Vísir - 03.04.1957, Blaðsíða 4
4
vism
Miðvikúdaginn 3. apríl
'Ægilegasta dómsi-
mál aMarmitar.
iXjósiiÍB* hoifsitt úa isia ag
Mfiss-ttitk lið.
I. Forleikurinn.
í vetur varð mér litið í íslenzkt
blað, þar sem birt var þýdd grein
úr bandarísku tímariti, U. S.
News & World Report, um ís-
lenzkt stjórnmálalíf.
Greinin var hin merkasta. Var
þar bent á höfuðveilurnar í þjóð-
málabaráttu okkar. Sérstaklega
var lögð áherzla á, að fáir
áhrifamenn í íslenzkum stjórn-
málum litu á kommúnista sem
samsærismenn. Vegna þess sætu
iýðræðissinnar með þeim i rikis-
stjórn og sökum þess gætu
kommúnistar óáreittir hreiðrað
um sig í helztu menningarstofn-
Un íslendinga, rikisútvarpinu. 1
skólum mótuðu. þeir að veru-
legu leyti uppeldi æskunnar.
Þar sem hér er á allan liátt
rétt og satt sagt frá, þykir mér
hlýða að ræða málið nánar.
Margir hafa ekki áttað sig á
því, að kommúnistar séu sam-
særismenn.
Einn merkasti forseti, sem
setið hefur á valdastóli i Banda-
ríkjunum, Franklín D. Roose-
velt, lét þau orð falla um Stalín,
„að hann væri sannfærður um
eitt, að Stalín væri sannarlega
enginn heimsveldissinni‘;. Þetta
sagði maðurinn, sem forðaði
Bandaríkjunum frá kommún-
ískri byltingu með þvi að úb
rýma hinu ægilega atvinnuleysi,
er ógnaði öllu réttarfari og þjóð-
skipulagi Bandaríkjanna fyrir
aldafjórðungi.
Sökum þess, að Roosevelt
treysti Stalín en vanmat andóf
enskra forystumanna gegn
kommúnistum, sinnti hann
'engu, þótt stöðugt bærust til
hans umkvartanir að Rússar
sætu á svikráðum \ið hann.
Meðan Bandarikjamenn sendu
Rússum hergögn, stálu komm-
úi^jstar frá þeim ríkis- og atóm-
£ leýjídarmálum. Harry Gold og
David Greenglass játuðu báðir á
sig njósnir. Sömuleiðis Klaus
Fuchs. a'ðalatómnjósnarinn.
- Þégaf! hann naut trausts og
vináttur í Bretlandi og Banda-
riíynmim, eyddi hann mestum
fristújidum sinum í skemmdar-
verk. -Dyrir að afhenda Rússum
mörg mikilvægustu atriðin í
sambandi við eitt ægilegasta
vopn veraldarsögunnar, fékk
hann svo til ekki neitt. Það lýsir
Rússum bezt, hvernig þeir
hegða sér Við þjóna sína; sumir
fá smávægilega þóknun, aðrir
°ru of ósérhlífnir eins og Fuchs
að kref jast launa, en lestina reka
þeir — og — er sá hópur mjög
fjölmennur — sem kommúnist-
ar taka af lifi eða varpa í fang-
elsi eftir að þeir hafa unnið baki
brotnu fyrir byltinguna. Saga
hins norska njósnara Larsen
sannar þá fullyrðigu.
Rósenbergshjónin völdu þögn-
ina. Þótt þau játuðu aldrei,
benda allar líkur til, að þau hafi
verið sek. Kommúnistablöð um
viða veröld, sem hafa það verk
með höndum að réttlæta fram-
ferði Júliusar og konu hans, tala
mikið um misklíð, sem á að hafa
verið milli Greenglass-hjónanna
og Rosenbergf jöldskyldunnar.
Þess vegna hafi Greenglass-
hjónin viljað koma þeim síðar
nefndu í rafmagnsstólinn.
Þetta er hreinn uppspuni.
Samkvæmt framburði Júliusar
leitaði hann upplýsinga um
ferðir til Mexico fyrir Green-
glass-hjónin áður en þau voru
handtekin. Hvers vegna gerði
gerði hann það, ef þau voru
óvinir?
