Vísir - 15.02.1957, Blaðsíða 9
Föstudaginn 15. íebrúar 1957
VtSIP
9
Þjóðar frelsi, þræl-
dóms frelsi....44
99
Frh. af 4. s.
iviargir á bandi stúdenta.
„Morguninn eftir, hinn 23. okt-
óber, tróðum við vasa okkar
fulla af bæklingum og dreifðum
þeim síðan um alla Búdapest.
Verkamennirnir slógust í för
með okkur, er við héldum
til utanrikismálaráðuneytisins í
Budapest.
Skyndilega virtist svo sem
helmingur allra borgarbúa væri
á okkar bandi. Engin átök áttu
sér stað. Við voru óvopnuð. En
þá byrjuðu Avóarnir (ungverska
leynilögreglan) að skjóta, og
Gerö (leiðtogi kommúnista
flokksins) kallaði á Rússana og
bað þá um hjálp. Þá var það, að
ég gekk í lið með frelsissveitun-
um.“
Öllum ber saman um að
Gyorgy hafi barizt vel og drengi-
lega. Þarna stendur hann í íor-
ugum bakgarði Eisenstadt, með
húfu á höfði og skátabakpoka
hangandi á öxlinni, og segir okk-
ur frá þvi, livernig kommúnistar
kenndu honum að fara með vopn
á margra mánaða heræfinga-
námsskeiðum. „Það eina, sem
þeim tókst að gera var að kenna
okkur að skjóta af byssum",
segir Gyorgy hörkulega. „Við
notuðum þessa kunnáttu okkar
til þess að berjast gegn þeim.“
I>að vill snúa heim
aftur.
Þetta er undarlegt samansafn
af fólki. Það er ekkert likt hin-
um þjakaða og stefnulausa fólks-
fjölda, sem átti enga ósk heitari
en að flýjá deilurnar og ofríkið
í Ewópu. Það er furðulega fátt
gamalt fólk og sjúklingar meðal
þeirra. Að minnsta kosti 3/4
hlutar alls þessa fólks er undir
35 ára aldri. Nú þegar það er
frjálst í Austurríki og hefur
nógan tíma til hugleiðinga, er
margt þeirra undrandi á því
mikla hugrekki, er það sýndi að-
eins nokkrum dögum áður. Þetta
fólk yfirgaf heimili sín, sökum
þess að það hefði átt víst að
vera flutt burtu nauðugt, þegar
Sovétherinn hafði náð tangar-
haldi á landinu aftur. Fólkið lít-
ur til framtiðarinnar, en ekki
fortíðarinnar, og með þvi leynist
sú von, að það geti snúið heim
aftur og tekið upp baráttuna á
ný, ef á einlivern hátt væri hægt
að leysa Ungverjaland úr járn-
gi’eipum Sovétríkjanna.
Þeir, sem hafa dvalið nokkra
■daga innan um þetta fólk eru
ekki í minnsta vafa um það,
að byltingin, sem hófst í októbei'-
mánuði s. I. hafi verið uppreist
helllar þjóðar, sem barðist fyrir
eigin frelsi. Þetta eru ekki „aft-
urhaldssinnar" né „gagnbylting-
armenn“, sem leiðtogarnir í
Moskvu tala svo mikið um. Það
varð að beita rússneska hernum
til þess að verja „framkvæmdir
kommúnista“ í Ungverjalandi.\
Þetta fólk er í raun og veru
kjami ungversku þjóðarinnar.
ingjar í ungverska hernum,
óbreyttir hermenn, verkamenn
úr verksmiðjunum og opinherir
starfsmenn gengu í lið með
þeim. Eftir að rússneski herinn
hóf skothríð á borgarbúa á göt-
um Búdapest, varð uppreisnin
að einni allsherjabaráttu milli
ungversku þjóðarinnar og rúss-
neska hersins.
Einu undantekningarnar voru
hinir liötuðu og fyrirlitnu Avóar,
en fólkið reyndi að hefna sín á
þeim, sökum hryðju\'erkanna, er
þeir höfðu framið undaníarin
10 ár. Ungir flóttamenn segja frá
því, að Avóar hafi verið hengdir
í næsta ljósastaur, eða verið
kastað út um glugga á þriðju
hæð. Slikar hefndaraðgerðir eru
óíagrar aíspurnar, þær eru ekki
betri en hinar ógurlegu pynting-
ar, er Avóarnir beittu á meðan
harðstjórn Rakosis réði öllu í
landinu og þær eru engu afsak-
anlegri.
Kröfurnar voru auðskilclar.
Það er nú augljóst ’ mál, að
byltingin var ekki gerð sam-
kvæmt neinni ákveðinni póli-
tiskri áætlun og fyrir hennistóðu
engir sérstakir leiðtogar. 28 ára
gamall rauðhærður aðstoðar-
maður á rannsóknarstofu, sem
varð að hætta læknanámi í Búda-
pest, þegar hann var dæmdur i
18 mánaða fangelsi árið 1951
„af pólitískum ástæðum", skýrði
svo frá, að aðalkröfur „byltingar-
ráðs stúdenta" hafi verið mjög
auðskildar. „Við báðum um, að
sovétherinn yrði fluttur úr land-
inu, að efnt yrði til frjálsra kosn-
inga og leynilögreglanlögðniður.
