Vísir - 21.02.1957, Page 5

Firamtudagirin 21. febrúar 1957
VfSIB
■5
Handritin sé heimt úr
hömium Dana.
Þingsályktunartíllaga Péturs Otte-
sens og Sveinbjarnar Högnasonar.
Ctbíit hefir verið i Samein-
tóu þingi tillögu til þingsálykt-
unar um endurheimt íslenzkra
Snandrita frá Danmörku.
Flutningsmenn eru Pétur Otte-
sen og Sveinbjörn Högnason.
Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina að beita sér fyrir
þvi við dönsk stjórnarvöld, að
orðið verði við ítrekuðum kröf-
um íslendinga um; að skila verði
um og forngripum til Danmerk-
ur er, svo sem alkunnugt er,
þannig stofnað, að Islendingar
eiga bæði lagalegan og siðferði-
legn rétt til að krefjast þess af
Dönum, að þeir skili þeim aftur.
Þykir ekki ástæða til í þessari
greinargerð að rökstyðja það
frekar.
Nú um skeið hefur orðið nokk-
urt hlé á því, að Alþingi .éti r.lál-
ið til sín taka á þann veg að fela
aítur hingað til lands íslenzkum I rikisstjóminni að hefja nýja
handritum, fornum og nýjum, Sókn í málinu. Danir kusu fyrir
sem borizt hafa héðan til Dan- nokkru nefnd til þess að athuga
merkur og geymd er.u í söfnum
þar, svo sem safni Árna Magnús-
sonar. Tekur þetta einnig til
þeirra íslenzku handrita, er kon-
ungur landsins hefur fengið
héðan fyrr á tímum og enn eru
varðveitt í Danmörku."
Greinargerð er á þessa leið:
„Islendingum er það að von-
t:m mikið áhuga- og kappsmál
að fá því til vegar komið, að
dönsk stjórnarvöld skili aftur
hingað til lands íslenzkum hand-
- ritum, sem þangað hafa borizt
°g geymd eru í dönskum söfn-
um. Hér er um að ræða dýrmæta
bökmenntafjársjóði, sem varða
sögu vora og menningu.
Það eru ekki skiptar skoðanir
um það hér á landi, að Islend-
ingar séu réttir eigendur þess-
ara handrita. Þau eru hugsuð og
samin af hérlendum mönnum,
skrifuð á íslandi og varðveitt
þar lengur eða skemur, og
islenzkur er uppruni þeirra að
oliu leyti. Hinn eini eðlilegi vett-
vangur til varðveizlu óg hagnýt-
ingar handritanna er Háskóli
Islands. Þar er miðstöð allra
islenzkra fræða nú orðið, og öll
gögn til iðkana þeirra eiga að
vera á Islandi. En það skortir
mikið á, að svo sé, meðan geymd
eru í Danmörku um 4300 islenzk
handrit og sum af þeim hin
merkustu allra handrita vorra.
Handrit þessi bárust á sínum
tima til Danmerkur með ýmsum
hætti, en langsamlega mest fyrir
framgöngu hins mikla safnara
Árna Magnússonar, sem ferð-
aðist um allt land við samningu
jarðbókarinnar, og fyrir ásælni
danskra konunga, einkum þeirra
Friðriks III. og Kristjáns V.
Báðir þessir konungar sendu
erindreka til íslands í þepsu
Skyni. Sópuðu þeir að sér hand-
ritum og forngripum. Komust
þessir menningarfjársjóðir vorir
að vísu ekki allir á danska
gi-und, en voru samt glataðir Is-
lendlngum, því að mikið af
hahdritum og forngripum, sem
Kristján V. hafði látið safna,
týndist, er’ skip það, sem þeim
var komið í til flutnings, fórst
.t hafi á leið til Danmerkur. Var
rneð þessu höggvið skarð i bók-
menntaauðlegð þjóðar v'orrar og
annað ekki minna við brunann
i Árnasafni. íslendingum hefur
því orð.ið dýr flutningurinn á
liandritum vorum og foi'ngrip-
tim til Danmerkur, þótt Danir
verði váð kröfu vorri um að
skila því aftur, sem.enn pr óglat-
a3 af þessum dýrmæfu fjársjóð-
" TU aitínings $ hjjitdritum vor-
handritamálið út frá kröfu Is-
lendinga um heimtingu á hand-
ritum. Sumir litu á, að rétt væri
að doka við og sjá, til hverrar
niðurstöðu þessar athuganir
hinnar dönsku nefndar leiddu.