Kommúnistar hafa í þessu
máli, sem í öðrum leitast við að
fá fræga menn til að vitna um
sakleysi þessa ógæfusama fólks.
Bertrand Russell og Jean-Paul
Startre bitu á agnið. Albert Ein-
stein dró dómsniðurstöðurnar í
efa.
Þótt þetta séu víðkunnir menn
fyrir lærdóm, eru þeir allir
veikir fyrir blekkingum. Russell
og Einstein eru guðleysingjar.
Hve Sartre er reikull í ráði
sannaði hann með þvi að ganga
í lið með kommúnistum —
mönnum, sem hann hafði ákært
lyrir hina þyngstu glæpi. Það
má__ tU sanns vegar færa, að sekt
Rosénbergs-hjónanná hafi ekki
verið fyllilega sönnuð, þar sem
þau játuðu ekki, og dómurinn
yfir þeim hafi verið óþarflega
þungur miðað við refsingu
Klaus Fuchs, sem var dæmdur í
fjórtán ára fangelsi fyrir stærra
brot. En líkurnar fyrir sekt
þeirra eru algjörlega yfirgnæf-
andi.
Þótt atómnjósnir Rússa séu
ægilegar eru hinar pólitísku
njósnir þeirra enn hættulegri,
Um þær vita fáir, Þar eð and-
stæðingar kommúnista eru marg-
ir við þær riðnir, gera borgara-
blöðin litið úr þessari landráða-
starfsemi eða taka þann kostinn
að þegja. Jafnvel þeir menn,
sem starfa í innstu hringjum
kommúnistaflokkaima, vita
ekki, hversu blekkinga- og lyga-
kerfi þeirra er voldugt. Douglas
Hyde, sem var ritstjóri hiris
enska flokksblaðs Daily Worker,
skýrir frá einu slíku atriði í
hinni ágætu bók: „Ég trúði“.
„Um morguninn, þegar kosn-
ingarúrslitin tóku að berast,
urðum við fyrir óvæntum at-
burðum. Það fyrsta sem vakti
undrun okkar, voru hinir víð-
tæku yfirburðir Verkamanna-
flokksins, annað var ósigur
kommúnista og í þriðja lagi
kom okkur sú uppgötvun á óvart
að á meðal verkamannaflokks-
þingmanna, sem höfðu náð kosn-
ingu voru okkar eigin flokksfé-
VVh. Chambers
lagar — menn er komist höfðu á
þing ef svo mætti segja, án þess j
að nokkur yrði þeirra var. ;Ég var j
þessa fyrst áskynja, þegar ég ^
tók símann og röddin í honum
kynnti sig sem nýjan Verka-
manríaflokksþingmann. Þvi 1
næst kom dynjandi hlátur og
maðurinn hringdi af. Ég hafði
þekkt hann sem flokksmeðlim í
mörg ár. Á æviferilsskránni upp-
götvuðum við aðra meðal hinna
nýju Alþýðuflokksþingmanna
en framboð þeirra höfðum við
ekki tekið hátíðlega. Þegar list-
inn var fullgerður komumst við
að raun um að við höfðum
fengið að minnsta kosti átta
til niu „kryptó“-kommúnista
(grímuklædda bolsa) í neðri
Málstofunni fyrir utan hina tvo
opinberlega viðurkenndu."
Hliðstæðan við þetta fyrir-
brigði höfum við hér á Islandi.
Svo kallaða vinstri menn, sem
á yfirborðinu afneita kommún:
istum en standa með þeim,
þegar til átakanna kemur, má
með fullum rétti kalla grimu-
klædda byltingarvini. —
Svipaðxá samsærisaðferð lýsir
bandarikjamaðurinn Whittaker
Chambers í bókinni: „Vitnis-
bui’ðui'". Hún fjallar um eitt
hi'æðilegasta dómsmál í vest-
rænni réttarsögu — Alger Hiss-
málið.