Á meðan Irme Nagy var forsæt-
isráðherra voru allir önnum
kafnir við að stofna nýja stjórn-
málaflokka. Það var hrein
óstjórn, en ákaflega spennandi."
Rússneski herinn réðst aftur
inn í Búdapest með hundruð
skriðdreka þann 4. nóvember.
„Auðvitað hlutum við að tapa,
en það kom alls ekki til greina
að gefast upp“, segir hann.
„Flokkurinn, sem ég var í, barð-
ist frá sunnudeginum (4. nóvem-
ber) til föstudagsins (9. nóvem-
ber). Við áttum einskis annars
úrkost. Fimm úr okkar hóp
ætluðu að gefast upp og létu af
hendi vopn sin en voru síðan
skotnir niður með vélbyssum
Við, sem eftir vorum, áttum þvi
ekki annars völ en að halda
áfram að skjóta. Að síðustu íöld-
um við vopn okkar og yfirgáfum
Budapest, en við getum fundiö
vopnin aftur, ef þörf krefur. Mig
langar til þess að vera kyrr í
Austurríki og ljúka við nám
mitt. Kanske rennur einhvern
tima upp sá dagur að ég get
farið aftur heim til Ungverja-
lands og barist aftur fyrir frelsi
föðurlands míns.“
Margir eru óttaslegnir.
Auðvitað eru ekki allir flótta-
mennirnir hetjur. Meðal þeirra
eru eiginkonur, mæður, ungbörn
og miðaldra fólk. Og rúmlega
íimmtugur klæðskeri frá Búda-
pest, sem tókst að flýja land
ásamt 22, ára gömlum syni sín-
um segir liiklaust: „Ég er hrædd-
ur. Konan mín og eldri sonur
eru ennþá í Ungverjalandi. Við
skildum, og við urðum að yfir-
gefa þau. Sonur minn vill vera
kyrr í Vínarborg og fara í há-
skóla þar, en mér finnst við
ennþá vera of nálægt Sovét-
rikjunum. Ég get ekki trúað þvi,
að þau muni nokkum tíma taka
nokkurt tilit til hlutleysis Aust-
urríkis. Hvenær hafa þau látið
landamæri hafa áhrif á sig? Ég
á bróður í Kanada. Þar myndi ég
vera öruggur."
Námumaður frá Komorn, sem
flúði til Austurríkis með konu
sína og tviburasyni þriggja ára
gamla, segist vilja setjastað hvar
sem er. „Ég er 34 ára að aldri,
við góða heilsu og býst við að
þurfa að vinna mikið“, segir
hann. „í Ungverjalandi var það
tilgangslaus barátta að reyna að
sjá fyrir fjölskyldu minni, Ég yil,
að synir mínir geti búið við
betri lífsskilyrði en hægt var að
veita þeim í Ungverjalandi.
Kanske Ástralía sé framtíðar-
land mitt.“
Starfsmaður Rauða krossins
gengur til okkar og gefur tvi-
burunum banana. Þeir stara með
tortryggni á ávextma. Móoirin
skýrir frá því að synir hennar
hafi aldrei séð banana áður.
Þeim eru því boðnar kartöflur
og fá strax lystina aftur.
Þakklátir Austurríkis-
rnönnum.
Frá Eisensetadt fer flótta-
fólkið Traiskirchen, sem er ná-
'ægt Wiener Neustadt. Þar var
áður'hinn keisaralegi austurríski
herskóli. Þarna höfðu hermenn
Sovétrikjanna einnig aðsetur
sitt á árunum 1945 til 1955, en
nú hefur þessari byggingu \’erið
breytt í bráðabirgðaílóttamanna-
búðir fyrir Ungverja. Þama
bíður flóttafólkið eftir því að fá
vegabréfsáritanir til Vestur-
Evrópu, Norður Ameríku, Suður-
Ameríku eða Ástralíu. Alit að
28 flóttamenn biða í einu og
sarna herberginu. En í Traiskirc-
hen er hlýtt, þar er góður matur
á boðstólum og fólkið er öruggt.
Fæstir flóttamannanna kveðja
án þess að láta í Ijós þakklæti
við Austurríkismenn fyrir þá
hjálp, sem þeir hafa veitt flótta-
fólkinu án þess að spara nokkuð.
Flóttafólkið þyrpist í kringum
gesti, sem að garði ber, áfjátt í
að segja sögu sína og bera fram
spurningar: „Ætli það sé betra
fyrir ómenntaðan mann að
flytjast til Kanada en Bandarikj-
anna? Ætli útvarpsstöðin Frjáls
Evrópa myndi vilja útvárpa til
Búdapest, að ég hafi komizt
heilu og höldnu til Austurríkis?
