Vísir - 01.04.1957, Blaðsíða 3

Mánudaginn 1. apríl 1957
VÍSTH
S
Þorsteinn Gunnarssono og Þorsteinn Ö. Stephensen í hlutverk-
uin sínum í Browning-þýðingunni.
Leikfélag Reykjavíkur:
Hæ, þarna úti og
Browning-þýðingin.
Leikstjórar Jón Sigurbjörnsson og
Gísli Halldórsson.
Hversvegna eru
menn örfhendir?
*
I bae einuan í Indónesíu ©ru
4000 menn örfhendir
af 5000.
Reykvískir leikhúsgestir áttu
óblandna ánægjustund í Iðnó í
fyrrakvöld, þótt tveir harm-
leikir væru á sviðinu. Olli þar
hvorttveggja: listræn viðfangs-
efni, þrungin skáldskap, og af-
burða frammistaða sumra leik-
endanna.
Leikfélag Reykavíkur frum-
sýndi þar tvö leikrit einþátt •
unginn Hæ, þarna úti! eftir
William Saroyan, undir leik-
stórn Jóns Sigurbjörnssonar og
3rowning-þýðinguna, eftir
Terence Rattigan, undir leik-
stjórn Gísla Halldórssonar.
William Saroyan er Amer-
ikumaður af armenískum ætt-
um. Hann er mjög sérkenni-
legur og frumlegur rithöfund-
ur, en að því er eg bezt veit
hefir ekkert verið þýtt eftir
hann á íslenzku nema fáeinar
smásögur. Þó hefir hann hlotið
tvenn bókmenntaverðlaun í
heimalandi sínu.
Einþáttungurinn Hæ, þarna
úti, gerist í fangelsi, innan og
utan við grindur fangaklefans.
Tilgangur höfundarins virðis'
vera sá, að sýna réttarfarið i
Suðurríkunum, múgæsingarn-
ar og aftökur án dóms og laga.
Aðalpersónurnar eru piltur
og stúlka. Piitinn, fangann. leik
ur Steindór Hjörleifsson af
mikiíli innlifun. Fas hans og
gervi er ágætt og raddbeiting
prýðileg. í heild var þetta mik-
ill leiksigur fyrir hann og
irammistaðan honura til sóma.
Stúlkuna, sem matreiðir í fang-
elsinu, þegar einhver situr inni,
leikur Margrét Guðmundsdótt-
ir mjög smekklega með hóf-
stilltu látbragði og viðeigandi
mýkt og mildi, jafnvel um-
komuleysi. í málrómi.
Smærri hluverk, maður, ann-
ar maður og kona. Valdimar
Lárusson, Theódór Halldórsson
og Sigríður Hagalín, gáfu ekk-
ert tækifæri til leiks.
Leikstjórn Jóns Slgurbjörns-
sonar bar vott um smekkvísi
og vandvirkni og þýðing Einars
Pálssonar var á mjög liðlegu
leikhúsmáli.
Brownings-þýðingin, sjón-
leikur í ein.úm þætti, eftir Ter-
ence Rattigan, er talsvert veiga
meira leikrit og margbrotnara
í öllum sinum einfaldleik. Það
hefir verið flutt tvisvar sinnum
að mig minnir, i útvarp, svo að
margir munu kannast við það,
en ei að síður var gaman að sjá
það á sviði. Þar kom nýr leikari
fram í allstóru hlutverki, korn-
ungur piltur, Þorsteinn Gunn-
arsson, sem lék skólapilt, John
Taplow og var ekki annað að
sjá, en þarna væri þaulæfður
og sviðvanur leikari á ferðinni.
Þessi ungi piltur lofar sannar-
legá góðu á leiklistarbrautinni,
ef taka má frammistöðu hans
í fyrrakvöld sem fyrirheit.
Þarna var hvorki hik né fálm
byrjandans, heldur vissi hann
nákvæmlega, hvað hann var að
gera og hvernig átti að gera
það. Sem sagt: bráðefnilegur
leikari með glansandi debut.
Hér um bil sex af hundraði
allra manna cru örfhendir; um
tólf af hundraði eru jafnvígir
á báðar hendur; en tuttugu og
fjórir af liundraði þeirra, sem
örfhendir eru, hafa átt við
ýmsa sálræna erfiðleika að
stríða.
Hver er ástæðan? Vísindin
geta ekki svarað því enn og
margt er órannsakað í því efni.
