Vísir


Vísir - 12.04.1957, Qupperneq 3

Vísir - 12.04.1957, Qupperneq 3
Föstudaginn 12. apríl 1957 VfeTR 3 Hollusta og heilbrigði ♦ Robert K. Plumb: Er saltát skaðlegt? Óyggjandi, vísindaleg þekking á áhrifum saEtáts ekki fyrir hendi. Hvers vegna hafa margir l>að fyrir sið, að bæta salti í fæð- una? Er salt nauðsynlegt? Er (það’ skaðlegt eða gagnlegt? I í hinu brezka tímariti „Na-j ture“ gerh' læknir frá Kol- umbia-átáskóla þá athugasemd, að maðurinn salti fæðu sína af því. að það örvi nýrnahetturn- [ ar. Þetta eykur næmi, sérstak-j lega tilfinnirxganæmi, gagnvart heintinum. Þannig hefir saltaður matui'j lengi leikið það hlutverk aðj móta söguna. Það er að minnsta kósti sko'ðun dr. Hans Kaunitz. Maðurinn hefir að líkindum byrjað saltátið um það leyti,' sem hann tók að yrkja jörðina.1 Það er svo sem fyrir 5—10.000 árum. Á þessurn tima, segir dr. Kaunitz, hefir verið barizt út af salti. og saltverzlunin hefir verið meira áríðandi en önnur verzlun. Hómer kallaði salt ,,guðdómlegt“_ og það heíir lengi verið áríðandi í ýmiskon- guðsdýrkun, þjóðsagnafræði og hjátrú. Viðræður um gildi salts í fæð- unni hefir á vorum dögum að- allega verið eftirlátið þeim, sem eru duttlungafullir í mat- argerð fremur en næringar- fræðingum. Mikil heilabrot eru neuðsynleg um þetta. því að góðar vísindalegar sannanir um g'ildi salts fyrir ía?ðuna vantar_ segir dr. Kaunitz. Salt ónauðsynlegt. Árið 1853 komst þýzkur efna- fræðingur (C, G. Lehmann) að þeirri niðurstöðu, að það væri ónauðsynlegt fyrir manninn að bæta salti í náttúrlega fæðu. Þessi skoðun var studd þeirri athugasemd, að flest dýr, hvort sem þau væri frjáls eða í gæzlu, þrífist vel á eðlilegri fæðu án þess að nota salt. Sumar teg- undir dýra (svo sem naut- gripir og dádýr) eru æst í salt, ef þeim er boðið það eða þau komast í það. En það er engin sönnun fyrir því að þau þurfi þess til að geta lifað heilsusam- legu lífi. Með upphafi tuttugustu ald- ar kom fram sú kenning að auk- inn saltskammtur væri *auð- synlcgur þeim þjóðum, sem nota aðallega jurtafæðu. Aukið salt fyrir jurtaætur var álitið nauðsynlegt til þess að hjálpa til að losa líkamann við úrgangsefni. Saltát óháð öðru áti. En nú eru, segir dr. Kaunitz, mörg og mikil mótmæli gegn þessari hugmynd. Mannfræði- legar sannanir benda til þess nýverið. að saltát og jurtaát heyri ekki saman. Menn hafa kynnt sér mataræði manna á ólíkustu stöðum svo sem Mel- ville-eyju við Ástralíu, Kala- hari-eyðimörkinni í Suður- Afríku, og Tierra del Fuega — syðstu byggð S.-Ameríku — og sýnir það að saltát hinna ýmsu kynflokka kemur ekkert því við, hvaða jarðargróður þeir eta. „Þetta bendir til þess að þegar fólk hefir einu sinni van- ið sig á salt, heldur það fast við það af þrákelkni — eins og svo mörg af okkur halda fast við vínanda kaffi, tóbak o. s. frv.“ segir dr. Kaunitz. Salt í líkamanum. Það er vitað að venjulegt borðsalt — sodium cloride — starfar gagnstætt pottösku- söltum í mörgum efnafræðileg- um svörunum líkamans. Einnig að salt hefir áhrif á öll aðallíf- færi og öreindir líkamans. En kunnast er þó hvernig salt starf ar með nýrnahettunum, segir dr. Kaunitz. Þær eru áríðandi meðal hinna lífsnauðsynlegu stjórnandi líffæra líkamans. Þeir gefa frá sér cortisone, og ýmis mikilvæg hormónasam- bönd. Þessir hormónar ákveða ekki aðeins notkun salts o. fl. efna, þeir hafa áríðandi hlutverk í annari starfsemi líkamans og geta orðið veiklandi og hættu- legir ef þeir fara afvega. Trufl- anir á efnabreytingum kol- vetna geta orsakað sykursýki ef nýrnahetturnar starfa of lítið og aðrir kirtlar eru of starf- samir. Breytingar á þvi hvern- ig fitan dreifist um líkamann geta stafað af efnabreytingum á fitunni. Hár blóðþrýstingur getur stafað af of mikilli starf- sekni hettnanna og lágui' blóð- þrýstingur af of litilli starfsemi. Saltát gelUr örvað. Sannleikurinn er sá, segir dr' Kaunitz, að margvísl. sjúklegt ástend sem orsakast af oflítilli starfsemi nýrnahettnanna má bæta að nokkru með því að gefa sjúklingnum salt. Þetta bendir til hins nána sambands milli starfsemi hettnanna og j salt-átsins, „Það er því óhjá- ^ kvæmilegt," segir hann, „að líta j svo á að ýmsir hormónar og salt hafi áhrif á hvort annað.