Vísir - 20.07.1957, Qupperneq 9

Laugardaginn 13. júli 1957
VÍSIR
r
Hin nýja stefna Nóbeis-
veróiaunaskáldsins.
,,Eins og flest skáld hafi ekki nafntogaðasti íslendingurinn á
verið óþokkar."
Þetta átti að vera svar vel
gefinnar stúlku við þeirri stað-
hæfingu minni, að Halldór
Kiijan væri mannhatari.
Eins og flöstir andlegir höfð-
þessari öld: Halldór Kiijan Lax-
ness.
Svo ringlaður er þessi ung-
lingur. að hann talar um kyn-
villu sem æðsta stig kynferðis-
legrar fullnægingar og að skáld
ingjar hafi ekki verið illmenni! séu ætíð reiðubúin að ganga á
Kannske að stórmenni eins og mála hjá lyginni. Hvers vegna
Romain Rolland, Shakespeare. koma þeim. sem lesið hefir
Jónas Hallgrimsson. höfundur góðar bækur, þvilíkar skoðan-
Völuspár og Leo Tolstoy hafi ir í hug?
verið meira andlega skyldir Voru þær líklegar til að veita
Raspútín en Sókrates? Kannske honum hinn æðsta kærleika eða
að sú fegurð, sá boðskapur um hið eilífa manngildi — einmitt
betra mannlíf, sú sannleiksþrá, það. er Steinn Elliði þráði heit-
sem gagnsýrir verk þessara ast?
manna, kannske það hafi allt Spyrjum söguna um óskeik-
verið að þakka ósannsögli þeirra ulleika hinna frægu, sánngirni
og illgirni? hinna stóru eða dómgreind
Nei, herrar mínir! Því betra þeirra, sem lýðurinn h'efir' tek-
sem verkið er, því fullkomnari ið í guða tölu.
er höfundurinn, sem á bak við Veitti frægðin Napóleoni
stendur. Því hærri siðferðis- mikla innri frið, gaf hún Knut
kröfur hefir hann gert til sjálfs Hamsún, hinu mikla skáldi,
Voru þétta ekki skoðanir, er held ekki. Skáldinu var ijóst,
Iíklegar væru að falla í góðan að eftir a£; það hafði skrifað
jarðveg hjá öfgamanni — | Atómstöðina og" Gerplu hafði
manni, er allt vildi sveigja und- I það meginhluta þjóðarinnar á
ir sinn járnharða vilja. Iívorug móti sér.
þessara stefna gat komið í stað- j Halldór er hagsýnn. Hann er
inn fyrir trúarbrögð. Hvorki eitt af þéim fáu skáldum qg rit-
,Freud né Nieazsche lofuðu höfundum íslendinga, sem gæt-
|Sáluhjálp eða gátu bent á nokk- ir hófs í meðferð víns og dugn-
! urt griðland annað en manninn aður hans er lofsverður. Nú er
sjálfan. Þeir voru nihilistar. Og Laxness heimsfi-ægur, Hann
utan um hvorugan myndaðist þarf því eigi lengur að styðja
fjöldahreyfing. Nietzsche var sig eingöngu við áróðursvél
þó síðar meir nefndur í sam- kommúnista til þess að auka
bandi við názismann. Þess vegna hróður sinn. Þess vegna getur
gat hvorugur fullnægt manni hann leyft sér smávegis frjáls-
með eins sterka trúarþörf og lyndi, þótt hann haldi tryggð
Kiljan. ÞaC< var ekki fyrr en við vini sína í aust'ri. Kom það
hann komst í kynni við sovét- bezt fram í sambandi við Ung-
kommúnismann, sem hann fekk ’ ver-jalandsuppreistina, að af-
fast land undir fætur. í krafti staða hans gagnvart mannkyn-
kommúnismans gat.Kiljan nú inu hefir ekki breyzt. Þá bað
sett fram sínar öfgafullu skoð- ' hann íslendinga að áfellast
anir óáreittur af æðra dómi. Rússa ekki hart sökum þess, að
1927 skrifaöi Halldór í Alþýðu-i þeir seldu okkur olíu og bíla!!
blaðið: ,.Það á að skjóta þá sem Nú hefir Nóbelsverðlaunaskáld
vinna gegn því. að sem flestum ið valið sér svipað hlutverk í
lí.ði sem bezt. Þetta er einfalt menningarmálum og Nehru hef
250 kr. vinníitpi
í B.-fL kappdræitfsláns
ríkissjó5s.