Þó hefir nokkuð miðað áfram
í þá átt, að leysa þessa ráðgátu,
og nýlega kom tilviljun til
hjálpar. Ekki alls fyrir löngu
var nefnd lækna frá alþjóðlegri
stofnun á ferð um Malajalönd.
Vísindamennirnir komu m. a. til
hafnarborgarinnar Corontalo á
Sundaeyjum í Indónesíu. Nefnd
in átti að rannsaka hitabeltis-
sjúkdóma, en hún rakst á þá
merkilegu staðreynd, að af
5000 íbúum borgarinnar voru
4000 örfhendir. Kynslóð fram
af kynslóð hefir það verið
þannig á þessum slóðum. Var
hér komið kærkomið tækifæri
til að rannsaka nánar fyrirbær-
ið um örfhenduna.
Miðstöðvar
öfugu megin.
Hvernig stendur á því, að
sumir menn nota vinstri hönd-
ina, og hvaða þýðingu hefir
það?
Mannsheilinn er tvískiptur. I
hvorum helmingi hans fyrir
sig eru miðstöðvar, sem stjórna
hreyfingu og skilningarvitun-
um svo sem heyrn, sjón, ilman,
smekk og tilfinningu. Hjá þeim,
sem örfhendir eru, er hreyf-
ingamiðstöðin öfugu megin í
heilanum miðað við það, sem
er hjá þeim, sem ekki eru örf-
hendir.
Þegar móðir heldur á barni
sínu á vinstri handlegg, til
þess að hægri höndin sé frjáls,
leggur barnið hægri handlegg-
inn um háls henni til að halda
sér. Vinstri hönd barnsins er
þá frjáls og barnið ber hana
því meira fyrir sig, en þá hægri.
Getur það verið, að barnið
verði örfhent af þessu? Nei, því
er ekki þannig varið. Er örf-
henda þá kannske arfgeng?
Því neita vísindamennirnir.
Þeir skipta mönnum í fjóra
flokka Menn, sem nota hægri
höndina (HHH), menn ssm nota
vinstri höndina (VVV), menn,
sem eru jafnvigir á báðar
hendur, en beita þá frekar
þeirri vinstri (VVH) og loks
menn, sem eru jafnvígir á báð-
ar, en beita helzt þeirri hægri
(VHH). Vitað er, að ekkert
samband er á milli handa og
fóta i þessu efni, né heldur
augna.
Örfhendur
eða örfeygur.
Þó maður noti frekar vinstri
fótinn t. d. til að spyrna knetti,
er hann ekki endilega örfhend-
ur fyrir því. Þessu er eins varið
hvað augun snertir. Þetta má
reyna þannig: Haldið blýanti í
útréttri höndinni þannig, að
hann viti í beina línu á ein-
hvern annan hlut og hafið bæði
augun opin, þegar þér miðið.
Nú lokið þér hægra auganu. Ef
blýanturinn er enn í beinni
línu við hlutinn, eruð þér örf-
eygur. En aðeins annar hver
örfhendur maður er líka ör-
eygur. Um þriðji hver rétthend
ur maður er örfeygur. Ef þér
horfið í kíki og viljið helzt loka
vinstra auganu eruð þér örf-
eygur annnars öfugt.
Reynt hefir verið að finna
samband á milli skapgerðar
manna og örfhendunnar. Ekki
virðist það hafa borið neinn ár-
angur. Margir miklir og frægir
menn voru örfhendir svo sem:
Lenardo da Vinci, Adolf Men-
zel o. fl. og stríddu gegn örf-
hendunni. Við vitum núna. að
það er mjög óráðlegt að gera
það og getur valdið alvarleg-
um truflunum á sálarlífinu, ef
barni, sem er örfhent, er bann-
að að beita vinstri hendinni og
þvingað til að beita þeirri
hægri.
Þessu er líkt farið með dýrin
eins og með mennina. Sníglar,
páfagaukar, hundar, fílar og
mörg önnur dýr hafa verið
rannsökuð í þessu efni. Menn
hafa reynt að venja dýr af
„örfhendunni", en það er vita
tilgangslaust.
Rannsóknum Corontalo er
haldið áfram og vonandi fir.nst
eitthvað, sem varpar ljósi á
þessa ráðgátu.
Forma&ur BúnaðarféEagsins
segir frá RússEandsför.
Fékk ekki þá ósk uppfyllta að koma
á heimili samyrkjubænda!

Hargrét Guðmundsdóttir og Steindór HjÖrleifsson í hlutverkum
sínum í Hæ, þarna úti.
