Vísir - 15.04.1957, Blaðsíða 4

VÍSIR
Mánudaginn 15. apríl 1957
1 einni af bókum sínum flokk- j Það liggur eftirvænting í loft-
ar Þórbergur Þórðarson menn [ inn í Þorlákshöfn, þenna kalda
eftir því, hvort þeir voru með
eða móti „uppkastinu". Fyrir
nokkrum árum mátti flokka
menn austan Hellisheiðar eftir
því, hvort þeir voru með eða
á móti Þorlákshöfn. Mótstaðan
/'var í ýmsum myndum: Kostn-
áður við hafnarbætur þar óx
mönnum I augum, og pening-
arnir taldir betur komnir annars-
'Staðar, t. d. í búrekstri bænd-
f."
^anna á Suðurlandsundirlendinu,
eða í 'háan veg, sem stæði upp
úr snjósköflunum á Hellisheiði.
Þá óttuðust menn, að vinnuafl
væri ekki fyrir hendi austan
fjalls til að starfrækja verstöð
þar. Þá höfðu og sumir þá trú,
að hafnarskilyrði mætti bæta á
Eyrarbakka eða Stokkseyri, ef
nógu miklu væri til kostað.
Stærsta vörugeymslan.
1 vertíðarbyrjun í vetur slóst
ég í för með Snorra Árnasyni,
fulltrúa sýslumannsins á Sel-
lossi, til Þorlákshafnar. Hann
var að skrá skipshafnirnar á
bátana, sýkna mann og afgreiða
skip. Arnarfell lá þarna, verið
var að skipa upp úr þvi fóður-
bæti. M/s Oddur var að koma
frá útlöndum með saltfarm. 1
janúarstorminum var kalt og
napurlegt í Þorlákshöfn. Úfinn
sjór út í hafsauga, sandauðnin
óendanleg að því er virðist. Við
nánari kynni er þó eitthvað
frjótt við staðinn, eitthvað líf-
rænt og hafskipabryggjan, sem
um leið er hafnargarður, veitir
skjól gegn haföldunni. Merkileg
hús eru í Þorlákshöfn: Stærsta
vprugeymsla landsins og í henni
fer fram blöndun fóðurbætis
íyrir sýslurnar austan fjalls.
Eyrarbakkahúsin gömlu endur-
byggð — þar er saltgeymsla og
þar er fiskurinn geymdur full-
verkaður. Lítil ; kjörbúð, sem
mundi sóma . sér vel, í hvaða
kauptúni sem er. Svo er þarna
að rísa hverfi einbýlishúsa, mjög
snotur hús standa fullbúin, önn-
ur komin mismunandi langt.
Ótaldar eru þá allar byggingar
viðvíkjandi útgerðinni, fisk-.
liúsin, lýsisbræðslan og beina-
verksmiðjan, myndarlegar ver-
búðir o. s. frv.
Formenn af næstu
grösum.
Skrásettir eru um 60 manns
á 7 báta, síðar bættist einn bátur
við, svo gerðir eru út 8 bátar
frá Þorlákshöfn í vetur. Við
skrásetninguna kemur í ljós að
sjómennirnir eru flestir úr þorp-
unum austan fjalls og sveitun-
um í Árnes- og Rangárvalja-
sýslu. Formennirnir eru t. d. 3
bræður frá Stokkspyri og aðrir
3 frá Gamla-Hrauni á Eyrar-
bakka, allt þekktir dugnaðarsjó-
menn í verstöðvunum hér aust-
an fjalls.
janúardag er við dveljum þar.
Hvað bíður hinna mörgu ungu
og óreyndu sjómanna, sem hér
eru samankomnir. Þeir eldri og
reyndari vita, að hér mættu skil-
yrðin vera betri, hér hafa farið
upp bátar, þótt hættan verði
minni með hverju ,,kerinu“, sem
lengir hafskipabryggjuna. Hér
getur gert ofsafengið brim, en
eitt bregzt varla, „sá guli“. Hér
úti fyrir eru auðugustu fiskimið
heimsins.
Þetta er gamall
draumur.
1 símanum tilkynnir Benedikt
Thorarensen, frkvstj. Meitilsins
í Þorlákshöfn, föður sínum, sem
er stjórnarformaður Meitilsins,
180 lesta veiði í fyrradag, 130
lestir í gær og útlitið í morgun
með bezta móti samkvæmt við-
Gamla bænum í Þorlákshöfn er vel við haldið. — T. h.: Nokkur einbýlishús. Gömlu
Eyrarbakkahúsin í baksýn.
síðan mér varð ljós hin brýna
nauðsyn bátahafnar hér við
suðurströndina. Gengi verstöðv-
anna hér austan fjalls dvínaði,
Þorlákshöfn, ein ágætasta ver-
stöð landsins, lagðist alveg niður.