Ef til viil hafa verið runnai-
undan rifjum einhverra þeirra
manna, er nefnd þessa skipuðu,
tillögur þær um lausn á þessu
máli, sem ríkisstjórn Danmerk-
ur sendi jslenzku stjórninni 1953.
En þær tillögur voru þess eðlis,
að ríkisstjórn og Alþingi vísuðu
þeim algerlega á bug. Það er
vitað, að þrátt fyrir afstöðu
danskra stjórnarvalda eins og
hún birtist þá er fjöldi manna í
Ðanmörku, ■ sem skilur sjónar-
mið Islendinga, telur kröfu
þeirra á íyllstu rökum reistar
og leggur eindregið til, að við
þeim verði orðið. Islenzkur mað-
ur, sem dvalizt hefur um skeið
í Danmörku, Bjarni Gíslason rit-
höfundur, hefur tekið drengilega
og röggsamlega í strenginn með
löndum sínum í þessu máli. Hef-
ur hann ferðazt um Danmörku
þverá og endilanga og haldið
fyrirlestra um málið. Hefur
þetta orðið Islendingum hinn
mesti styrkur, enda er almenn-
ingsálitið i Danmörku okkur
hliðhollt i málinu.
Nú er því tími til þess korninn
að Alþingi taki mál þetta upp
að nýju og feli ríkisstjórninni
að beita sér fyrir framgangi
þess.
Orðalag á þessari þingsálykt-
unartillögu er hið sama og var
á tillögu um þetta efni, sem
samþykkt var á Alþingi 1950."
Frá Stykkishólmi:
Kvf. Hringurinn hefur unnið
merk störf sl. 50 ár.
Enn eru 3 stofucndanna á lífi.
þúsund krónur til björgunar-
skútusjóðs Breiðafjarðar og
fimm þúsund krónur í orgel-
k£.upasjóð Stykkishólmskirkju.
Fjöldi núverandi meðlima fé-
lagsins er 92 konur, en flestar
hafa þær verið árið 1926, 134.
1 tilefni þessa merkisafmælis
hefur hreppsnefnd Stykkishólms-
hrepps ákveðið að senda kven-
félaginu skrautritað heiðurs;-
skjal, þar sem félaginu . eru
þökkuð hin margvíslegu störf
þess, og þá sérstaklega fyrir
menningar og líknarstarfsemi
félagsins á liðnum árum.
Þá vildi ég mega votta hinu
fimmtuga afmælisbarni mina
dýpstu virðingu og þakklæti
fyrir óeigingjarna menningar og
líknarstarfsemi hér í Stykkis-
hólmi.
Guð blessi þær og starfsemi
þeirra.
Árni Ketilbjarnar.
Eisenhower
Hálí öld er nú liðin siðan
sá atburður gerðist, að þrjár
konur í Stykkishólmi, þær frú
Arndís Jónsdóttir kona þáver-
andi héraðslæknis Guðm. Guð-
mundssonar, frú Magdalena
Halldórsson kona Sæm. Halldórs-
sonar, kaupm. og frú Friðrikka
Eggerz kona Guðm. Eggerz
sýslumanns, boðuðu til fundar
17. dag febrúarmánaðar 1907 og
tilgangurinn var að stofna kven-
félag hér í Stykkishólmi. Var
þetta gert að tilhlutan Kven-
félagsins Hringsins í Reykjavík.
Kvenfélagið var stofnað og
hlaut nafnið Kvenfélagið Hring-
urinn og því alnafna Reykjavik-
urfélagsins.
Stofnendur voru 33 konur úr
Stykkishólmi, og var fyrsta
stjórnin skipuð eftirtöldum kon-
um: Frú Arndís Jónsdóttir form.
frú Kristín Sveinsdóttir (Jóns-
sonar frá Djúpadal) ritari, frú
Magdalena Halldórsdóttir gjald-
keri. Þá var frú Ásgerður Arn-
finnsdóttir kona Ágústs Þórar-
Knowland and-
vígur Gomuika.
Blaðið News Chronicle gagn-
rýnir Knowland þingleiðtoga
republikana í Bandarikjunum
fyrir afstöðu jhans gagnvart
PóIIandi.
