Vísir - 12.03.1957, Blaðsíða 4

Þriðjudaginn 12. marz 1957
WIBEM.
D A G B L A Ð
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Slcrifstofur: Ingólfsstræti 3.
AfgreiSsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur)
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala kr. 1,50.
Félagsprentsmiðjan h.f.
40 ára bykmgarafittæfi.
í dag eru liðin 40 ár frá bylt-
ingu, sem gerð var austur í
Rússlandi, en kommúnistum
finnst þó ekki ástæða til að
minnast á, vilja helzt að
gleymist. Þess vegna er ekki
efnt til her- og skrautsýn-
inga á Rauða torginu í
Moskvu eða annars staðar í
Rússlandi og það þykir eng-
in ástæða til þess að allskon-
ar Mír-félög úti um heim
minnist lærifeðranna í
Kreml og afreka þeirra í
þágu mannkynsins. Hinir
dáðu foringjar rússnesku
„bytingarinnar“ voru nefni-
lega hvergi nærri_ þegar
þessi bylting var gerð, en
þeim tókst siðar að gera
hana að engu.
Það var leiðtogalaus bylting,
sem hófst austur í Rússíandi
síðla vetrar 1917. Alþýða
manna var aðeins orðin
' þreytt á einræði og óstjórn
! einvaldsherrans, keisarans,
1 og loks voru farnar mót-
mælagöngur vegna þess, að í
J höfuðborginni skorti brauð.
J .Eftir fylgdu vinnustöðvanir,
og loks neituðu hersveitir,
sem áttu að dreifa múgnum
j meö skothríð, ef nauðsynlegt
væri, að beita byssum sin-
um. Þá hrundi keisaraveldið
eins og spilaborg. því að
enginn reyndi að verja það.
En foringjar þessarar byltingar
voru ekki Lenín, Stalín eða
Trotsky. Þeir voru hvergi
nærri. Lenín var staddur í
Sviss, þar sem hann hafði
verið árúm saman, Trotsky
var staddur vestan hafs og
Stalín var austur í Síberiu,
þar sem hann var- í útlegð.
Þeir komu ekki til sögunnar
fyrr en mörgum mánuðum
síðar, og þá gerðu þeir gagn-
bylingu — byltingu gegn
stjórninnþ sem hét almenn-
ingi í Rússlandi, að hann
skyldi fá að njóta lýðræðis
eftir alda langa kúgun og
írelsissviptingu.
Þessari byltingu, sem gerð var
í Rússlandi keisaranna fyrir
fjórum áratugum, má likja
við byltinguna^ sem gerð var
í Ungverjalandi fyrir fáum
mánuðum. Landslýður var
orðinn þreyttur, langlundar-
geð hans var þrotið, og hann
reis upp, en yfirvöldin voru
ráðþrota, þegar öll þjóðin
. stóð gegn þeim sem einn
maður.
Sagan endurtekur sig.
Bráðabirgðastjórnin sem tók
við völdum, þegar keis-
arinn var fallinn, upphóf all-
; ar hömlur keisarastjórnar-
innar á málfrelsi, prent-
frelsi, fundafrelsi og frelsi
' til að mynda verkalýðsfélög,
og hún bannaði einnig allt
| þjóðernismisrétti, en eins og
kunnugt er, hafði Rússland
verið kallað þjóðafangelsi.
Kommúnistar komu þarna
hvergi nærri enda voru þeir
í miklum minni hluta með
þjóðinni þá, eíns og þeir hafa
verið alla tíð.
En þegar kommúnistar náðu
völdunum haustið 1917^ var
þjóðin aftur svipt öllurn
þeim réttindum, sem bráða-
birgðastjórnin hafði veitt.
Og kommúnistar létu sér
ekki aðeins nægja að upp-
ræta hið fengna frelsi, held-
ur skertu þeir réttindi þjóð-
arinnar svo, að þau urðu enn
minni eftir valdatöku þeirra
en meðan keisarastjórnin
var í landinu. Hún hafði
neyðst til að leyfa andstöðu
flokkum setu í þinginu, er
kosiö' var með takmörkuðum
kosningarrétti, en þegar
kommúnistar voru orðnir
allsráðandi, voru allir and-
stöðuflokkar bannaðir. Len-
in lét hermenn með alvæpni
reka þingheim heim í árs-
byrjun 1918, og síðan hafa
aldrei farið fram frjálsar
kosningar austur þar,. þótt
alltaf sé verið að ,.kjósa“.
Eðíileg þögn.
Það er eðlilegt aö kommúnistar
hér skuli ekki minnast þessa
40 ára byltingarafmælis
með samkomum og lofgrein-
um — eins og þcir minnast
gagnbyltingar Lenins & Co.,
7. nóvember ár hvert. Tíma-
bil bráðabirgðastjórnar Ker-
enskys hefi jafnan verið tal-
; ið eina tímabilið á mörgum
öldum, sem rússneska þjóð-
. { in hefir notið frelsis að
Afmælisskíðamót Í.R.:
Eysteinn vann stökk
og svig karla.
Skíðágönguna vann Har. Pálsson.