mál og þarf
um það.“
enga heimspeki
Hér fann skáldið boðskap við
sitt hæfi: djúp mannfyrirlitn-
sín. En að tala um skáld og rit- vald yfir astriðum sinum eða
höfunda sem hafna réttlætis- öðlaðist Jósef Stalín góðvild |
kröfum, það er röng aðferð í líf- stjórnvitringsins með því að °S sn djöfullega trú, að of-
inu. Því að skrifa er eins og' lýðurinn tignaði hann sem guð.
hvert annað verk, sem verð- Nei, trú Napóleons mikla á
skuldar ekki meiri virðingu en metnað, stál og her, veitti hon-
sú athöfn, að mjólka kýr, þar um aðeins kvöl og vonbrigði.
beldið gæti leitt mannkynið til
réttlætis. í þessum anda eru öll
verk Kiljans unnin. Salka
Valka, hans aðalverk, fjallar
eð hvort tveggja er jafn nauð-j Stórskáldið Hamsun veitti,um verkalýðsbaráttuna á þeim
synlegt fyrir mannkynið, mik- ástríðum sínum útrás með því
ið skáld og góður bóndi. — j að iaká innrás nazista í Noregi
Fyrsta bók Kiljans, sem með fögnuði Það var bein af-
verulega kveður að og sannaði, leiðing af mannfyrirlitningu og
að þai: var stórbrotið skáld. á. taumlausu ástriðulífi — eiri
arum, þegar verkalýðsfélög
voru naumast viðurkennd. Arn-
aldur, sem að mörgu leyti er
s'jálfsmýnd, er þar boðberi sið-
leýáis og mannfyrirlitningar-
ferðinni, er Vefarinn mikli frá kenni, sem ganga eins og rauður innai , en Salka Valka tákn
Kasmír. Sú bók er skrifuð 1925. þráður gegnum sögur hans,,
hinnar vaknandi, heilbrigðu al-
1925: Þegar Lenín hefir klof- Og stjórnmálamaðurinn Jqs- Þýðu. Iiin tæra ástarsaga þeirra
ið hina alþjóðlegu verka- ,e£ Stalín sendi alla þá, er voru er ein fegursta frásaga í bók-
lýðshreyfingu með fyrir-
litningu sinni á þjóðfélags-
umbótum og þingræði.
Þegar kenninga Freuds um
á öndverðum meiði við hann í
skoðunum, til guðs eða í fang-
elsi.
Það var svar hans við undir-
kynhvatanna gefni þegnanna.
í bókmenntum
mikilvægi
gætir mjög
álfunnar og sérvitringurinn
James Joyce hefir lokið við
hina fáránlegu bók sína,
Odysseif.
Þegar margir Evrópurithöf-
undar hafa snúizt til ka-
þólskrar trúar sökum vald-
beitingar — og efnishyggju-
skoðana Marx og hinnar
brjálæðiskenndu ofurmenn-
isdvrkunar Nietzsché
Nei, Steinn Elliði, sem setið
menntum okkar Islendinga.
Höfuðkostir Kiljans sem skálds
liggja í náttúru- og ástalýsing-
um. Kvenpersónurnar eru heil-
steyptar og þróttmiklar sam-
anber Sölku Völku, Ástu Sól-
lilju og Snæfríði íslandssól.
ir í stjórnmálum. Báðir vilja
halda góðum skiptum við aust-
ur og vestur. Þess vegná hefir
Halldór nú í bili hætt við að
prédika sovétskipulag fyrir
sveitafólki eins og hann gerði
íSjálfstæðu fólki.Það gerir hann
til þess að hafa íslendinga góða.
En sökum þess, að hann vill ekki
glata sölunni á bókum sínum
í kommúnistaríkjunum biður
frægasta skáld íslendinga
Rússum griða, þegar þeir
fremja sín hrséðilegu grimmd-
arvérk. Þetta er ekki karl-
íhannleg stéfna, en eftir atvik-
um heppilcg' fyrir mann með
fortíð eins og Halldór Kiljan
Laxness.
