Vísir - 09.02.1957, Blaðsíða 4

r
VlSIR
Laugardaginn 9, febrúár 1957
ww&wm
D A G B L A ©
Ritstjóri: Hei'steinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfssti'æti 3.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (finarn línur)
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Ekki af bski dottnir.
Alþingi ræddi í fyrradag um
rétt Eggerts G. Þorsteins-
sonar til þingsetu sem vara-
manns fyrir Alþýðuflokk-
inn. Eggert var í fjórða sæti
' á lista flokksins við kosn-
t ingarnar hér, en í þriðja
( sæti var Rannveig Þorsteins-
f dóttir, sem afsalaði sér rétti
Itil þingsetu þegar eftir kosn-
ingarnar. Eins og almenn-
ingi er kunnugt, hefur yfir-
j kjörstjórnin hér í Reykja-
’ vík ekki viljað gefa út form-
} legt kjörbréf til handa Egg-
) erti, þar sem slíkt sé ekki
heimilt lögum samkvæmt.
Sameinað þing hefur síðan
tekið afstöðu til tillögu frá
framsókn og krötum um það,
að Eggert sé tekinn gild-
ur sem réttkjörinn vara-
þingmaður, og var tillagan
felld með litlum mun. Jafn-
framt var svo boðað af hálfu
forsætisráðherrans, að lagt
mundi verða fram frum-
varp til laga um breytingu
á kosningalögunum, til þess
að hægt væri að smeygja
þessum manni, sem er ekki
rétt kjörinn varamaður lög-
um samkvæmt, inn í þingið.
Má segja, að hræðslubanda-
lagsmenn sé ekki af baki
dottnir, þegar þeir ætla að
láta þingið ákveða, hverjir
sé rétt kjörnir í kosningum,
sem fram fóru á síðasta vori.
Er þetta þó aðeins í beinu
framhaldi af því, sem þá var
gert með kosningaklækjum
hræðslubandalagsflokkanna.
Kommúnistar snerust . gegn
þeirri tillögu krata og fram-
sóknarmanna að Eggert
Þorsteinsson skyldi fá að
sitja á þingi, þótt hann hefði
ekki kjörbréf. En þeir fá
víst annan „sjans“ hjá vin-
um sínum í ríkisstjórninni,
þegar frumvarpið, sem á að
komahonum á þingið, verður
lagt fram. Það er því enn
hægt að verzla í þessu máli,
og áreiðanlegt er, að áhug-
inn er nægur sums staðar.
Hví ekki að kjcss ?
Framsóknarmenn og aðrir
stjórnarliðar voru hinir
roggnustu í útvarpsumræð-
unum á dögunum, og þóttust
eiginiega í einu og öllu hafa
framkvæmt stefnuskrár sín-
1 ar fyrir kosningarnar með
þeim aðgerðum í varnar- og
efnahagsmáluvium sem
framkvæmdar voru fyrir
áramót. Ræðumenn þessarra
flokka voru meira að segja
svo borubrattir, að þeir
sögðust vita, að þeir mundu
vinna glæsilegan sigur, ef
| þing væri rofið og efnt til
nýrra kosninga. Sjálfstæðis-
flokkurinn mur.di hinsvegar
stórtapa fylgi. En þrátt fyrir
þetta voru þessjr flokkar
ekki alveg á því, að gefa
kjósendum tækifæri til að
dæma þá á verkum þeirra.
Bjarni Bendiktsson komst svo
að orði við umræðurnar um
tillögu framsóknar og krata
um að Eggert Þorsteinsson
skuli fá sæti á þingi, að hinir
vígreifu stjórnarflokkar
ættu að grípa tækifærið til
að færa sönnur á fullyrð-
ingar sínar um það, að þeir
mundu vinna fylgi í kosn-
ingum og sjálfstæðismenn
tapa að sama skapi. Þeir
vildu ekki láta rjúfa „allt
þingið“, en beir gætu efnt til
kosningar hér í Reykjavik.
Þá mundi verða úr því skor-
ið hvaða augum almenning-
ur liti hinar „varanlegu
ráðstafanir", sem gerðar
hafa verið.
Kirkja og trúmál:
Hvað er trú?
