Vísir - 20.02.1957, Side 3
Miðvikudaginn 20. febrúar 1957
VÍSIB
„Saga Borgarættarinnar“ sýnd á ný:
„Hún býr enn yfir seíðmagni sínu
óbreyttu, þessi ga
Þegar fyrsta kvikmyndin var tekin
hérlendis fyrir nærri 38 árum.
Rjami Jónssoa foíóstjóri s'iíjas'
upp gasnlai' aeainssinfpesr.
I kvöld og næstu kvöld gefur Nýja bíó Reykvíkingum og
öðrum — sem eru þá ekki þeim mun yngri — tækifæri til að
sjá gamlan kunningja. Er það fyrsta kvikmynd, sem tekin var
bér á landi, ,.Saga Borgarættarinnar“ eftir Gunnar Gunnarsson,
en hún var tekin af Nordisk Films Kompagni fyrir næstum 38
árum eða 1919, og sýnd hér í fyrsta sinn í ársbyrjun 1921.
Fór myndatakan, þegar Örlyg- 'ekki eftir sér að vera þar allan
ur er borinn út örendur, fram daginn. Þetta var sannkallað
á sunnudegi og „léku“ kirkju- „Tivoli“ meðan það stóð og
gestir þá með. Meðal þeirra var eiga margir minningar um
Jón bóndi í Gunnarsh.olti, og það.“
þar ,sem hann kom svo mikið i „Hvenær var myndatökunni
fram í þessum þætti, var hann lokið?“„
fenginn til að koma til Reykja- | „Síðustu atriðin voru tekin
vikur til þess að leika meira, í lok októbermánaðar og fóru
! því að hann varð einnig að sjást þá flestir leikaranna utan. en
inn í Reykholti. Má geta -þess j í kirkjunni, en það atriði var Sommerfeldt og Larsen Ijós-
til gamans, að Dönum þótti tekið hér og þá voru kirkju- myndari urðu eftir til að taka
Reykholt ekki nægilega reisu-1 gestir Rej-kvíkingar. ýmis aukaatriði. Héldu þcir
legur staður til að vera Borg' í, , heim í nóvember.“
sögunni, og kunnu ráð við því. Leikarar á
Sent var niður i Borgarnes verkamannakaupi.
Beðið í cfvæni.
eftir timbri og svo voru byggð!
tvö þil fram á hlaðið í skyndi.“
voru fengnir leiðsögumenn og
aðstoðarmenn, fimm eða sex
menn. Þegar dánski hóþurinn
kom til landsins, var hann um
kyrrt hér í viku til tiu daga, og
var þá byrjað á því að reisa
Fjöldi fullorðkuia íslendinga
man vel eftir því, þegar
„Borgarættin“ var sýnd í fyrsta
sinn_ og margir muna einnig
eftir því_ þegar taka myndar-
innar fór fram hér í bænum,
austur í sveitum og uppi í
Borgarfirði. Og af því að taka
myndarinnar var einstakt at-
vik í lífi margra manna fyrir
næstum fjórum áratugum hef-
ir Vísir snúið sér til Bjarna
Jónssonar bíóstjóra og beðið
hann að rifja upp öll helztu at-
vikin í sambandi við töku
myndarinnar og fyrstu sýningar
hennar. Sagðist honum svo frá:
„Það var um vorið 1919, þegar
eg var staddur í Kaupmanna-
höfn í erindum Nýja bíós, að eg
setti mig í samband við Nor-
disk Films Kompagni því að
eg hafði haft pata af því, að fé-
lagið hefði í hyggju að senda
leiðangur til íslands í sambandi
A-ið töku kvikmyndar — hinnar
fyrstu, sem taka átti hér á landi.
Hér var um sögu Borgarættar
innar eftir Gunnár Gunnarsson
að ræða og þegar eg ræddi við.
Nordisk Film^ kom a daginiy að ’
fyrirtækið var að undirbúa för-
ina þar ytra, en enginn undir-
búningur hafði farið fram hér.
Frost, sem var aðalforstjóri
kvikmyndafélagsins, bað mig
að taka að mér alla fyrirgreiðslu
■hér heima og varð það úr, að
eg gerði það.