Er Knowland andvígur þvi,
að Bandaríkin veiti Póllandi
efnahagsaðstoð, og viðhafði
hann þau orð, að „Gomulka
væri rauðari en sér líkaði".
Bendir blaðið Knowland á. að
Pólverjar standi nær vestrænu
þjóðunUm en sumar þjóðir, er
njóti mikils efnahagslegs og
hernaðarlegs stuðnings Banda-
ríkjanna, og nefnir þeirra með-
al Saudi-Arabíu. Af stefnu
Knowlands gæti leitt að Pól-
verjar yrðu að leita á náðir
Rússa með allt — en það sé
•••
Framhald af 8. síðu.
október s. 1., hefði hann bent
á, að Bandaríkin gerðu sér fylli
lega grein fyrir að hernaðarað-
1 gerðir gegn Egyptalandi væru
afleiðing alvarlegra og: endur-
tekinna árása, en hann hefði
einnig sagt, að beiting hervalds
til að leysa alþjóðleg deilumál
væri ekki samrímanleg grund-
vallar atriðum og stefnu Sþj.
Hefði hann því skuldbundið sig
til að leitast við að fá deiluna
leysta með burtköllun innrás.-.
arliðsins, fyrir atbeina og til-
stilli Sþj, og leitast þar næst
við að gera nýja tilraun til að
réttlætinu yrði fullnægt á
grundvelli alþjóðalaga, fyrir
alla aðila. Bar Eisenhower lof
á Breta og Frakka fyrir hollustu
þeirra og stjórnhyggindi, að
hlýðnast fyrirmælum Sþj. Með
því hefði mikið áunnizt.
eftir.
árum eða um 20 ára tímabili,
hafði kvenfélagið hjúkrunar-
konu á vegum sínum, og var hún
af félaginu ávallt send þangað
sem þörfin var brýnust, þar sem
fátækt og veikindi voru mest.
Þá beitti kvenfélagið sér fyrir jvm,; sem Knowland óski
ýmsum menningarmálum, svo
sem ýmiskonar námskeiðum,
matreiðslunámskeiðum, hjúkrun-
ar, sauma og garðyrkjunám-
skeiðum.
Þessi námskeið urðu til þess, jhjóðakvak frá lífs þíns grein
að fjöldi húsmæðra í Stykkis- lifir á foldum mínum.
hólmi lærði þarna mjög nytsöm Því skal staka óma ein
störf sjálfum sér og heimilum yfir moldum þínum.
Karl H. Bjarnason
In luemoriam.
sínum til hagsbóta og velfamað-
ar.
Þá hefur Kvenfélagið beitt sér
fyrir ýmiskonar öðrum menn-
ingarmálum, svo sem gefið stór
gjafir til Stykkishólmskirkju,
Gretar Fells.
Koiið a mánudag
á Indlandi.
inssonar kaupm., merk og mikil- handa Stykkishólmskirkju og
hæf kona varaformaður félags- jhaft jólatrésskemmtanir fyrir
Kosningar fara fram á Ind-
einnig stórgjafir til sjúkra og landi næstkómandi mánudag.
bágstaddra, til slysavarna, geng- J Fréttaritarar segja, að horf-
ist fyrir söfnun til barnahjálpar . ur séu þær að Kongressflokk-
Sameinuðu þjóðanna, til Noregs- urinn haldi meirihluta aðstöðu
söfnunar, söfnun í sambandi við sinni og muni víðast hafa yfir-
kaup á 30 fermingarkirtlum til gænfandi fylgi.
Vonbrigði. - :■
Eisenhower rakti þar næst
atburði og ræddi vonbrigðin,
sém hann varð fyrir, vegna neit
unar ísraels. Hann benti .á, að
ísrael fari fram á öryggisráðr
stafanir sem skilyrði fyrir að
kalla burt lið sitt. Með því sé
grundvallaratriði komið á dag'-
skrá: Hvort eigi að þola það
þjóð, sem gerir innrás og her-
nemi land í trássi við vilja Sþj.
setji skilyrði fyrir burtköllun
liðs síns. Ef á slíkt væri fallizt
væri það skref aftur á bak á
alþjóðlegu samstarfi og hann
gæti ekki séð, að það sana-*
rimdist sáttmála Sþj.
