Tóta. „Mikið
grét ég þegar ég missti mína
fyrstu kind. það var harða vorið
1882, þegar ég var 10 ára. Eg
átti þá heima í Króki í Meðal-
landi. þetta var gráflekkóttur
gemsi, gimbur. Eg sá hún var
orðin hálfmáttlaus af lior, svo
ég har hana einn daginn upp á
baðstofuþekjuna, þangað sem
komin var græn mál vegna hlýj-
unnar að innan. Gimbrin kropp-
aði grængrasið til kvölds, cn
næsfa morgun vár hún dáin. —
Hún hefur verið orðin of veik-
burða til að þola góðgætið. þá
hét ég því, ef ég eignaðist fram-
f.'©ía meS hana Gulrót sína. TlISIifl
ar skepnu, þá skyldi hún ekki
deyja úr sama sjúkdómi og. Grá-
flekka mín. þetta hefur staðist.
Mínar skepnur hafa alltaf geng-
ið vel fram og gefið mikið af
sér. Einu sinni átti ég á af sama
stofni og fyrsta gimbrin mín var
meira að segja alveg cins á lit-
inn. Hún eignaðist 10 lömb um
ævina, og lifðu öll.“
„HvaS ætlarSu aS setja á af
skepnum í vetur?“ ....
„þær verða nú eltki margar. Eg
verð að farga öllum lömbunum.
En ég reyni kannske að setja
á 8 ær og eina hryssu með fol-
aldi. Folaldinu verð ég þó víst
að lóga, ef ég næ ekki inn mei’ra
heyi.“
„Sú var tiðin, að ég keypti af
þér mjólk. Hvenær hættir þú að
eiga kýr?“
„Eg seldi í fyrra hana Gulrót
mína, það var mikill kostagrip-
ur, tuttugu og tveggja marka
kýr, og þormaði aldrei, hún stóð
engan dag ársins geld. þar áður
átti ég Gullu. Jioð mun hafa ver-
ið mjólkin úr henni, sem ég seldi
ykkur, þegar þið bjugguð A
Garði.Hún komst alltaf í tuttugu
nierkur, og stóð ekkj geld nema
þrjár vikur fyrir burð.“
„Hvers vegna nefnðixðn síð-
ustu kúna þína Gulrót?"
„Hún íi'ú Ragnhildur í Iláteigi
skírði hana þetta. Eg keyþti hána
fvrir peninga, sem. ég. fékk fýrir
gulrætur. Eg fékk mikla pen-
inga fyrir gulrætur stundum,
kannskc fjögur þúsúnd krónur.
þær spruttu oft vel lijá mér,- þó
þo>r verði lálegar þe.tta árið.“
„Já, ég man það, þetta vcrti
eins og stærðar hitabrúsar, sem
þú dróst upp úr mclúinnj og það
á miðju sumri. En s vo é-g snúi
mér aítur kúmitn hvemici
fóistu að þvi að iáta þær mjólka
svqna vel?“
„það var cnginh galdur. All-
nr skepnur skila arði í réttu
ldutfalii við aöbúðinn, sem þær
njóta. FóöiU'híiMi g,af ég . ekki
mikinn, enýég gáði alltaf i bás-
ih.n hjá kúnni. áðui' en ég rog-
að:st. burt með fulla mjólkur-
fötuna. Ef hásinn var-tónmr,
sötti ég i svuntuna út í lilöðu
°8' gleymdi heldur ekki að fyila
vatnsfötuna. Eg passaði sem
sagt, að hun vseri aldrei þyrst
Tóta í gulrótagarðinum í fyrraa
eða svöng og að básinn hennah
væri sléttur og þurr og að húm!
hefði nægilegán hita. •— Já, ég .
seldi Gulrót mína svo í fyrraí
lionum Óiafi liérna á þorvalds-
eyri. Stundum kallaði ég hana.
Gullhúfu. í síðasta skiptlð sémi
é'g scttisi. undir hana, datt métí
í .hug■ þessi vísa: ,
. Ga‘-ð;ikýrin Gullliúfa I
gengur.'hór uin hagiuxa, i
tini.r i .sig töpiina. i
Tóta litla á hana.“ | i
,-A.ttu fleiri tegiutdir af skepn-
ttm en þessar sem vi8 höfnm
nefnt.“
- „Já, hænsni. 20 fullorðnar pút-
ur. 4 Iágu á í sumar og skiluðu
mér 22. ha inmi. Eg hef nú selt
alla ungana nenva sex. Eg hef
haft gott upp úr hænsnunum. Eg
sc ekki eftir þo' ég fargaði þeiin
ekki þcgar kornið Iiækkaði £ £
verði, eins og margir gerðu, því
ég hef grætt rneira á hænsnun-
um síðan. það var ckki bara
komið scrn steig, eggin stigii
líku.“
„I-IvaS segirSu nú wm a8 fræ&a
mig tíálítið uki gamla daga, þeg-
ax þú varst aS alast upp?“
Alít í lagi. Eg fæddist í Króki
í Meðallandi 17. marz 1872. þar.
ólst ég upp hjá föðurömmu
minni, þórunni Jónsdóttur danhi
J
Framh. á 10. síðu.
