Vísir - 12.04.1957, Qupperneq 3
Föstudaginn 12. apríl 1957
VfeTR
3
Hollusta og heilbrigði ♦
Robert K. Plumb:
Er saltát skaðlegt?
Óyggjandi, vísindaleg þekking á áhrifum
saEtáts ekki fyrir hendi.
Hvers vegna hafa margir l>að
fyrir sið, að bæta salti í fæð-
una? Er salt nauðsynlegt? Er
(það’ skaðlegt eða gagnlegt? I
í hinu brezka tímariti „Na-j
ture“ gerh' læknir frá Kol-
umbia-átáskóla þá athugasemd,
að maðurinn salti fæðu sína af
því. að það örvi nýrnahetturn- [
ar. Þetta eykur næmi, sérstak-j
lega tilfinnirxganæmi, gagnvart
heintinum.
Þannig hefir saltaður matui'j
lengi leikið það hlutverk aðj
móta söguna. Það er að minnsta
kósti sko'ðun dr. Hans Kaunitz.
Maðurinn hefir að líkindum
byrjað saltátið um það leyti,'
sem hann tók að yrkja jörðina.1
Það er svo sem fyrir 5—10.000
árum.
Á þessurn tima, segir dr.
Kaunitz, hefir verið barizt út
af salti. og saltverzlunin hefir
verið meira áríðandi en önnur
verzlun. Hómer kallaði salt
,,guðdómlegt“_ og það heíir
lengi verið áríðandi í ýmiskon-
guðsdýrkun, þjóðsagnafræði og
hjátrú.
Viðræður um gildi salts í fæð-
unni hefir á vorum dögum að-
allega verið eftirlátið þeim,
sem eru duttlungafullir í mat-
argerð fremur en næringar-
fræðingum. Mikil heilabrot eru
neuðsynleg um þetta. því að
góðar vísindalegar sannanir
um g'ildi salts fyrir ía?ðuna
vantar_ segir dr. Kaunitz.
Salt ónauðsynlegt.
Árið 1853 komst þýzkur efna-
fræðingur (C, G. Lehmann) að
þeirri niðurstöðu, að það væri
ónauðsynlegt fyrir manninn að
bæta salti í náttúrlega fæðu.
Þessi skoðun var studd þeirri
athugasemd, að flest dýr, hvort
sem þau væri frjáls eða í gæzlu,
þrífist vel á eðlilegri fæðu án
þess að nota salt. Sumar teg-
undir dýra (svo sem naut-
gripir og dádýr) eru æst í salt,
ef þeim er boðið það eða þau
komast í það. En það er engin
sönnun fyrir því að þau þurfi
þess til að geta lifað heilsusam-
legu lífi.
Með upphafi tuttugustu ald-
ar kom fram sú kenning að auk-
inn saltskammtur væri *auð-
synlcgur þeim þjóðum, sem nota
aðallega jurtafæðu.
Aukið salt fyrir jurtaætur
var álitið nauðsynlegt til þess að
hjálpa til að losa líkamann við
úrgangsefni.
Saltát óháð öðru áti.
En nú eru, segir dr. Kaunitz,
mörg og mikil mótmæli gegn
þessari hugmynd. Mannfræði-
legar sannanir benda til þess
nýverið. að saltát og jurtaát
heyri ekki saman. Menn hafa
kynnt sér mataræði manna á
ólíkustu stöðum svo sem Mel-
ville-eyju við Ástralíu, Kala-
hari-eyðimörkinni í Suður-
Afríku, og Tierra del Fuega —
syðstu byggð S.-Ameríku — og
sýnir það að saltát hinna ýmsu
kynflokka kemur ekkert því
við, hvaða jarðargróður þeir
eta.
„Þetta bendir til þess að
þegar fólk hefir einu sinni van-
ið sig á salt, heldur það fast við
það af þrákelkni — eins og svo
mörg af okkur halda fast við
vínanda kaffi, tóbak o. s. frv.“
segir dr. Kaunitz.
Salt í líkamanum.
Það er vitað að venjulegt
borðsalt — sodium cloride —
starfar gagnstætt pottösku-
söltum í mörgum efnafræðileg-
um svörunum líkamans. Einnig
að salt hefir áhrif á öll aðallíf-
færi og öreindir líkamans. En
kunnast er þó hvernig salt starf
ar með nýrnahettunum, segir
dr. Kaunitz. Þær eru áríðandi
meðal hinna lífsnauðsynlegu
stjórnandi líffæra líkamans.
Þeir gefa frá sér cortisone, og
ýmis mikilvæg hormónasam-
bönd.
Þessir hormónar ákveða ekki
aðeins notkun salts o. fl. efna,
þeir hafa áríðandi hlutverk í
annari starfsemi líkamans og
geta orðið veiklandi og hættu-
legir ef þeir fara afvega. Trufl-
anir á efnabreytingum kol-
vetna geta orsakað sykursýki
ef nýrnahetturnar starfa of lítið
og aðrir kirtlar eru of starf-
samir. Breytingar á þvi hvern-
ig fitan dreifist um líkamann
geta stafað af efnabreytingum
á fitunni. Hár blóðþrýstingur
getur stafað af of mikilli starf-
sekni hettnanna og lágui' blóð-
þrýstingur af of litilli starfsemi.