Þegar kvikmyndaleiðangur- | ,,Og svo hafa menn bsðið þess
, inn kom aftur til Reykjavíkur, með óþreyju að myndin kæmi
var allt undirbúið fyrir töku tlí landsins?-1
íslenzkir , þeirra atriða, sem áttu að ger- \ ,,Já_ það sr óhætt að segja,
leÍKarar. \ as(- j kirkjunni og baðstofunni. að menn hafi beðið í ofvæni
„Hér voru einnig ráðnir lei.k- „Kvikmyndaverið“ á Amí- eftir henni. Þó varð dráttur á
arar og „statistar" fyrir ýmsa mannstúninu kom þá að góðum Því að hún bærist til landsins,
þætti kvikyndarinnay var það, notum, því að þar voru ,,kirkja“ Því að ekki var hægt að hefja
ekki?‘
og „baðstofa" fullsmíðaðar. syningar fyrr en í byrjun ársins
„Jú sægur manna var feng- Síðan var auglýst eftir fólki 1921. En myndin hafði verið
inn til að aðstoða við ýms atriði, til að „fylla í eyðurnar" í þeim sýnd erlendis um haustið og
og eins og Danir tefldu fram 'og voru ráðnir 100 menn til að hlotið frábæra dóma; verið talin
sínum beztu leikurum, svo sem vera við kirkju. Höfðu þeir ein stórfenglegasta kvikmynd
kvikmyndaver“ á Amtmanns-' Sommerfeldt, Frederik Jacob-' venjul. verkamannakaup þann sem þá hafði verið gerð á Norð-
sem' s6n. Ingeborg Spangsfeldt og tíma, sem þeir voru við en alls, urlöndjum. Kostnaður við hana
túninu svonefnda þar
kirkiA ASvpntict-a pv mi I fleiri voru einnig fengnir stóð þessi vinna í viku, Sumt af
át.i % taka Zis atr® si5a,‘iáS«i'.- leiK.rar hér. Attlt Guí- Þcssu fólki fekk Þó e„„ lengri
þegar lokið væri kvikmynda- mundar Thorsteissonar, sem vinnu, þvi að þá voru eftir bað-
töku austur að Keldum og á ^egar er ®etið’ leku ‘ myndinni stofuatriðin. og þeim var lokið
Þingvöllum, svo og að Reyk-;Guðrun og Marta Indriðadæt- á þrem vikum Unglingar voru
holti í Borgarfirði Þess má|ur> Stefanía Guðmundsdóttir, meðal þeirra leikara, og fengu
geta að eg varð áð greiða 25 ■ Sigui’ður Magnússon frá Flanka þeir einnig laun_ en minni en
stöðum og Stefán Runólfsson fulíorðnir.“
og.höfundurinn lék sjálfur Jón
Hallsson lækni. Eru þau Guðrún Mikið ævintýr.
og Gunnar nú ein á lífi af þeim „Þóttu það ekki mikil tíðindi,
leikurum, er höfðu á. hendi þegar kvikmyndatakan för
hlutverk_ sem getið var í leik- fram?“
skrá. I „Jú vissulega, því að þetta.
Þá er rétt að geta þess að sá hafði aldrei gerzt hér á&ur. I
krónur í leigu fyrir túnið þann
tíma, sem það var notað, og
þótti mér það dýrt, því að búið
var að slá það, og engin hætta
á varanlegu tjóni á þvi af þeirri
starfsemi sem um var að ræða.“
Reykholt ekki
nógu reisulegt.
„Var þetta stór hópur, sem
Danir gerðu út vegna mynda-
tökunnar?"
„Leikararnir voru sjö, en
auk þess var ýmislegt fleira
þá kom
Guðmundur Thorsteinsson
(Muggur) einnig með Dönun-
um. Aðalleikandi og leikstjóri
var Gunnar Sommerfeldt sem
var leikari og leikstjóri á
heimsmælikvarða_ enda var
Nordisk Film eitt bezta kvik-
myndafélagið_ sem þá var til,
og hafði samband um allan
heim, En það breyttist við komu
talmyndanna, eins og gefur að
skilja.
Eftir skamma dvöl hér í bæn-
Miklir
flutningar.
Bðlileae urðu að kalla má
allir fíuteiingar í sambandi við um var haldið aústur að Keld-
myndatökuna sem átti að fara um þar sem myndatakan fór
fram víðar en hér í Reykjavík, i fram að mestu leyti, en auk
að vera á hestum. Eg leigði þess var komið nokkrum sinn-
þess vegna yfir tuttugu hesta um til Þingvalla ,og einnig var
fyrir leiðangurinn, og auk þess 1 nokkur hluti myndarinnar tek-
þáttur myndarinnar þegar Ör- Fjöldi manns var alltaf uppi
lygur á Borg andast í kirkju, við Amtmannstún til að. fylgj-
er tekinn austur að Keldum. ast með öllu, og sumir töldu
hafði líka verjð óskaplegur, hún
var fimmfalt dýrari í leigu ent
nokkur mynd. sem fengin haf'ii
verið til landsins. .Nýja bíó var
þá nýreist, og hafði orðið mi' lu
dýrara eix gert hafði verið ráð
fyrir, eins og svo margt an?v>ð
á árunum eftir fyrri heims-
styrjöldina. Við tefldum þyi
djarft, þegar við fengum hana,
og óhætt er að ségja, að stár s-
menn og eigendur Nýja b'ia
biðu ekki s.'ður í ofvæni cn/
aðrir.“ |
í
Mesta aðsókn
allra tíma.