Þeir þora ekki.
Stjórnarflokkarnir þorðu ekki
að.samþykkja tillöguna um
að rjúfa þingið og efna til
kosninga. Þeir felldu tillög-
una, af því að þeir vita upp
- á sig skömmina. í öllum
þeim höfuðmálum, sem þeir
gerðu að kosningamálum
sínum á síðasta vori, hafa
þeir breytt þveröfugt við
í það, sem þeh; sögðu, að
f þyrfti að gera og þeir mundu
i þess vegna gera. Það er ekki
1 . nema eðlilegt, að' þeir óttist.
v almennmgsálitið þeún
j; sökum.
Þeir munu þess vegna ekki
heldur þora að láta efna til
kosningar hér í Reykjavík
einni, og ástæðan er sú,
að stjórnarflokkarnir eru
hræddari við viðbrögð kjós-
enda hér en annars staðar á
landinu, af því að allir
skattar koma þyngra niður á
Reykvikingum en öðrum
landsmönnum. En hræðsla
þeirra er jafnframt trausts-
yíirtýsing Sjáifstæðisflokkn-
um til handa.
Hvað er trú? Rakalaust álit,
segja sumir. Þegar vitneskju
þrýtur, tekur ti íru við, af því að
menn vilja ekki né geta neitað
sér um að gera sér hugmyndir
um hlutina, þótt þeir viti ekkert
um þá. Raunskyn mannsins' er
eins og ljósið, sem bregður birtu
yfir ákveðið svæði. Birtan dvinar
eftir þvi sem fjær dregur ljósinu,
síðan tekur við rökkur og loks
myrkur. 1 dimmunni utan við
mæri raunverulegrar vitneskju
má margt leynas: og ímyndanir
um iiulda dóma úti í myrkrun-
um eru undirstaða trúarbi'agð-
anna, kristin trú þar með talin.
En nú fleygir þekkingu ört fram.
Henni er ekki lengur að líkja við
hlóðarglæður, grútartýrur og
tólgarskör fyrri tíma. Nú flæðir
nenonljós yfir sviðið og lu'óit-
ugar ljósvörpur visindanna
senda leiftur lengra og lengra
inn í myikurheimana. Að sama
skapi þrengist svigrúm trúarinn-
ar, endá hörfar hún úr einu
skoti i annað, elt af leitarljósum
mannlegra rannsókna og raun-
hyggju og sér fram á algera
útlegð sína innan skamms.
Á þessa leið hugsa margir,
sem halda sig hugsa og er hald
þeirra trú fyrir sig, mikil trú,
má reyndar segja, miðað við
málavexti. Það er svolítið broi
af viti þessu, eins og í flostri
fásinnu. Samkvæmt málvenju
hafa sagnirnar að trúa og að
lialda sömu merkingu í mörgum
samböndum, en þar er ekki um
trúarlega merkingu að ræða. 1
anrian stað er nokkurt samband
milli trúarafstöðu mannsins og
takmörkunar hans Þegar mark-
inu er náð í heini fullkomleilwns
umbreytist trúin í skoðun, segir
Nýja testamentið, en sú skoðun
á ekkert skylt við það, sem vér
köllum þekkingu nú. „Skoðunin"
er sama eðlis og trúin, en trú og
þekking eru ólíks eölis. Vér trú-
um ekki lengur á eilift líf þegar
vér höfum öðlazt það. Vér lifum
það, en með nokkrum hætti á
sama veg og vér liíum það nú i
samfélagi trúarinnar víð Guð.
En grunnfærni þeirra algengu
hugmynda, sem vikið var að, er
auðsæ við nánari athugun. Höld-
um líkingunni: Sjónhringur
mannsins markast af því, sem
ljós þekkingarinnar nær. — Áð-
ur hafði hann dauía kyndlfi.
Þá var sjónhringurinn þröng-
ur. — Nú er ljósmagn vitn-
eskjunnar margfaldað. En af
þvi leiðir ekki, að hið óþekkta
umhveríi minnki. Þvert á móti.