Rússey hefzn-
saakjíL páísfio
I síðustu viku voru um 400
rússneskir ferðamenn við-
síaddir áheyrn hjá páfa í Róm.
hafði við fótskör meistaranna, j Karlhetjur Kiljans eru aftur á | Voru þeir með um það bil
þurfti áreiðanlega ekki að glata móti flestar með svipmóti höf- 1500 manna hópi annarra ferða-
sálarró sinni af því að kynna undarins, mannhatarar, eins og manna, og voru þeir fyrstu
sér sögu þeirra, sem hann þráði! Arnaldur í Sölku Völku og Rússarnir, sem komu í páfagarð
frá 1917. Þeir fóru leiðar sinn-
ar, áður en páfi blessaðí hópinn.
að líkjast. Þessi
hafði kjörið sér
skipti. en
skilgreind með þessum
þrcm falsspámönnum:Marx,
Freud og Nietszche. .
Og þegar byltingartilráun-
irnar, sem fylgdu heims-
styrjöldinni, eru flestar um
garð gengnar, en atvinnu-
leysið og kreppan afleiðing
ungi maður Bjartur í Sumarhúsum, ellegar
annað hlut- menntamenn, sem eru leiðir á
iðkun lítillætis eða lífinu: Steinn Eilliði, Árni
samúðar með meðþræðrum Magnússon og Búi Árland. Á
sínum. Hann hafoi válið sér það félagsmálum hefir Kiljan aldréi
hlutverk að bera sfgurorð af haft hið minnsta vit. ÞesS vegna
Þegar Evrópa verður bezt sérhverju því er á vegi hans eru hinar pólitísku persónulýs-
varð, giltu einu hvort það var ingar hans skopfígúrur, sem
guð eða maður, lifandi vera eða enginn botnar í. Sönnun:
dauður bókstafur. Uppskeran Kristófer Torfdal í Sölku Völku
varð í sámræmi við það. Kvalif og Júel Júel í Ljósvíkingnum.
Steins urðu æ biturri, hræðslan 'Afskipti Kiíjails af réttarfars-
við að sái hans mundi tortím- og menningarmálum eru hon-
ast ásótti hami í einverunni.' OHí, vægast sagt til hneisu.
Þess vegna barði hann á dyr Hann vár viðstaddur Búkharín
styrjaldarinnar og hinnar kaþólsku kirkjunnar í von um réttarhöldin í Moskvu og lof-
vægðarlausu baráttu vinstri sáluhjálp. Það var sú stqínun, sypgur í Gerska æfintýrinu
og hægri aflanna um völdin scm Kilían hugði vera jarð- eirihver ægilegustu dómsmorð
:? í 'þjóðfélaginu cr á næstu neskan fulltrúa þeirrar stefnu. sögunnár. Eg hygg að allt, sem
grösum er hann hafði tekið þátt í að Halldór hefir skrjfað um menn-
ofsækja og ícrmæla, kristnin. ingármál muni dautt og ó-
Þá eignaðist ísland einri sinn Þetta klaústurævintýri Kiljans merkt. í greinum um þau mál
síærsta skáldságnahöfund, cn hlaut að íaka skjótan endi, Hann hefir hann ætíð reynzt einlæg-
t:m lcið einri sinn versta rit- var ekki sá maðúr er legið get- ur áhangandi Kremlverja, en
r.íðing og spjátrung. ur u bám til Guðs. í auðmjúkri pólitískur áróður hefir ekki
.—ý— ' bæh’er énga tilbeiðslu fjöídans yfirgnæft"meðfædda hæfileika
Tyííugur yfirstéttarungling- né strið upp á líf og dauða að Kiljans í skáldverkum hans
iir vill vqrða frægt skáld og full- finna. Ilinm j'.t-ri "heínrrur hlaut nema í Gerplu og Atómstöð-
kominn maður, ferðast um Ev- að kalla svo. sterkt á skáldið, irifti. Nú höfir dtiljan sent frá
rópu, lcs bækur, áfneitar þeim, að hann segði skilið við einlifið. ( sér sögu, sem að ýmsu leyti
sem -.eiska hann, kvelur sjálfan Um þcssar mundir voru lílca stingur í slúf við fyþri verk. í
sig .og: aðra; flýr frá einu stór- uppi þær slefnur í Évrópu, sem Brekkukotsannál er ekkert níð
menninu til annars í leit að-ei- meir voru að skapi þessa full- ( um fornar dyggðir, .engin árás
lífum sannleika; gengur í klaust huga. Ofurmennið, er allir ( á hina traustu sveitamenningu
aldamótin.
um
ur í von um sáluhjálp. Má/eg' skyldu lúta, mikilvægi hvata-. Islendinga
kynna: Steinn Elliði, sjálfs- lífsins,. einkum kynhvatanna, er j Hvers vegna? Er hér um hug- |
mynd þess manns, er síðar varð allri hegðun átti að stjórna. arfarsbreytingu að ræða? Eg
í Ausíurbæjarskðlanuni
opriar frá kl. 2—10 e.h.
ir.gar
í dag kl. 4, 5, 6, 7, 8 og 9.