.V.V.Vw'.WWWW
ívarsensla|©mli». á BíMii#al
Erik .Ohlsen hét kaupmaður
einn danskur, er vorzlun rak a
Bíldudal, er Gísli hót. Hann vai'
átti hann hemi aí Káupmanna-
höfn og sa.t þar á vctrum, en
hafði verzlunarstjóra þann á
Bíldudal ,er Gísli hct, Hann vár
fyareson, ættaður úr Yestur-
Botni og var stýdent að mennt-
uú. Var haná l'dáglégú tál’í kall-
a;ður fvarsen, því að á þeim tún-
um þótti ekki annað hlýða en.að
hyer sá maður, er citthvað var
við veraíun riðinn, bæri danskt
nafn, ogþá ekki sízt, ef um verzl-
unai’stjóra eða kaupmann var að
ræða, og> það þótt, maðui'inn
sjálfur skrifaði bæði nafn sitt og
föðumafn á> aljslenzkan hátt.
ívaj-sen var valmenni Iiið mesln
og hvers manns hugljúfi. Kona
hans hét Rannveig og var
I-Ijaltadóttir prests 4 Kirkjubóli
á Langadalsströnd og Guðmnar
Ólafsdóttuí', þrests h> Alftamýri,
Einarssonar. Móðir Guðrúnar.
en kona scrn Ólafs var Anna
þói'ðaj'dóttii' frá Norðtungu. Móð
ir Önnu var J'árþrúður Magmfs-
dóttir, (Bencdiktssonar), og Sig-
ríðar hinnar stóiyáðu, en Bene-
diííí, fýiTÍ ihá.ðúr Sigríðar, var
•Pálsson, Guðbrandssonar, bisk-
ups á Hóluni, þorlákssonar.
Rannveig var frið kona sýnum
eins og hún át.ti kyn til og val-
kvendi svo mikið að fádæmúm
þótti sæta, trákona mikil og
hreinhjörtuð. Ekkert mátti hún
aunit sjá eða frétta án þess að
i’áða bót á því eítir fremsta
megni. Mjög var hún gjöful við
snauða mcnn og oft yfir efni
fram. Varð hún þvi vinsæl mjög
af alþýðu. það var álit-manna að
sialdgaú't mundi að hitta jafn-
sarnvalin hjón að mannkostum
sem J?au ívarsen og Rannycigu.
A söinu áruni var verzlunar-
þjónn einn við Bíldudalsverzlun,
ungi.ir og framgjarn. þótti hann
undirhyggjumaður mikill, shmg-
inn og sérgóður og talinn mikið
káupmannsefhi. Ekkí vérður'
úafns • líaris? gétiö lié'r. Áiælt var-
«að eilt. sinn, þá cr hann. var á
barhSaldn, hafi faðir hahs, sem
var cirykkjumaður niikiil og ó-
heflaður ,þót.t. prestur væri, gert
urn hann visu þessa:
„Af svo litlu ungmenni
er þáð skrýtin saga:
þú ert efni i þrælmenni
þjóf og bedragara."
Ekki þotti verziunarstjórinn
hollur ívarsenhúsbónda simmi,
og töldú huugir að hann vikli
boía honuni frá ýerzlunarstjói'a-.
stiiðimni og rá honni sér til
handa, en Ghlsén kaupmaður
liafð hið mesta álit'scm aðrir á
ívarsen fyrir dyggð hans, trú-
mennsku ög mannkosti.
Rannveig, kona ívarsens,- varð
ekki göitful. Hún do á Bíldudal
7. október arið' 1858. Várð lvún
mönhum rnjög harmdauði og
. ekki sízt inannr sínum. í bana-
le;gu sitnai var kúö glöð pg ióleg
og. huggaöi rnann sinn og aðra,
én-hjá henní voru, með von urn
siela endurfundi í æ.ðri hoimuin.
Sfðástá kvöldiö sem hún lifði,
var hún venjii freniur hress og
talaði ýniislegt við þn, cr nær-
staddir voru. Eitt sinn, er hlé
nokkurt varð á samtalinu, kvaðst
hún sjá hvítklæddar verer, er
væru að stra gi'ænmnj gulum
og rauðum blómum y'fir sæng
hcnnar. Eh þeir sáu ekkert ó-
vanalegt og hxigðu það öi'áð.
Brátt. koniust þeir þó að því a3
svo var okki, því að í sama bili'
fór hún af' fuílu.m skiiningi að'
faltt uhi skáldskap, einkúm'
siUrna. Ncfndi hún ýmsa sálma í
Passíúsálmum Halgnms Péturs-
sonar, er liún dáðist rnjög að.
Kvað lrún þó fáa sálma hata.
hriíið sig -jafnmjög og kvöldsálra
Jóns .Hjaltalíns’: „Míns Guða.
föðurleg raildi sparað", en eink-
urn þó síðastu versið. KvaSst
hún óska þess að þá er dauða.-
stund sín kaHiii,' hvoih scm yrðt
langt eða • skamrnt að bíða,, .
hún 'hefði' ráð og rænu til þess.
að lésa hann áður en hún gæfi
UPP andann. Að svo mæltu laa
hún sáhninn frá upphafi tií
cnda. Er hann sex vcrs og cr.
síöast.a versið þannig:
’Séra Jón Oddsson Hjaltalín,
d.--26, des. árið 1835, þótti lipurt
sálrnaskáld eftir þvi sem þi
gerðist, orti m. a. Hugvekjxi-
sálma og Tíðavísur t rímnastíLj