“ Saltið orsakar þá líklega eitthvað sem hefir í för með sér stækkun adrenalinkirtlanna og annarra Mffæaa, segir dr. Kaunitz. Svipaðar breytingar á líffærunum og áreynslu, þján- ingu, hungri, ótta og bræði, hafa oft verið athugaðar. Því er bent á það hér að salt-át geti örvað líkamann og gæti sér- staklega örvað tilfinninganaimi salt-ætanna. I (Úr N. Y. Times). Þvagsýrur crækari sönnun í faðernismálum en blcðflokkun. Talið, aö meö eisfaldri efnagreiningu þvags fáist óvéfengjanleg sönnun á barnsfaðerni. Á nýafstaðinni alþjóðaráð- stefnu erfðafræðinga sem hald- in var í Kaupmannahöfn var skýrt frá merkilgum uppgötv- unum á sviði erfðavísinda og eitt af því, sem mcsta athygli vakti á ráðstefnunni vrar skýrsla prófessors R. J. Williams frá Texas, en hún fjallaði um erfða- einkenni í þvaginu. Sagði Willams prófessor, að rannsóknir á þessu sviði hefðu leitt það í ljós, að erfðaeinkenni í þvaginu væru vel til þess fall- in, að byggja á rannsóknir á ættareinkennum, ekki síður en blóðflokkun og gat hann þess jafnframt, að í framtíðinni myndi þvagefnagreing verða notuð sem sönnunargagn í barnfaðernismálum. Af öllu því fólki, sem pró- fessorinn hefir rannsakað þvag úr, hefir engin manneskja sama magn af hinum ýmsu sýr- um og sýruhlutfallið hjá sömu barnsfaðernismálum. 'í Hjá eineggja tvíburum er sýruhlutfallið hinsvegar alltaf það sama og' ýms einkenni þvagsýranna má rekja i marga ætthði. Það er sem sagt ætt- areinkenni, sem mjög auðvelt er að fylgja. vildu í hans sporum vera. Svíar vilja að nokkru leyti eigna sér Tjio og vísindasigur hans. Sjálfur segist hann eiga heima á Spáni, en er hollenzkur ríkis- borgari, en þegar öllu er á botn- inn hvolft er það í rauninni ís- elnzk kona, sem á Joe Hin Tji-o. Til þess að fá úr því skorið hverjum dr. Joe Hin Tjio til- heyri upplýsir blaðið Dagens Nyheter að hann sé fæddur af kínverskum foreldrum á Java og sé því hollenzkur ríkisbong- ari, en hann vinnur við víánda- stofnun í Zaragoza og hefur þar heimilisfang sitt og til þeas að gera þetta nú enn flóknara hefur Tjio kvESBKt íslenzkri konu. En vísindaafrek sitt gerðí Tjio í Lundi og hefur hann dval- ið þar við rannsóknir marga mánuði árlega síðan 1947. Hann segist hafa notað lungnavef úr inannsfóstri, sem hann rannsakaði á krabba litningarannsóknarstofunni hjá Albert Levan i Lundi. — Eg reiknaði og taldi aftur og aftur seg'ir Tjio, — en fann aldrei fleiri en 46. Getur fundið frændur sína í Afríku. Þá var skýrt frá því á ráð- stefnunni að rannsóknir á blóð- flokkum og þá sérstaklega viðvíkjandi tegundum storkn- unarefnis í blóðánu og erfðum í því sambandi gæfu nú mjög jákvæðan árangur; geta erfða- fræðingar nú skýrt Ameríku- svertingja frá því, hvar ætt- menn hans í Afríku sé að finna. Sérstaklega yrði þetta auð- velt, ef í blóði svertingjans væri I sérstök tegund storknunarefna | af flokknum s k D, þar sem í blóði aðeins eins ættbálks er að finna þá tegund storknunar- efnis. Aðeins 46 litningar. Það hefir lengi verið álitið, að litningarnir væru 48 talsins, en nú hefir fengizt örugglega úr því skorið, að þeir eru ekki nema 46, og heiðurinn af því að hafa gert þessa uppgötvun, á hinn 37 ára gamli dr. Joe Hin Tjio. Með uppgötvun sinni hefir Tjio skráð nafn sitt í sögu læknavísindanna, og