Nýjar tékkneskar, þýzkar
og' rúménskar fræðslu- og
; skemmtimyndir.
ICöiisaa.9
Sköðið krrstalv.örurnar,
vefnað'irin, knipplingana,
búsáhöld og lejkföng. Stórt
sýnishornásafn.,
Aaeins 1 dagur eftlr
250 krónur.
363
3.762
6.197
8.754
10.836
11.756
13.528
16.135
19.270
20.733
22.410
24.437
26.745
28.361
29.927
33.790
35.141
39.337
41.114
44.329
46.232
49.601
50.865
52.601
54.255
55.703
58.093
59.538
62.404
64.930
67.065
63.504
69.769
71.270
74.384
76.894
77.786
79.956
80.971
82.113
82.596,
85.587
86.736
•88.774
92.362
95.052
96.832
98.155
101.855 103.170
103.761 104.018
108.051
111.529
115.708
117.468
117.946
122.263
125.016
126.325
127.997
129.138
130.376
131.998
132.489
134.648
139.056
140.523
142.320 .144.285
146.197 146.609
147.919
143.781
691 739
4.968 5.580
7.552 7.649
9.328 9.560
10.959 11,086
12.809 13.217
13.599 13.635
17.345 17.747
19.354 19.764
21.299 21.998
23.207 23.571
25.331 25.658
27.373 27.860
29.079 29.115'
32.537 32.540
33.797 34.941
36.540 38.019
40.115 40.764
41.771 42.528
44.380 45.718
46.274 46.893
49.967 50.387
50.915 51.036
52.631 52.698
54.824 55.213
56.591 56.688
58.161 58.753
60.653 61.117
62.586 63.607
65.600 66.804
67.319 67.544
68.661 68.920
70.227 70.513
71.561 72.535
74.534 76.521
77.588 77.564
78,446 79.182
80.213 80.710
80.991 81.682
82.223 82.265
83.088 83.403
85.813 85.962
87.542 87.588
89.979 90.496
92.679 92.859
95.598 95.646
97.387 97.595
98.754 99.745
103.380
105.512
109.048 109.440
112.502 115.460
115.S42 116.301
117.527 117.549
118.606 118.733
122.814 123.006
125.454 125.S76
126.851 126.919
128.296 128.784
129.607 129.964
130.778 131.140
132.030 132.276
132.526 133.036
134.811 135.033
139.182 139.185
141.030 141.657
144.343
147.500
147.938 148.647
148.815 148.871
(Birt án ábyrgðar)
------♦---------
2.993
5.796
8.678
10.285
11.550
13.422
16.128
17.838
19.890
22.334
24.050
26.578
28.002
29.825
33.428
35.075
38.144
40.979
43.979
45.893
48.632
50.406
51.107
52.868
55.2S3
57.472
58.807
61.379
64.677
66.867
67.930
69.039
71.229
74.191
76.552
77.752
79.442
80.764
81.937
82.273
83.786
86.445
87.917
91.646
94.791
95.857
97.597
101.723
103.237
106.336 •
110.753
115.692
117.182
117:937'
121.408
123.198
125.498
127.285-
129.083
129:991
131.427
332.396
133.503
136.441
140.086
142.164
145.986
147.694
148.770'
149.625>-
jysírsfúlkitfnar fengu
Alsírskur herréttur Siefur’
dæmt íil lífsláts tvo karlmenn
og tvær stúíkur.
Karlmennirnir höfðu fram-
i leitt sprengjur, sem urðu .5
! manns að bana í janúar s.l., en
j
1 stulkurnar höfðu komið'
: sprengjunum fyrirú kaffistof-
j
, um.:— Þetta er í fyrsta skipti,
sém herréttur í Alsír hefur
j dæmt kónur til lífláts fýrir
I þátttöku í hermdarverkum.