Afniælisstiiluimót í. R. af til-
efni 50 ára afmæli félagsins, fór
frani á Hellisheiði um helgina.
Keppendur eru 98 írá sjö fé-
lögum: Ármanni, Huginn Seyð-
isfh'ði, í. R., Héraðssambandi
Þingeyinga (H. S. Þ.), K. R-,
Skíðaráði Fljótamanna (S. F.)
og Keflavík.
Veður var gott og færi ágæ.tt.
Áhorfendur skiptu hundruðum í
gær. .
Mótið hófst með skíðastökki
karia kl,30 á laugardag. Fór það
fram í Kúadal við Kolviðai'hól.
Keppendur voru 8.
Hæstur. að stigatölu varð
Eysteinn Þói’ðarsson í. R. með
143,6 stig. Næstur varð Ólafur
Nielsson K. R. með 139,4 stig,
þriðji Haraldur Pálsson, f. R.
með 138,9 stig og fjórði Gústaf
Nielsson K. R. með 132,6 stig.
1 þi'iggja manna sveitakeppni,
þar sem keppt var um bikar
gefinn af Síld og Fisk, vann
sveit f. R.
í gær hófst afmælismótíð
með svigi kvenna kl. 10,30 og
fór það fi'am við Skíðaskálann
í Hveradölum. Keppendur voru
7. talsins.
Fyrst varð Jakobina Jakobs-
dóttir í. R. á 57,3 önnur Káról-
ína (Guðmundsdóttir K. R. á
58,0 og þi-iðja Ámheiður Árna-
dóttir Á. á 60,4.
Næst var svig kai'la, sem fór
einnig fram við skíðaskálann og
hófst kl. 14,00. Keppendur voru
18.
FyrstUr varð Evsteinn Þórðar-
son í. R. á 104,1. Annar varð
Ásgeir Eyjólfsson, Á. á 107,3,
þriðji Stefán Ki'istjánsson Á., á
109,2 og fjórði Einar Valur
Kristjánsson Á. á 109,6. Brauttn
var mjög erfið, pm 400 m. á
lengd með 55 hliðum.
í þriggja manna sveitarkeppni,
þar sem keppt var um bikar, j
gefinn af Melabúðinni, sigraði
Ármann.
7—8 km. skiðaganga hóíst kl.
16,30 Og fór fram við skíðaskál-
ann i Hveradölum. Keppendui'
voru 22.
Fyi'stur varð Haraldur Páls-
son, í. R., á 28.56, annar Páll
Guðbjörnsson, S. F., á 29,36,
þriðji Hréirtn Hermannsson,
H. S. Þ. á 29,39 og fjórði Þor-
lákur Sigurðsson H. S. Þ. á
30,23.
f þriggja manna sveitar-
keppni, þar sem keppt var um
bikar, gefinn af Raítækjaverzl-
un íslands li. f. sigraði sveit
Í.R.
Mótið fór í alla staði mjög vel
fram og hófst keppnin ailtaf á
tiisettum ,tíma.
70 ára:
Halldcra Guðnín Ingvarsdóttír.
nokkm marki. Bráðabirgða-
stjórninni tókst að lyfta
tjaldi kúgunarinnar af þjóða
fangelsinu rússneska. en
valdataka kommúnista tákn-
aði nýtt tímabil enn meiri
kúgunar og harðstjórnaf en
jafnvel hinar langhrjáðu
þjóðir innan Rússaveldis
höfðu fengið að kynnast- áð-
ur. Og því raiður táknaði
sigur kommúnista í Rúss-
Sjötíu ára er í dag Halldóra
Guðrún fvarsdóttir, Ferjuvogi
15 i Reykjavik.
Hún er fædd á Skeggjastöð-
um á Skagaströnd 12 marz 1887.
Þegar hún var fimm ára gömul
missti hún föður sinn, en var
skömmu seinna tekin í fóstur
til föðursystur sinnar og ólst
upp á Hnausum í Þingi,
Tuttugu ára gömui giftist hún
Niels Hafstein Sveinssyni.
Bjuggu þau fyrst að Þingeyr-
arseli, en síðan um skeið á Þing-
eiyrum. Þaðan íluttu þau að ;
Kongsbakka i Helgaíellssveit og
þaðan i Stykkishólni. Þar voru
þau i fjögur ár. Þá fluttust þau
norður aftur og bjuggu síðustu
árin i Þingeyrarseli, þar sein
þau höfðu byrjað búskap sinn.
Eignuðust þau hjón 10 börn.
Tvö þeirra dóu i æsku, og eina
fullorðna stúlku misstu þau, en
bak við Vatnsdalsfjall. Var
Halldóra þar í selinu lijá fóstru
sinni á sumrin. Var þetta langt
sjö börn lifa, sex dætur í Reykja- frá mannabyggðum. Var íarið
vík og einn sonur, sem er bóndi
á Nautabúi í Vatnsdal.
Mann sinn missti Halldóra
árið 1930. Eftir það dvaldist hún
á ýmsum stöðum fjrir norðan,
unz hún fluttist til Reykjavikur
1948 og hefur siðan verið hér
hjá dætrum sínum.