Saltát gelUr örvað.
Sannleikurinn er sá, segir dr'
Kaunitz, að margvísl. sjúklegt
ástend sem orsakast af oflítilli
starfsemi nýrnahettnanna má
bæta að nokkru með því að
gefa sjúklingnum salt. Þetta
bendir til hins nána sambands
milli starfsemi hettnanna og j
salt-átsins, „Það er því óhjá- ^
kvæmilegt," segir hann, „að líta j
svo á að ýmsir hormónar og
salt hafi áhrif á hvort annað.“
Saltið orsakar þá líklega
eitthvað sem hefir í för með sér
stækkun adrenalinkirtlanna og
annarra Mffæaa, segir dr.
Kaunitz. Svipaðar breytingar á
líffærunum og áreynslu, þján-
ingu, hungri, ótta og bræði,
hafa oft verið athugaðar. Því er
bent á það hér að salt-át geti
örvað líkamann og gæti sér-
staklega örvað tilfinninganaimi
salt-ætanna.
I (Úr N. Y. Times).
Þvagsýrur crækari sönnun í
faðernismálum en blcðflokkun.
Talið, aö meö eisfaldri efnagreiningu þvags fáist
óvéfengjanleg sönnun á barnsfaðerni.
Á nýafstaðinni alþjóðaráð-
stefnu erfðafræðinga sem hald-
in var í Kaupmannahöfn var
skýrt frá merkilgum uppgötv-
unum á sviði erfðavísinda og
eitt af því, sem mcsta athygli
vakti á ráðstefnunni vrar skýrsla
prófessors R. J. Williams frá
Texas, en hún fjallaði um erfða-
einkenni í þvaginu.
Sagði Willams prófessor, að
rannsóknir á þessu sviði hefðu
leitt það í ljós, að erfðaeinkenni
í þvaginu væru vel til þess fall-
in, að byggja á rannsóknir
á ættareinkennum, ekki síður
en blóðflokkun og gat hann
þess jafnframt, að í framtíðinni
myndi þvagefnagreing verða
notuð sem sönnunargagn í
barnfaðernismálum.
Af öllu því fólki, sem pró-
fessorinn hefir rannsakað þvag
úr, hefir engin manneskja
sama magn af hinum ýmsu sýr-
um og sýruhlutfallið hjá sömu
barnsfaðernismálum.
'í
Hjá eineggja tvíburum er
sýruhlutfallið hinsvegar alltaf
það sama og' ýms einkenni
þvagsýranna má rekja i marga
ætthði. Það er sem sagt ætt-
areinkenni, sem mjög auðvelt
er að fylgja.
vildu í hans sporum vera. Svíar
vilja að nokkru leyti eigna sér
Tjio og vísindasigur hans.
Sjálfur segist hann eiga heima
á Spáni, en er hollenzkur ríkis-
borgari, en þegar öllu er á botn-
inn hvolft er það í rauninni ís-
elnzk kona, sem á Joe Hin Tji-o.
Til þess að fá úr því skorið
hverjum dr. Joe Hin Tjio til-
heyri upplýsir blaðið Dagens
Nyheter að hann sé fæddur af
kínverskum foreldrum á Java
og sé því hollenzkur ríkisbong-
ari, en hann vinnur við víánda-
stofnun í Zaragoza og hefur
þar heimilisfang sitt og til þeas
að gera þetta nú enn flóknara
hefur Tjio kvESBKt íslenzkri
konu. En vísindaafrek sitt gerðí
Tjio í Lundi og hefur hann dval-
ið þar við rannsóknir marga
mánuði árlega síðan 1947.
Hann segist hafa notað
lungnavef úr inannsfóstri, sem
hann rannsakaði á krabba
litningarannsóknarstofunni hjá
Albert Levan i Lundi.
— Eg reiknaði og taldi aftur
og aftur seg'ir Tjio, — en fann
aldrei fleiri en 46.
Getur fundið
frændur sína
í Afríku.
Þá var skýrt frá því á ráð-
stefnunni að rannsóknir á blóð-
flokkum og þá sérstaklega
viðvíkjandi tegundum storkn-
unarefnis í blóðánu og erfðum
í því sambandi gæfu nú mjög
jákvæðan árangur; geta erfða-
fræðingar nú skýrt Ameríku-
svertingja frá því, hvar ætt-
menn hans í Afríku sé að finna.
Sérstaklega yrði þetta auð-
velt, ef í blóði svertingjans væri
I sérstök tegund storknunarefna
| af flokknum s k D, þar sem í
blóði aðeins eins ættbálks er að
finna þá tegund storknunar-
efnis.
Aðeins 46
litningar.
Það hefir lengi verið álitið,
að litningarnir væru 48 talsins,
en nú hefir fengizt örugglega
úr því skorið, að þeir eru ekki
nema 46, og heiðurinn af því
að hafa gert þessa uppgötvun,
á hinn 37 ára gamli dr. Joe Hin
Tjio.