Menn fóru að sækja lengra í
Gamall draumur og nýr:
Þaðan er róið á auð-
ugustu fiskimið
í heimi.
„Mig dreymdi draum í nótt,“ sagði Egill Gr. Tliorarensen,
er ég hitti hann á förnum vegi, og er ég sat í skrifstofu hans
daginn eftir, hélt liann áfram: „Mig drcymdi aftur fiskidraum
í nótt, og ef þetta ei; ekki fyrir áframlialdandi aflahrotu í
„Höfninni“, þá er ekkert að marka mína drauma.“ í því hringir
síminn----
hinnar nýju Þorlákshafnar?"
Það er sótt bók í bókaskáp,
sem hefir að geyma aðrar og
klassískari bókmenntir en þurr-
leg, bæði hvað löndunarskilyrði
við bryggjuna og geymslu var-
anna i landi, að vel má við una,
meðan önnur verkefni við hafn-
ar verzlunarbækur, og setur það, (argerðina og uppbyggingu Þor-
ásamt öndvegismálverkum Iíjar-! lákshafnar eru leyst, þau sem
tali yið bátana. Það liggur því
beint við að tala um Þorláks-
höfn við Egil og síðar um dag-
inn gefst tækifæri til að ganga
með honum um þessa fornfrægu
verstöð.
Þorlákshöfn er gamall draum-
ur Egils Thorarensens,- Hann
rekur nú nokkuð sögu „Hafnar-
innar“ síðustu tvo áratugina.
Frásögnin er framúrskarandi
skemmtileg, frásagnarmátinn og
„ræðustíllinn" svo sérkennilegur,
en hér á eftir mun verða reynt
að halda sér við þann fróðleik,
sem fólginn var i viðtalinu, eftir
þvi sem tök eru á í stuttri blaða-
grein.
Færri fá skipsrúm en
vilja.
„Það er orðið nokkuð langt,
verið. Oft báru menn lítið úr
býtum og það, sem kannski
verra var — þegar eitthvað gaf
í aðra hönd, komu menn ekki
aftur og settust að syðra. Þetta
er einn þáttur flóttans úr sveit-
inni og ekki sá véigaminnsti.
1 Þoríákshöfn eru nú á ver-
tiðinni nær eingöngu aðkomu-
menn úr Árnes- og Ragárvalla
sýslum, þar eru engir útlending-
ar og fá færri skipsrúm en vilja.
Margir sveitamenn fara þangað
á vertíð beinlínis til að sækja
sér aura og geta ýmsar ástæður
legið til þess að það sé iiagstætl
t. d. fyrir unga menn, sem eru
að koma sér upp búi, að haga
þannig störfum sínum.“
nÞá reru þar 12 bátar.
„Hvenær hefst eiginlega saga
T. v.: Fyrsti báturinn kemur að landi og legs t við gömlu bryggjuna.
hafskipabryggjvma (hina betri).
T. h.: Arnarfell
vals og Ásgríms, sérstæðan svip
á einkaskrifstofu kaupfélags-
stjórans á Selfossi.
„Þann 11, apríl, árið 1934 var
samþykkt á stjórnarfundi Kaup-
félags Árnesinga að kaupa jörð-
ina Þorlákshöfn. Kaupverðið var
kr. 28.500. — Seljendur félag í
Reykjavík, þeir Magnús Sigurðs-
sen, bankastjóri, Halldór í Há-
teigi og Þórður á Kleppi, auk
heildverzlunarinnar Nathan &
Olsen. — Þegar var þar hafizt
handa um útgerð og bryggja
byggð við gamlan bryggjustúf i
Norðurvörum. Tólf bátar reru
úr Þoriákshöfn á þessum árum,
þegar flest var. En svo hófst
stiáðið, og þá hurfu menn að
Bretayipnu og . flugvallargerð i
Kaldaðarnesi. Lagðist þá útgei'ð-
iri niður og lá niðri um árabil.
Sama er að segja um aðrar
fi'amkyæmdii’, þar til sýslufélög
Arnes- og Rang.árvallasýslna
yfirtóku Þorlakshöfn af kaup-
félaginu, Má þá segja, að enn
hefjist þar .ný öld, og iiokkru
síðar er svo útgerðarfélagið
Meitillinn sto.ínað.
Nú verður ekki hætt.