Föðursystir Halldóru, sem
hún kallaði fóstru sína og ól
hana upp, var selráðskona að
Hnausum, þar sem Halldóra ólst
upp. Að Hnausum var þá stórt
bú og haft í seli í Sauðadal á
landi feinnig geigvænle^a
hættu fyrir allan heiminn,;
sem orðið héíir æ ljósari
með tívérJíu' armu, sem bðíð*
hefir. [
þangað snemma & vorin, fyrir
sauðburð, og ekki komið iieim
fyn'i en rétt fyrir jól. í selinu
yfir sumarið var aðeins selráðs- i
konan, stúlka með hemii fram
eftir sumri, smali og Halldóra
litla. Um 200 ær voru þar í
kvium, en sky’r, ostur og smjör
var flutt heim i skrínum á hest-
um tvisvar í viku. Var flutt
á 5—6 hestum. Selið var bað-
stofa, búr og eldhús. Ofurlítið
var heyjað kringum selið.
Þetta mun hafa verið um og
rétt fyrir síðustu aldamót. Lang-
ur var vinnudagur í selinu.
Þurfti að íara á fætur klukkan
fimm á morgnana, þvi að margt
þurfti að gera i sveitinni á þeim
árum.
Helgi Valtýsson rithöfundur á
Akureyri hefur sent' Vísi fróð-
legt bréf um fánamálið, „Fána-
sagan“, sem birt var í blaðinu
i gær. Helgi Valtýsson var, eins
og alkunnugt er, einn af stofn-
endum U. M. F. Reykjavíkur og
Sambarids ungmemiafélaga ís-
lands á Þingvöllum 1907, og því
gerla kunnur þeim atriðum
fánamálsins, er hann einkum
ræðir í grein sinni, og gerir
hann þeim skil ýtarlega.
Væri vel, ef fleiri en hann yrðu
til þéss, að minnast þeirra atriða
úr sögu fánamálsins, sem eklii
hafa komið fram, eða ekki nægi-
lega skýrt, því að vissulega er
það mikils virði, að þjóðin öli
sé sem kunnust fánasögunni.
„Aðalþættir" og „sögnlegustu
atbm'ðir" fáuasög-unnar.
H. V. telur þann þátt er hann
ræðir í bréfi sínu, og fánatök-
una, vera aðalþætti og söguleg-
ustu atburði fáiiasögunnar, og
jaínvel einu sögulegu atburðina.
Um slikt má vitanlega deiia.
hvaða atburði má telja til aðal-
þátta og sögulegustu atburða
og ef til vill fávíslegt um slikl
að deila, en sá maður, sem að
mestu hefur annast um Berg-
mál, siðan er farið var að geta
í dálkum þess atriða úr sögu
fánamálsins, leyfir sér að láta í
ljós þá , skoðun, að. löglielgun
fánans að Lögbergi liafi eigi
síður verlð sögulegur atburður
— en þeir, sem H. V. einkum
ræðir, og er þetta sagt, án þess
á nokkurn hátt að rýra gildi
l>eirra. Og um fánasöng Einars
Benediktssonar er það að segja,
að það mun mörgum þykja
furðulegt, ef það má ekki telja
sögulegan atburð, að slíkt hvatn-
ingarljóð kemur fram, sem vakti
einhug, baráttukjark og ást og
%rarpaði þeim ljónta á fánann,-
sem aldrei mun dvina.
Þeini heiður sem
heiður ber
má segja um alia þá, sem
unnu fyrir islenzka fánann, sem
aldrei var nefndur Hvítbláinn á
þessu baráttuskeiði, eins og fyrr
hefur veriö getið, -— heiður sé
þeim ágætu ungmennafélögum,
sem börðust fyrir fánann, en
það verður aldrei um deilt, að
það var hin glæsilega og örugga,
forysta stúdenta og Landvarnar-
manna, sem hratt málinu af
stað og barðist áfram af dreng-
lund og glæsileik og bar þar
hátt menn eins og Benedikt
Sveinsson og Bjarna frá Vogi.
Arétting.
Eftir atvikum er rétt að
minna á það i þessum dálki, i
tilefni af því, að H. V. segir að
hér hafi verið „hlaupið yfir einn
merkasta kafla“ fánasögunnar,
að það var í upphafi tekið fi-am.
að í dálkum Bergmáls yrði getið
ýmissa atriða úr sögu fánamáls-
ins, sem vert væri að rifja upp
og muna, það var aldrei til-
gangitrinn, að segja í þessum
dálki alla sögu fánamálsins, til
þess var ekki rúm, heldur geta
ýmissa atriða, eftir því sem efni
stóðu til, og þeim frásögnum
var ekki lokið, ei' H. V., sendi
Vísi bréf sitt. Hann gerði þar
einmitt það, seni óskað %’ar eftir
í Bergmáli. Það eiga vafalaust
fleiri eftir að gera. Það væri
æskilegt, að fleiri raddir frá
þessum haráttutíma heyrðust.
Það er ekki vist, að þar yrðií
allii' samrnála um öll atriði, én
það gæti orðið til að bregöa
birtu yfir margt, sem ekki má
falla í gleymskunnar dá. j