II. Tjaldið di'egið frá.
Alger Hiss var ungur Banda-
rikjamaður, sem komist liafði
til æðstu metorða í stjórnartíð
Roosqvelt. Hann var einn af
ráðunautum forsetans á Jalta-
í'áðstefnunni. Þegar Hiss var
látinn svara til saka fyrir stjórn-
málaskoðanir sínar, gegridi hann
fi'amkvæmdai'stjói’astöðu fyrir
hinum alþjóðlega friðarsjóði
Carnegies. Mál hans stóð árum
saman og hefir aldrei verið full-
komlega útkljáð. í fyrstu var
Alger Hiss sakaður um að vera
kommúnisti en kviðdómurinn
var ekki sammála — átta
dæmdu hann sekan, fjórir álitu
lxann sýknan. Síðar var hann
ákærður fyrir meinsæi'i og
dæmdur í stutt fangelsi. Hann
er nú, þegar þetta er skrifað,
frjáls sinna fei'ða á nýjan leik.
Þrátt fyrir að stjóm demó-
krata og Truman forseti gerði
mai’gt til þess, að mál þetta yrði
ekki krufið til hlitar, vakti það
óskipta athygli í Bandarikjun-
um og víðar. Aðalvitnið, Whitt-
aker Chambers, skrifaði bók
eftir réttarhöldin, sem fletti ofan
af nokkrum hluta njósnakerfis
kommúnista i rikisstjói'n og
stjórnarráði Bandarikjanna.
Hann hafði sjálfur starfað á
timabilinu 1932 til ’37 eða ’38
sem njósnari. Lýsing hans á
þessum kafla ævi hans varpar
ljósi á fyrirbæi'ið.
Ái'ið 1925 gekk Chambers i
bandai’iska kommúnistaflokk-
xnu. rremur arum siöar varð
hann ritstjóri Daily Worker, og
1932 var honum skipað „að
hverfa undir jörðina”. Hann
átti að slíta öllu sambandi við
flokkinn og félaganna, lifa eins
og heiðvirður borgari. Hann
varð að skipta um nafn með
Alger Hiss.
stuttu millibili. Einu sinni tók
hann sér nafn nýlátins bars.
Chambers bar alltaf hníf undir
klæðum, þvi hann komst skjótt
að í'aun um, að hann varð að
tortryggja alla, jafnt starfsfé-
laga meðal kommúnista, er hann
hafði samband við, sem aðra.
Árið 1934 var hann sendur
til Washington, og þar hófust
viðskipti hans við Alger Hiss og
Hairy Dexter White, sem var
ritari Henry Moi'genthaus yngri.
— Moi’genthau var einn af
valdamestu mönnum demókrata.
Það var hann, sem lagði ráðin
um skiptingu Þýzkalands.
Chambei’s hafði þann starfa
með höndum að taka við skjöl-
um frá svikurum, er unnu í
utanrikisþjónustunni og af-
henda þau Rússum. Árið 1937
eða ’38 yfirgaf hann kommún-
istaflokkinn. Hann tók kristna
trú og gekk í samfélag kverk-
ara. Þegar Chambers nauougui',
viljugur gerðist aðalvitnið gegn
Alger Hiss og Harry Dexter,
var hánn orðinn annar aðali’it-
stjóri bandai’íska stórblaðsins
„Time“, á gifurlega háu kaupi.
Áður iiafði hann skýrt banda-
rísku leyniþjónustunni frá
laumustai-fsemi kommúnista í
stjórnari’áðinu og utanrikisráðu-
neytinu en neitað því, að unx
njósnir væri að ræða.
Chambers vonaði, að einlx\-er
annar yr8i til að fletta ofan af
þessu volduga samsæri. Gekk
honum til vinátta við Hiss, svo
og skirrðist hann við að gera
Frh. á 9. síðu.
f hennar var af þeirri tegund,
sem mér geðjaðist ekki, þvl að
það yar engin hlýja í henni.
. !Eg sá Thérése í aðstöðu, sem
? henni var eiginleg. Það var eitt-
hvað óáþreifanlegt við hana,
‘ ík'-- ’
ýsgm minnti mig á Kreisler, El-
'Jiúan, Heifetz eða einhvern af
* hinum miklu hljóðfærlaleik-
?endum. Fingur hennar léku svo
/astúðlega um hljóðfærið
frammi fyrir henni, að ósjálf-
'rátt fannst það á, að í þessu
starfi var henni fylling. Snert -
ing hennar var eins og ástar-
atlot. En hlóðfæi'ið var bai'a
ekki Stradivarius, það var pen-
ingakassi.