1
Horfurnar a'/arlegar. %
Forsetinn kvað horfurnar al-
varlegar þessa stundina, én ef
ísrael kveddi burt herlið sitt
væri mikilli tálmun rutt úr
brautinni að framtíðarsámkomu
lagi í þessum landshluta. Hann
minnti á, að óðum liði að opnun
Suezskurðar. Þegar þessi tálm-
un er úr vegi bíða alvarleg hlut-
verk Sþj., sem leysa þarf til
frambúðar varðandi ísrael og
öryggi þess og fraiplíðarskil-
yrð'i, Suezskurðinn og flótta-
mannavandamálið.
Bandaríkin og allar þjóðir
sem vildu hjálþa þjóðum ná-
lægra Austurlanda ættu að taka
höndum saman til þess að.stuðla
að velferð þeirra. Þetta. sé hægt
með því að fara eftir grundvall-
arreglum þeim seni Sþj. hafa
sett sér. Þær séu bezta von
heimsins um frið.
ins í 28 ár eða lengur heldur en
nokkur önnur kona í stjórn fé-
lagsins.
Af stofnendum félagsins, eru
nú aðeins þrjár konur lifandi,
allar búsettar hér í Stykkishólmi
og eru þær heiðursfélagar kven-
félagsins. Þær eru frú Valgerður
Kristjánsdóttir, frú Ragnheiður
Kristjánsdóttir, og frú Ingigerð-
ur Ágústsdóttir, kona prófastsins
hér í Stykkishólmi. Tilgangurinn
með stofnun kvenfélagsins hér í
Stykkishólmi var vissulega góð-
börn í Stykkishólmi síðast liðin
20 ár.
Þá hefur kvenfélagið gefið til
sundlaugar í Stykkishólmi all
álitlega upphæð. Það styrkti á
sínum tima gufubaðstofu ung-
mennafélagsins, safnaði allmiklu
fé til fjTirhugaðs elliheimilis og
til kvennaskóla. Þá hefur félagið
ræktað myndarlegan skrúðgarð
og lagt mikla vinnu og fé i hann.
I sambandi við fimmtugsafmæl-
ið, hefur stjórn félagsins, en
hana skipa fröken Kristjana
ur og göfugur, því aðalstefnu- Hannesdóttir form., fröken Anna
skrá félagsins og störf voru í Magnúsdóttir ritari, frú Freyja
þágu mannúðar, að líkna þeim
sém veikir og bágstaddir voru,
sérstaklega var berklaveiku fólki
hjálpað, eða á meðan að þörfin
var brýnust, ,þar til berklalögin
g<?ngu $ gildi 1921. Á þessura
Finnsdóttir gjaldkeri og frúrnar
Lára Þórðardóttjr og Vilborg
Rpgnvaldsdóttir- meðstj órnendur,
ákveðið að ,gefa 10.000.Q9 til
minningar um. .atburð .þennan,
f* gr.
Aformin um samstarf V.-tvrópu,
frjálsan markað o.fl.
Ríkjunum yrði að kalla steypt í eina
heild í ýmsum efnum.
Að tmdanförnu hefur verið
talsvert oft minnst í frétt-
um stform urn samstarí
Vestur-Evrópulandanna sex og
frjálsan markað og aðild Breta
að þessu samstarfi. Ilér eru
nokkur atriði, sem þetta varðar:
Stjórnmálamenn, séríræðingar
á sviði efnahags- og viðskipta-
mála og tæknifróðir menn o. fl,
hafa lagt hér hönd á plóginn.
Komist þetta í framkvæmd
yerður eins frjáls tilflutningur
og skiftist -gjöfin þannig: Fimm jt. d. miíli verkamanna og varn-
ings milli þessara landa og t. d.
fylkjanna New York og Kali-
íorníu.
Löndin, sem að þess standa,
eru: Frakkland, Italia, Vestur-
Þýzkaland og Beneluxlöndin svo-
nefndu, þ.e. Holland. Belgía og
Luxembourg- og Bretland, en þó
vilja Bretar t.d. undanskilja land-
búnaðarvörur vegna viðskipt-
anna. innan samveldisins.
Óleyst vandamál er og varð-
andi lönd, Frákka og Belgíu*
manria - í - Norður-Afrikú, þ. -ai