Því stærra sem svæðið er innan
hringsins því víðari er hringur-
inn sjálfur og að sama skapi ætti
umhverfi leyndardómsins að
vaxa. En svæðið sjálft, sem birt-
an fellur yfir? Vissulega er það
rétt, að ný og betri birta breytir
mörgu þar og leiðréttir margar
hugmyndir. En þar koma líka
nýir leyndardómar í ljós, sem
menn hafði ekki órað fyrir.
Neonljósið birtir margt, sem
manninn með grútarlampann
grunaði ekki að væri til. Hver
leyst gáta leiðir aðrar stærri
fram. „Vér erum umkringdir
lendardómum", sagði Louis Past-
eur. Ef hið hulda og óþekkta er
svæði. trúarinnar, þá stækkar
það svæði eftir þvi sem sjón-
vídd mannsihs vex en minnkar
ekki. Hitt er annað, að fari svo,
að maðurinn hætti að skynja
undrið í tilveru sinni og ,um-
heimi; þá érú dagar trúarinnar
sjáifsagt taldir þat” með - ekki
af þvi aS maðurinn bafi-vitkazt,
heldur hinu, - að hann hefur
heimskað sig með ofreynslu
vissra heilastöðva og hrapað of-
an af skör mennskunnar.
Afstaða mannsins til umhverf-
is síns er margs konar. Hann er
ekki allur í þekkingu sinni, þótt
mikilvæg sé. Hugmyndir um
óþekkta hluti eru ekki alltaf
hugarrórar. Þær geta iíka verið
hugboð, meira eða minna rétt.
Án hugboðs um ókunn og
órannsakanleg efni, hefði mann-
kyni miðað hægt áfram og alls
ekkert. 1 visindum hefur munað
meira um hugboð og imyndun-
arafl en menn gera sér alltjent
grein fyrir. Menn styðjast við
leiðsögutilgátur. Þær geta jafn-
vel verið gagnlegar, á vissu reki,
þótt þær reynist rangar í ljósi
nýrra staðreynda. Eins má full-
yrða, að lifandi átrúnaður hafi
alltaf haft sitt gildi, þótt hug-
myndum og háttum hafi verið
áfátt að skilningi annarra trúar-
bragða eða timabila. En út í það
skal ekki frekar farið að þessu
sinni.
Vísindamaðurinn hefur tiltekna
afstöðu til umhverfis síns, hann
gengur á vit veruleikans með
akveðnar spurningar. En hann
lifir jafnframt veruleikann. Jarð-
fræðingur kannar Þingvöll og
brýtur hverja hnútuna af annari
til mergjar. En hann lifir jafn-
framt náttúruna, verður fyrir
áhrifum af þessu umhverfi, sem
eru mjög svo óvísindaleg en
raunsönn fyrir því. Eitthvað
hefði Jónas og þjóðin hans misst,
hefði hann sneypt frá sér þau
áhrif, sem kvæðið um Skjald-
breið fæddist af. Efnafræðingur
veit allt, sem vitað verður um
liti og samsetningu þeirra. En
þegar Iiann skoðar málverk eftir
Kjarval eða Ásgrím, öðlast hann
hlutdeild i innblæstri, sem á
jafnlitið skylt við hans visindi
sem önnur, en túlkar veruleik
eigi að síður. Og þegar þú heyrir
Pál Isólfsson leika Bach, kemstu
í snertingu við eitthvert svæði
veruleikans, sem vísindi ná tak-
mörkuðum tökum á og eru þó
vissulega til tónlistarvísindi.
Þetta var sagt til þess áð benda
á, að það eru til viðhorf til veru-
íeikans, sem eiga ekkert skylt
við raunþekkingu en eru fullmæt
fyrir þvi og ómissanleg. Trúin
er ekki sambærileg við neitt slikt
horf en þetta má þó nægja til
þess að sýna, hversu dæmið, sem
þetta mál var hafið á, er skakkt
sett upp. En annað fleira, sem
um þetta er að segja, verður að
bíða betri tíma.
S.
Doktorsvörn um íslenzkt
efni viö Uppsalaháskóia.
I dag ver sænskur jarófræð-
ingur doktorsritgerð sína við
sænskan háskóla, en ritgerð
hans fjallar að meira eða
minna leyti um íslenzkt efni.
