Vísir - 03.10.1955, Qupperneq 4
VtSIB
Mánudaginn 3. oirtóber 15.55.
‘3..
WiðtaS við Þérttimi Gestsdéttur, iil.
HÚ1& ætlaði ad sýna mig fi&illa
varð nú ekki kápa úr Jwí
en
C'iiill ilelsegs sáSdraði kornl í sk-egglð
á sér og lét dúfurnar eta.
l»«írHis ss segir írá veriB sliani
í „ISmsíbiee66 á Ejrarbakka.
Um síðustu aldamót var vegur Lefolíverzlunar (Vesturbúð-
arinnar) enn mjög mikill og P. Nielsen stjórnandi hennar og
fjölskylda hans í „Húsinu“ á Eyraxbakka landskunnugt fólk
sakir menningar og hverskonar myndarskapar, og efalaust hefur
öll alþýða litið á þetta fólk sem auðkýfinga, er lifðu hvern
dag í dýrlegum fagnaði.
að auki Sólveig Thorgrímssen,
systir frúarinnar, piparmey um
sextugt, laus við alla giftingar-
þanka.
Vinnukonurnar voru tvær, ég
og Mattea Þórðárdóttir austan
úr Holtum. Vinnúkonuherberg-
ið var uppi á löfti, þar var ofn.
En beint upp yfir okkur á háa-
loftinu hafði fjósamaðurinn,
Jón Ólafsson, herbergi. Þar var
Frímanns til að fást við hana, | spann á rokk sokkaband úr
og það endaði með þvi, að hún ’ lopa, en Mattea fékk að sauma
tók við mjöltunum algerlega,
enda hafði eg hreint engan
tíma til þess vegna annarra
skyldustarfa. Aftur á móti
strokkaði eg og skildi mjólk-
ina.
Mattea hafði alla lampana,
eg man ekki hvað ósköp þeir
voru margir, lét á þá olíu og
hreinsaði þá, það var ljóta
vinnan, en þeir voru eklci
fægðir nema á laugardögum.
Hún lagði á borð og tók af
borðum. Uppþvottinn höfðum
við í sameiningu.
Kaup var
5 kr. á mánuði.
Á kvöldin úr því klukkan
var 8, þegar ekki voru gestir,
settist allt kvenfólkið við vinnu
í norðurstofunni. Frúin og
dætumar settust við borðið og
tóku til að stoppa í dúka,
enginn ofn, en dálitið gat á servíettur, bæta sokka, skyrt-
miðju gólfinu, til þess að hit-
ínn frá okkur gæti streymt upp
til hans. Það varð hann að láta
sér nægja! Jón hirti kýr og
hesta faktorsins.11
ur og annan nærfatnað af fjöl-
skyldunni og assistentunum.—
Það var agalega vel gért, allt
sem þær lögðu hönd á. Eg sat
á bak við stofuhurðina og
Og mun engan hafa grunað
það um aldamótin 1900, að
innan tveggja áratuga yrði
fólkið í Húsinú með fátækling-
um talið og verzlun þess geng-
in því úr greipum og dagar
þess brátt taldir. „Sic transit
:gloria mundi“, mætti segja.
En það var á hinum góðu,
gömlu dögum, sem Þórúnn
Gestsdóttir þjónáði undir
merkjum þess, og skulu nú fá-
-einar minningar hennar þáðan
rifjaðar upp:
„Þú varst þar vinnuköna,
‘Tóta?“
„Já, veturinn 1902—1903.“
„Hvert var heimilisfólkið?“
„Þennan veíur v.oru þar 12
manns í heimili. Fyrst ber að
nefna hjónin Peter Nielsen
verzlunarstjóra og frú Eugeniu
Thorgrímssen og dætur þeirra
tvær, Guðmundu og Karen. —
Þær voru þá báðar trúlofaðar,
leynilega samt, og um'íá Tfa?ll-
-astarnir að skrifstofu- og inn-
. anbúðarstörfum við verzlunina.
Karen var trúlofuð dönskum
■manni, Jörgen Nielsen, og var
v,íst um tíma ráðgert, að hann
yrði ýerzlunarstjóri eftir
tengdaföður sinn, þó á annan
veg færi. Guðmunda vax aftur
á móti trúlofuð Guðmundi
Oddgeirssyni assistent, en þau
munu ekki hafa átt skap sam-
an, það slitnaði upp úr þeirri
trúlofun og Guðmunda Nielsen
.giftist aldréi.
Þá var þarna bróðir Guð-
rmundar, Björn Oddgeirsson
assistent, og systir þeirra Guð-
laug, sem mér virtist helzt eins
og upp á stáss í Húsinu, míkið
góð Og skemmtileg "stúJka, þar
VWViW^"V.’.VW.-.V.V.V.,.,.V.'.V.V.V.V.V.V.V.V^.-.V.W.V.V.VW.-.V.V.V.V.-.V.V.V.
Lagði í 6 ofna á morgni.