Stofnfunduy Meitilsins h.f. er
10. júnl 1949, Að þessu útgerðar-
f.élagi standa sýslur, hreppar,
íéiagasam.íök og einstakliixgar
einkum hér á Suðurlandsundir-
lendinu. Meitillinn keypti þegar
öll hús á staðn.umaf.sýslunumog
hóf -þar. útg-erð, sem verður um-
fangsmeh'i með hvei'ju árinu
sem líður, með bættum skilyrrð- ^eSa * v'ið aðrar vei-stöðvar, iivað
um til lands og sjávar, og Ixéðan a^a snertir undanfarin ár, afli
af er óhugssandi að leggja árar j vei’ið 600 til 800 smálestir upp úr
í bát í Þorlákshöfn. j sí° a ^át og x'aunar mjög jafn
Hinsvegai' er það svo hafskipa- j Wá bátunum og nær hæi*ri töl-
mest eru aðkallandi i svipinn.
Auðvitað vantar mikið á að
hafnarstaðan fyrir millilandskip
sé eins góð og hún þyrfti að
vex’a, en isinn er brotinn og
höfnin mun verða fullgerð fyrr
en síðar. Þar til svo verður má
notast við bryggjuna eins og
hún nú er, með sæmilegum
árangri, og snúa sér að þvi að
leysa önnur vei'kefni á staðnum,
sem nú eru mjög aðkallandi.“
Öa;st.utt- sigliiig ú
niiðin.
„Og hvaða vei'kefni eru það
að þínu áliti?“
„Þa.ð næsta sem þarf að gera
í Þorlákshöfn er að fullgera
bátakví og byggja hraðfi’ystihús.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að óvíða eru eins góð og
nærtæk fiskimið og þau, er
liggja að Þorlákshöfn. — l7etrar-
vertíð stendur þar í 3-4 mánuði.
Mest af þeim tíma sækja bát-
arnir á mið sem aðeins er fá til
1 tima sigling. Vegna þess, hve
leiðin er stutt, geta bátar oft
tví- og jafnvel þríróið sama
sólarhringinn, og er það algengt
þegar fískur er í göngu, en þá
er raunar oft svo skamxnt að
sækja, að aðeins tekur nokki'ar
mínútur. Vegna þessarar að-
stöðu notast miklu smæx’ri bátar
í Þorlákshöfn en víða annax;s-
staðar, enda hefir stærð bátanna
flestra aðeins verið frá 18 til 27
smálestir sem þaðan hafa geng-
ið. Þeir hafa þó haldið fullkom-
. bryggjan. Hlu.tverk hennar er
eklci yeigaminna. en bátahafnar-
innar og fes bezt á þvi að vinna
.að þessum ve.rkefnum i samein-
, ingu, svo nátengd sem þau eru.
Þegar fyrsfca hafskipið
kom.
Ekki þarf að efa að 11. maí
1950 verður, er stundir líða, tal-
inn merkisdagui' i þróunarsögu
atvinnumála Suðurlandsundir-
lendisins. Þann dag lagðist í
fyrsta sinn nútíma hafskip að
brýggju í Þorlákshöfn. Alda-
gömul einangrun var rofin.
„Hafnlausa ströndin" hafði eign-
ast hafskipabryggju. Siðan hef-
bryggjan verfð lengd talsvert,
síðast í sumar sem leið um eitt
ker (13 metral og þótt hafskipa-
brj-ggjan hafi ekki enn náð fullri
lengd, eins og æskilegt væri og
þarf að stefna að — það vantar
enn .40 metra.á fulla lengd henn-
— þá.er nú aðstaðan til lönd-
unar á vörum orðin það sæmi-
unm.
Bátaliöfn kostar 13 millj. kr.
Á legunni þar komast nú að-
eins 7 bátar og má þó ekki tæp-
ara standa, enda hafa bátar
slitnað upp af sterkustu legufær-
um. Þetta ástand getur auðvitað
ekki gengið til frambúðar og
að ráðá bót á því er bátahöfn-
inni ætlað.“
„Hefur ekki verið mælt fyrir
bátahöfninni?"
„Vitamálastjóri hefur teiknað
og gert áætlun um smíði þessar-
ar bátahafnar. Kostnaður við
verkið er, með núgildandi verð-
lagi nálægt 13 milljónum króna-
Verkið var hafið árið 1955 og
unnið að þvi á s.l. ári. Til þess
að fullgera það vantar ca. 10
milljónir króna, en það fé, sem
hafnargerðin hafði handbært er
þrotið m. a. vegna þess að óhjá-
kvæmilegt rey-ndist á s.l. sumri
að lengja hafskipabryggjuna
Framh. á 9 síðu,
% 1