Doktorsefnið er Áke Sunn-
borg, en ritgerð hans er um
„Klarelven“, þar sem hann
sýnir m. a. fram á aurburð
ánna og hvernig þær grafa
iarveg sinn og breytingar á
þeim gegnum áídirnar.
Áke Sunnborg var meðal
þátttakenda í sænska vísinda-
leiðangrinum, sem kom til ís-
lands á' árunum 1951-—52 og
hafði bækistöð sína. í Hofíelli
ul. Fyrirliði leiðangursins r var.
Nú hefur brugðið til batnaðar
með tiðarfarið, Kominn er mið
ur Þorri og fagurt veður, bjart
og fremur stillt, og frostlitið eða
frostlaust. 1 gær var einhver
fegursti dagur vetrarins. Það
liggur við, ef þessu héldur áfram,
að menn geti tekið sér í munn
orð skáldsins, sem í ljóði utn
blessaða sumarbliðuna, kvað svo
að orði:
Hver dagur nú á buxum bláum
og blárri treyju liður hjá. '
Heiðrikja á hverjum degi og
allar hugsanir léttfleygari og í
ofannefndum ' visuorðum stiga
fram tvær velkomnar systur,
gleðin og glettnin, og svona er
það sjálfsagt almennt, að góða
veðrið bætir skapsmunina. Jafnt
á vetri og sumri. Eg held ekki,
að mér hafi missýnzt um það,
að það er léttara yfir fólkinu nú
en í öllum umhlej’pingunum, sem
menn hafa átt við að búa síðan
í haust.
SkíÖaferðir.
En eins og að líkum lætur er
léttast yfir æskunni. Á öllum
heimilum er búið að leita í kjöll
urum og á hanabjálkum, og svo
ræfilslegur sleði er ekki til, að
hann sé ekki kominn i notkun,
enda má nú sjá rjóðar kinnar
hvar sem barnshlátrar óma úti.
Líklega hefur gengið mun betur
að sjá krökkunum fyrir sleðum
til að renna sér á en skíðum
handa þeim, sem komin eru yfir
10 ára aldur. Mér er sagt, að
skiði handa unglingum séu alveg
ófáanleg um þessar mundir. Bet
ur mun hafa ræzt úr fyrir ung
lingunum í gagnfræðaskólunum,
sem hafa verið í skíðaferðtim að
undanförnu, enda greiðasemin
1 mikil, og væntanlega hefur flest •
um, sem ekki eiga skíði, tekizt
að fá þau lánuð, og ekki þurft
að sitja heima með sárt ennið
j vegna .skiðaleysis.
I Úr þarf aö bœta.
j Fátt getur verið æskunni holl-
ara en að iðka sund, og renna
sér á skautum og skíðum, er skil-
yrði eru fyrir hendi, og það þyrfti
að sjá um, að sem allra flest börn
og unglingar eigi þess kost að
iðka þessar iþróttir sér til holl-
ustu og tilbreytingar, frá setunni
á skólabekkjunum og heima yfir
bókunum. Það mun auka náms-
' gleði þeirra og lífsgleði og lijálpa
til að leysa eitt mesta vandamál
| uppeldisins, að sjá bömum og
unglingum fyrir viðfangsefni,
’ sem svalar athafnaþrá þeirra.
Sjálfsagt er margt, sem hægt
væri að gera, til þess að greiöa
fyrir því, að börn og ungmenni
geti notið útiverunnar á vetrum,
þegar góða veðrið lokkar eins
og'nú, og eitt af því er, að sjá
svo um, að varningur eins og
skiði handa börnum og ungling-
um sé fúanlegur.
prófessor Filip Hjulström
landfræðiprófesso' við Upp-
salaháskóla — frægur maður
þar í landi. En einmitt við
Uppsalaháskóla ver doktors-
efnið ritgerð sína.
Þess má geta, að í sambandi
við það, sem að framan er sggt,
þá gerast breytingar á aur-
framburði ánna hraðar á ís-
landi en víðast hvar annars-
staðár í véröldinni.
Heuss forseti V.Þ. fer í opin -
bera heimsókn tH Tyrklandi
5; apríl og fer -v'omBreataiW
um.