„Hver voru aðalstörf þín í
Húsinu?“
„Það var nú fyrst og fremst
að elda matinn. En áður en eg
byrjaði á því á morgnana og
áður en fólkið kom á fætur, •
átti eg að leggja í 6 ofna. Þetta
varð eg að gera með skotthúfu
á höfði og vel greidd og þvegin,
í dagtreyju með ljósa svuntu.
Við vinnukonurnar fórum á
fætur klukkan 5 á morgnana.
Frúin óg öæturnar litu eftir
öllu og lögðu síðustu hönd á
matargerðina, settu kryddið í
og þess háttar, en þær sáu um, j
að eg lærði þetta líka. Hef eg
alla tíð búið að því, sem eg
lærði af þeim mæðgum í hús-
haldi, enda þó eg sé löngu hætt i
núna að snurfusa kringum mig !
í kofagreyinu. Kýrnar voru
fjórar og þær átti eg að mjólka
en mér vildi það til, að ein
kýrin var svo fastmjólka, að
það varð að fá Ingibjörgu
í fína dúka og naut tilsagnar
hjá mæðgunum. Við vinnukon-
urnar fengum 5 krónur í pen-
ingum á mánuði. Frúin bætti
góðum jölgjöfuhv ofan á þetta
kaup.“
„En hváð -voru karlmennirnir
að gera á kvöldin?“
„Þeir vöru svo sem ekkert
að gera, rugga sér í ruggustól-
um eða spila á spil, Nielsen
gamli var reyndar oft eitthvað
að skrifa, en assistentarnir
höfðu það náðugt.“
Borðuðu með hinum
um jólin.
„Voru ekki oft veizlur þenn-
an vetux?“
„Ekki oft. Eá um jólin og á
öðrum stórhátíðum vorum við
stúlkurnar látnar sitja til borðs
með hinu fólkxnu. Þá var
tvenns konar vín á borðum,
rauðvín handa kvenfólkinu,
brennivín handa karlmönnun-
um. Mér þótti ekkert varið í
rauðvínið, en lét þess getið, að
eg hefði ekkert á móti brenni-
víninu. Þá segir gamli Nielsen:
„Ja, so vel Tóta, alveg som
tér viljið, so drekki tér brenni-
vini með mér.“
Og það gerði eg. Það var á
hverjum degi vín á borðum og
eg mátti smakká á því, þegar
mig lysti. Eg drakk miklu
meira af víni en mjólk þennan
vetur og varð gott af, enda hef
eg aldrei vérið neitt hneigð
fyrir mjólkina. Fyrsta kvöldið,
sem eg smakkaði vín í Húsinu,
kemur Karen til .mín ósköp
laumulega og spyr mig, hvort
eg vilji nú ekki gera sér
greiða.
Hér scst Þórunn Gestsdóttir við
brunuinn hjá húsinu á Eyrar-
baldca.
Handfljót og
galsafengin.
Þú veizt það, elskan mín, eg
vil gera allt sem eg get fyrir
þig, svara eg, — hvað ertu að
hugsa um?
Hún hikar- við og segir svo:
Má eg þá biðja hana mömmu
um dálítið vín á flösku handa
þér einni, svo þú verðir pínu-
lítið full, að gamni mínu?
Já, svara eg, — en þá verður
roði hefði sézt í kinnum hans,; færa, bátstapa með tveimur
þ.á er hann fannst. Lét hún bera
lík hans til baðstofu og leggja
í rúm. Síðan skipaði hún einni
vinnukonu sinni að hátta hjá
líkinu og liggja þar til næsta
anorguns. En er það bar engan
árangur, var líkið tekið og því
veittur umbúnaður á vanalégaxi
Jiátt.
Talið var, að áhlaupsveður
]það, er orsök varð að slysinu,
Jiefði verið galdraveður af völd-
,um. Benedikts, og hefði hann
aneð því viljað ná sér niðri á
presti, en ekki vitað, að sonur
sinn væri með í förinni.
Áð morgni var komið gott
veður. Fór síra Jón þá í Reykj-
arfjörð að segja Benedikt tíð-
indin. Var Benedikt úti staddur,
þá er hann kom í hlaðið og brá
nokkuð, er hann sá prest. Er
þeir höfðu heilsazt, varð Bene-
<dikt fyrri til máls Qg sagði:
„Þú munt hafa ill tíðindi að
mönnum?“
„Þrír voru þeir,“ svaraði
prestur dapurléga.
Brá þá Benedikt enn meii- og
sagði:
„Þá þarf eg ekki að spyrja að
því, hver þriðji maðurinn hefir
verið. Það hefir verið hann Jón
minn.“
Prestur kvað svo verið hafa.
Fekk þetta svo á Benedikt, að
vart varð hann mönnum sinn-
andi. Þó fylgdist hann með
presti að Otradal og gisti þar
um nóttina.