Það myndi gleðja foreldra mina,
ef þau vissu um það. Látið ekki
kommúnista telja ykkur trú
um, að þetta hafi verið borgara-
styrjöld: Við lítum ekki á Avó-
ana sem samlanda okkar. Aust-
urríkismenn hafa verið dásam-
legir. Segið öllum frá því, að
alla nóttina, sem við ferðuðumst j
í lestinni frá Eisenstadt til Trai-'
skirchen, hafi þeir verið að bera
ungbörnunum heita mjólk."
Ef yngri kynslóðin er að því
spurð, hvers vegna hún hafi
gripið til vopna, þá svarar hún
með því að fara með kvæði eftir
Petöfi, sem uppi var fyrir
hundrað árum. Þetta kvæði virð-
ast allir kunna utan að:
„Upp nú lýðnr, land þitt verðu,
loks þér tvíkost boðinn' sérðu.
Þjóðar frelsi, þrældóms lielsi,
þú sérð muninn, kjóstu freisi.
Eið við guð vors ættlands
einn og hver,
sverjum
þann, að aldrei þrældóm
framar
þolmn vér“.
★ Nýlátin er Maria Pavlona
Chekhova^ 93ja ára, í Yalta.
Hún var eina systir skálcls-
ins fræga, var ráðskona hjá
honum, og gaf hús hans í
Yalta sem minningarsafn
um liann, eftir að hann lézt
1904.
Með undan-
þágu.
Þegar ríkistjórnin setti á s. 1.
sumri bráðabirgðalög sín um
bann við hækkun kaupgjalds,
hannaði liún ehmig hækkun á
vöruverði, nema með sérstakri-
undanþágu. Nu hefir til dæmis
sykur hæklcað í verði — strásyk-
ur kominn upp í kr. 5.00 kílóið
og molasykur kr. 6.35. Vafalaust
hefir það verið gert með undan-
þágu verðgæzlunnar eða viðkom-
andi stjórnvalda. I því sambandi
væri fróðiegt að fá að vita,
livenær sii undanþága var dag-
sett.
Hafa míkíar tekjur af
íþrótt smni.
„Baseball“ er (þjóðaríþrótt
Bandaríkjanna og eru tekjur
þekktra leikmanna gífurfégar.
I síðustu viku sömdu tveir
þeir þekktustu við félög sín. og
voru báðir ráðnir næsta leikár
með 58.000 dollara árslaun (ca.
950.000 kr.). Þó eru þeir langt
á eftir Joe di Maggio (hr. Mary-
lin Monroe nr. 2), er lengi hafði
100 þús. dollara árslaun í íþrótt-
inni.
300 mllij. njóta
frfáisra viðskipta.
Ráðherrafundur Efnahags-
stofnunarinnar ræddi áformin
um frjálst viðskiptasvæði í
Evrópu og lýsti sig hlyntan
hugmyndinni.
Samþykkt var að vinna að
undirbúningi málsins með
skipun nefnda, er fái ýms sér
vandamál til athugunar, svo
sem vandamál varðandi land-
búnaðarafurðirnar og fleira. —
Thornycroft fjármálaráðherra
Bretlands var falið að hafa
með höndum yfirstjórn sam-
ræmingarstarfsins. Vonast er
til, að uppkast að samningi
geti orðið tilbúið í júlí.
, Ef aðildarríki OEEC gerðust
áðilar að áætlun Vestur-
Evrópubandaiagsins gætu 17
lönd fengið aðgöngu að hinum
nýju samtökum_ en í þeim búa
300 millj. manna.
Ævíntvr H. C. Andersen ♦
Ferðafélagarnir.
Nr. 6.
Næsta morgun hélt Jó-
hannes feröinni áíram með
Böm verkamanna
byrjuðu
Synir og dætur ungverskra
verkamanna og bænda -------en feroafelaga Sinum geglium
þau voru þau einu, sem fengu j háa greniskóga í áttina tll
aðgang ao háskóianum----------fjallanna. Svo mikia fegurS
snerust fyrst gegn Russu.m. Allir, , . . . ,, , ö-ll
ungvérskir föðuriandsvinir —| ^ hmni dasamlegu veiold
hvort heidur það voru íiðsfor-' hafSi Jóhannes aldrei áSur
séS. Stór hvítur svanur ,,Tveir svona failegir mílur inn á miiii fjalianna,
sveif hátt í lofti og söngur vængir,“ sagSi ferSafélag- þar tii aS iokum þeir komu
hans varS veikari og veik- inn, ,,já svona stóra og að stórri borg, þar sem
ari. Hann beygði höfuð sitt
og seig hægt og hægt unz
hann að lokum féll til jarð-
ar fyrir fctum þeirra. —
Þarna lá hann dáirm þessi
stóri, hvíti, fallegi fugl. —
hvíta vængi ætla ég að taka
með mér,“ sagði hann og
hjó báða vængma af í einu
höggi. Vængina tók hann
með sér og svo héldu þeir
af stað og gengu margar
voru meira en hundrað
turnar, sem skinu ems og
silfur í sólskini. í borginni
miðri var höll úr marmara,
lögð roSagulli og þar bjó
kóngurinn. j j