„Og hvernig varð aðsóknin?‘e
„Hún yarð meiri en við höfí—
j um þorað láía okkur dreyma
1 um. Það eru engar ykjur, að
! „Saga Bcrgarættarinnar“ kom.
sá og sigraði. og aðsóknin va”ð
meiri en dæmi eru til um
nokkra kvikmvnd, sem hér
hefir verið sýnd, fvrf og síðar,
og er þá teki't tillit til þess,
hversu fáir Reykvíkingar voru
þá.
Myndin var svpd í tvennu
lagi, og var fyrri hlutinn sýnd-
ur á 33 sýningum. Stúndum
varð að hafa tvær eC'a jafnvel
þi'jár sýningaf á dag. Slíkt var
vitanlega óþekkt með öllu þá,
og gerðist ekki aftur fvrr
næstum tveim áratugum síðar
■ — á hernámsárunum. Það var
ekki hægt annað en að hafa
Hér sést atriði úr „Sögu Borgarættarinnar“. Leikararnir cru sýningar svcna margar á dag,
Gunnar Sommerfeldt, sem lék Ketil, síðar Gest eineygða, og því að fólk bókstaflega þusti til
Guðrún Indriðadóttir, sem lék ekkjuna á Bclla. • i Framh. á 9. síðu.
T. C. Bridges og Hassel Tiltman:
ARABIU
Nokkrum árum fyrir styrj-
öldina 1914—18 fékk ungurj
menntamaður í Oxford foreldra
sína til að gefa sér 200 sterlings-
pund til þess að hann gæti ferð-
ast um Sýrland. Hann ætlaði
sér að rita prófritgerð um hern-
aðarbyggngar krossferðanna og)
vildi kynnast þeim af eigin
reynd á ferð: sinni.
Hann var enn drengur að
aldri, en þráði ævintýr og var
auk þess staðráðinn í því að
kasta ekki höndunum til neins,
er hann tæki sér fyrir hendur.
Þegar hann sté á land við botn
Miðjarðarhafsins fór hann þt'í
ekki hinar venjulegu leiðir
skemmtiferðarnanna. heldur
klæddist þegar í stað búningi
hinna innbornu og lagði fót-
gangandi út á eyðimörkina, til
þess að kynnast landinu og
þjóðinn, sem höfðu heillað hann
frá því, að hann var lítill hnokki
og byrjaði að stauta.
í tvö ár reikaði þessi brezki j
unglingur um eyðimörkina. Að
þeim tíma liðnum sneri hann
heim aftur til að taka prófið og
þá átti hann-enn hundrað pund
óhreyfð af lílnum upprunalega
höfuðstóli sínum.
Það 'kóm'' síðar í ljós. að
hundrað pundin, sem hann
eyddi á 'eyðimerkurferðum sín-
um, urðu eitthvert bezta fram-
lag' núlifandi kynslóðar til við-
halds heimsveldinu brezka. Ar-
angur Arabíuferðarinnar varð
annar og meiri en samning
prófritgerðar. Hann varð upp-
haf draumsins um sameinaða
Arabíu, þar sem íbúarnir? stóðu
saman í einu og öllu, í stað þess
að eiga í sífelldum bræðvavíg-
um og eyða kröftum sínum í
einskisnýtar uppreistir.
Sá draumur átti eftir að
gera annan draum að engu —
draum Þjóðverja um að löndin
í Litlu-Asíu og við botn Mið-
jarðarhafs lytu keisara þeirra.
Árangurinn varð líka sá, að
j Tyrkir voru reknir úr Arabiu
j og Sýrlandi, innborinn konung-
! ur tók við völdum og pilturinn
j hélt innreið. í Damaskus sem
„prinsinn af Mekku“.
En með þessum útúrdúr höf-
um við hlaupið allt of langt
i'ram í söguna.
i Þessir dagar fyrir heims-
' styrjöldina virðast nú fjarri, en
eru þó harla nærri. Þá þekktu
engir Thomas Edward Lavv-
' rence nema kennarar hans og
fáeinir fornleifafræðingar.
Pilturinn hafði nefnilega mik-
inn áhuga fyrir þeim fræðum,
auk skáldskapar.
Margir miklir me'nn vorra
daga mundu telja það hinn
mesta heiður að fá að bjóða
Lawrence til veizlu,1) en þeinx
auðnast það ekki, því að hann
vill fara einförum og lifa fá-
brotnu, kyrrlátu lífi. þótt hann
sé mesti ævintýramaður vorra
daga og standi íyllilega jafn-
fætis Drake og Gordon að því
leyti. Iiann vill heldur lesa
góðar bækur en taka þátt í or-
ustum og síðan stríðinu lauk,
hefir hann horfið gersamlega
1) Greinin er rituð fáein-
urn árum fyrir andlát Law-.
rences. ,