Með uppgötvun sinni hefir
Tjio skráð nafn sitt í sögu
læknavísindanna, og margir
Ný aðferð reynd
við sykursýkL
f fregnum frá Kendall í Flor-
ida er sagt frá nýrri lækninga-
aðferð við sykursýki, sem reynd
hefir verið í einni deild Dade-
sjúkrahússins þar.
Við hina nýju aðferð fær
sjúklingurinn fæðu, sem er
öðru visi samsett en sú, sem
venja er að sykursjúklingar fái
samkvæmt mataræðisreglum
sykursýkistofnunarinnar (Ame-
rican Diabetic Association),
einkanlega er um breytt hlut-
föll að ræða að því er varcfcir
kolvetni og fituefni. Einnig fá
sjúklingarnir töflur búnar til
úr efnum, sem hjálpa melting-
unni. Byrjunartilraunir benda
til, að hin nýja aðferð reynist
vörn gegn lifrarkvillum og
öðrum fylgikvillum sykursýki.
0 Miss Frances Elisabeth WUl-
is, sem hefur verið ambassa-
dor Bandarikjanna i Sviss
frá árinu 1953, hefur verið
skipuð ambassador í Noregi.
Robert Standish:
liim vildi giítast til fgár
,,Það er auðvelt að svara því,“
svaraði hann. „Hún strauk
mjaðmirnar á sér niður á við,
eins og kvenfólk gerir, þegar
það er að -koma í veg fyrir að
sokkabandabeltin fari upp á
við — hún gerði það bara með
svo miklum þokka.“
Þetta hefði svo sem getað
verið satt. En eg bjóst við því
að hann mvndi segja mér, að
hún hefði verið að handleika
peningakassann. Svoleiðis hefði
eg' svarað. En Sam hafði verið
ástfanginn af henni og var því
líklegri til að muna hinar
grönnu boglínur mjaðmanna
en peningakassann. Eg átti nú
um það að velja, að trúa því,
að Sam — ef hann væri Sam —
hefði sagt mér einfaldan sann-
leikann eða að svar hans væri
djöfullega slóttugt ogsýndi mér
uppbót á sannleikanum en upp-
bót sem ekki væri í andstöðu
við sannleikann. Og hvort held-
ur sem var, þá var það ekki af-
gerandi.
Eg' var að undirbúa spurn-
, ingalista með brögðóttum spurn
' ingum handa honum, þegar
símskeyti kallaði mig til Lund-
júna. Eg hét honum að síðustu,
að ef hann gæti sannfært mig,
skyldi eg koma hingað til þess
' að bera vitni fyrir hann. Hin
'skrifuðu svör komu til Lund-
úna tveim dögum á eftir mér.
Og eg var jafn óákveðinn eftir
sem áður. Þó að eg gæti ekki
séð hvernig möguleg't væri fyr-,
ir neinn annan en Sam að svara
'sumum spurningunum jafnná-,
| '
kvæmlega og hann gerði, var
jmér það jafnóskiljanlegt hvern-1
ig Sam ef hann væri Sam, gæti
brugðizt svona undarlega við
öðrum spurningum. Þessi ein-
kennilega vafasama afstaða
mín lcemur greinilega fram í
bréfi mínu til hans.
Kæri Sam — (ef þú ert
Sam) — eg held það sé al-
veg réttmætt að benda þér
á, að ef þú ætlar að kalla
mig til að vitna fyrir þig um
það, hver þú sért — þá get-
ur vitnisburður minn gert
þér meiri skaða en gagn. Eg
er við því búinn að bera
vitni en eg get ekki full-
yrt hver þú sért.....
Árangurinn var sá að eg var
kallaður fyrir rétt. Og af því
ályktaði eg, að ef eg væri aðal-
vitni hans þá gæti brugðizt til
beggja vona hvernig málið
færi. Tveim mánuðum síðar var
mér stefnt fyrir réttinn. Eg var
spurður út úr af lögfræðingi
Sams, og eg styrkti Sam eftir
því sem mér frekast unnt. En
þó að eg hefði óbeit á Thérése
var eg ekki undir það búinn að
sverja meinsæri til þess að
koma í veg fyrir áform hennar.
Nú tók lögfræðingur hennar
að spyrja mig. „Þér segið herra
að þér séuð næstum viss um,“
sagði hann, „að kærandi sé sá
herra Sam Bolton sem þér
þekktuð fyrir nokkrum árum?‘
„Já, það g'eri eg.“
,,Og það hefir engin áhrif á
yður að frú Bolton er alveg vis^
um, að þessi maður sé svikari.“
„Nei, alls ekki,“ svaraði eg.
„Eg álít, að frú Bolton myndi
votta að það væri satt, sem
væri henni í hag, alveg án til-
lits til þess hvað satt væri.
Vissa hennar hefir því engin
áhrif á mig.“
Rétturinn ávítaði mig fyrir
þetta svar — og réttilega.
„Þér kannist við, gerið þér
]það ekki,“ spurði nú lögfræð-