Frank Hunter kennara lék
Jón Sigurbjörnsson hófsamlega
og smekklega, þar var hvergi
of né van. Millie Crocker-Har-
ris lék frú Helga Valtýsdóttir
með miklum listrænum tilþrif-
um og hafði ágæt tök á hlut-
verkinu. En þó kom það í hlut
Þorsteins Ö. Stephenscn í hlut-
verki Andrew Crocker-Harris,
að lyfta þessari sýningu upp í
æðra veldi listrænrtar túlkunar.
Frammistaða hans var hrífandi
og hefir sjaldan sézt hér ann-
ar eins leikur, enda var hon-
um óspart klappað lof í lófa.
Síeindór Hjörleifsson, Peter
Gilbert, og Sigríður Hagalín,
frú Gilbert, fóru laglega með
lítil hlutverk, en síztur var
Einar Ingi Sigurðsson í hlut-
verki Frobister skólastóra.
Leikstjórn Gísla Halldórs-
sonar er með ágæturru og þýð-
ing Bjarna Bencdiktssonar frá
Hofteigi var áferðarsnotur.
Karl ísfeld.
I lok bændavikunnar var efnt
til kvöldvöku í útvarpinii í fyrra-
kvöld. Vakið hefur mikla at-
liygli erindi, sem Þorsteinn Sig-
urðsson bóndi á Vatnsleysu,
formaður Búnaðarfélags fslands,
flutti þar, um ferð til Ráðst.jórn-
arríkjanna, en MÍB hafði verið
svo liugulsamt að bjóða Iionum
og fleirum til ferðalags um Rá '
stjórnarríkin til þess að kynna
sér búskapinn þar.
Erindi Þorsteins var, eins og
vænta mátti frá honum, skýrt
og skilmerkilega flutt, og menn
fengu t. d. af því glögga liug-
mynd um búskapinn á sam-
yrkjubúunum, en liann gerði
grehi fyrir kaupi og kjörum hins
marga fólks, sem á búum þess-
um er. M. a. kom eftirfarandi í
ljós beint eða óbeint:
Jafnvel kona sú, sem Þ. S.
ræddi um, vegna furðulegra
vinnuafkasta, en hún mundi hér
hafa verið kölluð „tveggja
manna maki“ fyrrum — býr í
reyndinni ekki við nein kosta-
kjör. IJún fær sína miklu vinnu
vel borgaða og ýmiskonar verð-
]aun — en svo er hin hliðin á
málinu, hvert geypiverð er á
öllu, sem kaupa þarf. En þetta
var afrekskonan. Fólki þessu
virðist vera hjálpað á ýmsa
vegu, m. a. ungum hjónum, að
koma sér upp húsi, er þau gift-
ast. En það talaði sínu máli að
eirta ósk a. m. k. fékk Þ. S. ekki
uppfyllta að koma inn á heimili
bónda á samyrkjubúi. — þess
gat hann siðar i erindi sínu, að
kona hans heirna á Vatnsleysu
hefði verið það ánægjuefni, að
leyfa Rússum, sem þar komu, að
ganga í bæinn og svipast þar
um — og einnig að skoða fjósið,
hvers þeir óskuðu.
Þ. S. minntist annars á fjósin
þarna á samyrkjubúunum, og
kvað sig og félaga sína hafa
furðað sig á hve flórarnir voru
mjóir og kýrnar hreinlegar —
og allt þar inni. En skýringin
kom í ljós -— það voru sem sé
konur i fjósinu dag og nótt, til
þess að hirða jafnharðan allt
sem kýrnar létu frá sér. Ekki
vantar mannaflann þar og
vinnutæknina. — Einnig minnt-
ist Þ. S. á hreinræktuð kúakyn
— sem öllum var þó ljóst, að
voru ekki hrein. Þau voru höfð
aðskilin á stórum ökrum — en
aðskilinaðurinn framkvæmdur
með því að hafa margt manna,
til þess að halda hópnum að-
greindum. Á Norðurlöndum
mundi rafmagnaður vírstrengur
hafa verið látinn duga sagði Þ.
S. og allt þetta vinnuafl sparað.
50,000 elíorSyfjansyt-
eíidisr í ÖSA.
í Bandaríþjunum eru nú um
það bil 50,000 eiturlyfjaneyt-
endur.
Þetta hefur komið fram á
ráðstefnu um baráttuna gegn
eiturlyfjunum, er situr á rök-
stólum í Kaliíorníu. Flestir
neytendurnir eru taldir innan
við tvítugt, og það er áætlað,
að þeir eyði um 250.000 dollur-
um á dag til að kaupa eiturlyf.