En um kvöldið, er til rekkju
skyldi ganga, bauðst Benedikt
til að búa um rekkju prests-
hjónanna. Kvað hann þá ekki
örvænt um að harmur þeirra
kynni að sefast og að þau fengju
sonarmissinn bættan. Tóku þau
boðinu fegins hugar. Morguninn
eftir voru þau hin rólegustu og.
sögðu, að þeim bæri að taka
mótlæti þessu sem hverjum öðr- en varð ekki gamall. Einhverju
um krossburði, er þeim væri sinni át hann eirlitaða skinn-
sendur til leiðréttingar og trú- sokka og varð það honum að
arstyrkingar, og kvað Bene-' bana.
dikt það vel og skynsamlega' Sagt er, að Benedikt hafi
mælt. j harmað mjög son sirrn og hafi
Síðar þóttust menn hafa fulla hann síðan hætt öllu kúkli og
sönnun fyrir því, að sonur j fengið hina mestu óbeit á: öllu
prestshjónanna, Sigurður vel-' þess konar. Sköihmu síðar flutt-
veriss hefði einmitt getinn verið ist hann að ísafjarðardjúpi og
á þessari nóttu, og þótti því bjó þar til æviloka.
ekki allt hafa græskulaust verið. Árið 1832 fekk síra Jón prest-
af hendi Benedikts. ' inn1 í Dýrafjarðarþingum til að
Sigurður þessi var einkenni- j hafa við1. sig • foiauðaskipii-. og
legur fábjáni. Viðkvæði hans fluttist til Dýraíjarðar. Þar
var „Það getur vel verið,“ en! var hann í 6 ár.
varð í framburði: velveriss — j Bjarni hét maður, er bjó að
með langri áherzlu á iss, og af Sandahúsum, sem er hjáleiga
því var auknefni hans dregið., fi'á Söndum ög var þar ör-
Þau ósköp fylgdu honum ásamt ( skammt bæja á milli. Hann
fleirum, að aldrei gat hann j vár landseti síra Jóns o'g for-
borðað góðan né óskemmdan maður fyrir skipi hans. Ekkert
mat heldur eitthvert óæti. Leið fjölkyngiorð lá á Bjarna, þótt
hann því öft hungur, þótt næg- hann hefði verið í nánum kunn-
ur matur væri fyrir hendL I ingsskap við hina. arnfirzku
Hann komst til fullorðinsára, {galdramenn, einkum Jóhánnes
.þá líka að þvo upp með niér í
staðinn, fýrst húii Mattea er
ekki heima.
Svo byrjar uppþyottui'inn, eg
hef flöskuna viðíhöndina og er
að smástaupá mig a héhhf. Við
skiptum þafmig með okkur
verkum, að eg þvaé og legg
leirtauið á uppþvotíargrindina,
en hún tekur við og þurrkar.
í fyrstu gengur .ali; eðlilega, en
ekki líður á löngu þar til eg
er fai'in að ineðiipndla diska Og
föt nokkuð djíxrílega, eg verð
handfljót ,og gaisafengin, —
slöngva glertauinu af hendi upp
á grindina svo glymur við.
Það átti að sýna
mig fulla.
Allt í einu só eg að Karen
hverfur út um dyrnar. Eg veiti
henni éftirför án þess húri taki
eftir og kemst að því, að hún
leggur leið sína vestur í assist-
entahúsið til karlmannanna. Þá
vissi eg hvers kyns var: að hún
mundi vera að sækja þá til þess
að sýna þeim, hvernig eg liti
út full.
Henni skal ekki verða kápa
úr því klæðinu, hugsa eg,
stekk út og heim til Gústu
béykis og háttaði, en hjá henni
svaf eg fram að nýári þennan
vetur. Karen varð hinsvegar að
Ijúka ein við uppþvottinn, og
varð af allri skemmtuninni á-
samt strákunum. Eg mætti svo
klukkan 5 næsta morgun upp-
dubbuð með skotthúfuna, eins
og vant var. Það var agalega
skemmtilegt að verá þarria, það
segi eg satt. Hún fór alltaf með
okkur á leilci, frúin, þegár leik-
ið var á Bakkanum, og keypti
okkur inn.“
Píanóið fyllti
heilan vegg.
„Var ekki mikið spilað og
sungið í Húsinu?“
„Jújújú, sérstaklega á sunnu-
dagskvöldum og hátíðum. Það
var orgel og Guðmunda átti
píanó, sem hann Lefolí gaf
henni. Það er lengsta píanó,
sem eg hef séð, það náði yfir
Framh. a" 9. síðu.
á Kirkjubóli. En karlmenni var
hann að burðum og einbeittur,
dulur í skapi og fróður um
margt. Féll vel á með honum
og presti, og höfðu þeir sem
nábúar ýmislegt saman að
sælda.
Á þeir árum gekk stundum
bráðafár mikið á sauðfé. Vétur
einn um skammdegi missti síra
Jón allmargt fé, en Bjarni ekk-
ert. Var það þá kvöld eitt, er
fólkið á baðstofuloftinu á Sönd-
um lá í rökkurlegu, að það
heyrði á samtal prestshjónanna,
er bjuggu í afþiljuðu herbergi
í öðrum enda baðstofunnar.
Heyrði það að Þórdís, prests-
kona tók til máls á þessa leið:
Framhald.
Kaupi isl.
frítnerfci.
S. ÞOIÍMAK
Spítálastíg 7
(dftir fcL 5)