margir Ný aðferð reynd við sykursýkL f fregnum frá Kendall í Flor- ida er sagt frá nýrri lækninga- aðferð við sykursýki, sem reynd hefir verið í einni deild Dade- sjúkrahússins þar. Við hina nýju aðferð fær sjúklingurinn fæðu, sem er öðru visi samsett en sú, sem venja er að sykursjúklingar fái samkvæmt mataræðisreglum sykursýkistofnunarinnar (Ame- rican Diabetic Association), einkanlega er um breytt hlut- föll að ræða að því er varcfcir kolvetni og fituefni. Einnig fá sjúklingarnir töflur búnar til úr efnum, sem hjálpa melting- unni. Byrjunartilraunir benda til, að hin nýja aðferð reynist vörn gegn lifrarkvillum og öðrum fylgikvillum sykursýki. 0 Miss Frances Elisabeth WUl- is, sem hefur verið ambassa- dor Bandarikjanna i Sviss frá árinu 1953, hefur verið skipuð ambassador í Noregi. Robert Standish: liim vildi giítast til fgár ,,Það er auðvelt að svara því,“ svaraði hann. „Hún strauk mjaðmirnar á sér niður á við, eins og kvenfólk gerir, þegar það er að -koma í veg fyrir að sokkabandabeltin fari upp á við — hún gerði það bara með svo miklum þokka.“ Þetta hefði svo sem getað verið satt. En eg bjóst við því að hann mvndi segja mér, að hún hefði verið að handleika peningakassann. Svoleiðis hefði eg' svarað. En Sam hafði verið ástfanginn af henni og var því líklegri til að muna hinar grönnu boglínur mjaðmanna en peningakassann. Eg átti nú um það að velja, að trúa því, að Sam — ef hann væri Sam — hefði sagt mér einfaldan sann- leikann eða að svar hans væri djöfullega slóttugt ogsýndi mér uppbót á sannleikanum en upp- bót sem ekki væri í andstöðu við sannleikann. Og hvort held- ur sem var, þá var það ekki af- gerandi. Eg' var að undirbúa spurn- , ingalista með brögðóttum spurn ' ingum handa honum, þegar símskeyti kallaði mig til Lund- júna. Eg hét honum að síðustu, að ef hann gæti sannfært mig, skyldi eg koma hingað til þess ' að bera vitni fyrir hann. Hin 'skrifuðu svör komu til Lund- úna tveim dögum á eftir mér. Og eg var jafn óákveðinn eftir sem áður. Þó að eg gæti ekki séð hvernig möguleg't væri fyr-, ir neinn annan en Sam að svara 'sumum spurningunum jafnná-, | ' kvæmlega og hann gerði, var jmér það jafnóskiljanlegt hvern-1 ig Sam ef hann væri Sam, gæti brugðizt svona undarlega við öðrum spurningum. Þessi ein- kennilega vafasama afstaða mín lcemur greinilega fram í bréfi mínu til hans. Kæri Sam — (ef þú ert Sam) — eg held það sé al- veg réttmætt að benda þér á, að ef þú ætlar að kalla mig til að vitna fyrir þig um það, hver þú sért — þá get- ur vitnisburður minn gert þér meiri skaða en gagn. Eg er við því búinn að bera vitni en eg get ekki full- yrt hver þú sért..... Árangurinn var sá að eg var kallaður fyrir rétt. Og af því ályktaði eg, að ef eg væri aðal- vitni hans þá gæti brugðizt til beggja vona hvernig málið færi. Tveim mánuðum síðar var mér stefnt fyrir réttinn. Eg var spurður út úr af lögfræðingi Sams, og eg styrkti Sam eftir því sem mér frekast unnt. En þó að eg hefði óbeit á Thérése var eg ekki undir það búinn að sverja meinsæri til þess að koma í veg fyrir áform hennar. Nú tók lögfræðingur hennar að spyrja mig. „Þér segið herra að þér séuð næstum viss um,“ sagði hann, „að kærandi sé sá herra Sam Bolton sem þér þekktuð fyrir nokkrum árum?‘ „Já, það g'eri eg.“ ,,Og það hefir engin áhrif á yður að frú Bolton er alveg vis^ um, að þessi maður sé svikari.“ „Nei, alls ekki,“ svaraði eg. „Eg álít, að frú Bolton myndi votta að það væri satt, sem væri henni í hag, alveg án til- lits til þess hvað satt væri. Vissa hennar hefir því engin áhrif á mig.“ Rétturinn ávítaði mig fyrir þetta svar — og réttilega. „Þér kannist við, gerið þér ]það ekki,“ spurði nú lögfræð-

x

Vísir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.