Það var með mestu ei'fiðis-
munum að eg gat talið Sam á
að halda förinni áfram degi
síðar. Hann var þess albúinn
að vera kyr um óákveðinn
tíma í Grand Cerf. Þetta var
ekki „skot“, sem ekkert yrði
Júr, sagði hann. Hann var í
jfyrsta sinni á ævi sinni mjög
ástfangirin. Hélt eg, að hann
hefði nökkra von?
„Eg veit ekki,“ var eg til-
neyddiir að svara. „Eg hefi ekki
séð hvað þú átt í bankanum.“
I Dálítíll kUldi stafaði af þessu
'svari og hann entist nokkur
hundruð mílur.
I -v-
Hús Violet frænku minnar
var sanrikallað Provence-hús,
Jbyggt á átjándu öld og voru
' steinveggii’nir 30 þunmlungar á
þykkt. Ólífulundur, 40 ekrur að
víðáttu, var umhverfis húsið.
Erændkona mín hafði eytt mikl
um peningum í það að búa til
,garð, sem var reglulegur dýr-
’gripur, af sömu tegund og garð-
| arnir tíðkast í Provence og
hafði látið í ljós ósk um að eg
(héldi honum við. Þjónustukoria
hennar, sem hún treysti, Alp-
^honsine að nafni hafði hafzt
við í húsinu, sem umsjónar-
maður og svo þegar hún fekk
skéytið frá mér var allt tilbúið
fyrir komu okkar, jafnvel
stökkar oststengur úr ofninum
rheð flösku af ísköldu vatni.
köldu vatni.
- Þai’na var falleg lesstofa,
vínkjallari með góðu úrvali af
vínum, hver krukka var full af
blómum og nýhreinsuð sund-
laug, sem vatn var að renna í
af nýju.
Sam var maður, sem var
fljótur að verða hrifinn, það
hafði eg orðið var vi'ð, en þó
furðaði mig á honum um kveld-
ið rétt áður en við fórum að
hátta. Þá sagði hann við mig:
„Svona hús hefir mig alltaf
'dreymt um, en aldrei haldið að
eg mýndi sjá það, því síður
búa í því. Viltu selja það?“
„Það held eg ekki,“ svaraði
eg. „En þó að eg vildi það,
hvaða gagn væri þér að því? '
Þú þarft að vinna fyi’ir þér,:
eins og eg. Svona staðir eru
ekki fyrir unga menn eins og(
okkur. En það er yndislegt hús
til að'búa-í fyrir þá, sem eru
hættir að vinna.“
Sam þuldi nú lof um húsið
í nokkrar mínútur -og sagði að
lokum: „En lofa'ðu mér því, ef
þér dettUr nokkurn tíma í
|hug að selja húsið, að' eg skuli'
hafa forkaupsrétt að því.“
I Eg neitaði honum um loforð-
ið, því að eg hélt að ekki væri
að mai'ka hrifningu hans. Eg
hugsaði með mér, að eftir aðra
\ viku yrði hann búinn að gleyma
bæði húsinu og Thérésu. En
þar gerði eg Sam rangt til.
Aður en eg fór norður á bóg'-
inn aftur, bi'eytti eg nafni húss-
ins. Hirigað til hafði það verið
kallað eftir þeirri fjölskyldu,
sem hafði átt það upprunalega.
En í þakklætis skyni við
fi-ænku mína Violet skýrði eg
húsið „Mas des Violetts". Þetta
var vel viðeigandi því að þarna
var blómabeð með fjólum á
háumf stönglum.
Ekkert sérstakt kom fvrir á
leiðinni nórður^ þangað til við
komum í litla bæinn í Norrnan-
di, þar sem Sam hafði séð
Thérésu. Hér — og eg held að
Sam hafi engan þátt í því áxt
— bilaði bíllinn.
Sam var með Thérésu um
kvöldið og morguninn eftir
kástaði hann sprengju í kjöitu
mína. Hann ætlaði að lofa mér
að fara einum til London, því
Framh.