Vísir - 07.11.1957, Blaðsíða 5

Fiœmtudaginjí-,7: itóvemfeer 1957
VlSIR
#)
f • Beriin í sept. |slg i hlé. Og ekkert orS hefir leyíi aö lenda l deilum við hann.
r Vlð vorum áhorfendur að heyrst frá rithöfundum og Flóttamenn, sem komu aftur til
áauðateygjum míldllar hug- menntamönnum eins og Hans Þýzkalands úr vestri, komu eins
imyndafræði. Og það er hér í Meyer, Stefan Heym og Arnold og sigurvegar og í einkennisbún-
áeriinarborg, þáí* sérti hinn ungt Zwélg, hinum blinda. Og Alfr^i ingum bandamanna, þeir, sem
alla •meðreíðarsveina með önugri
óþolinmæði. Það er skiljanlegtí
Btarl Marx sat einú sinni við fæt-
iar Hegelsirih'a, að sköðunarspil
ánolnanði stjórnmálatrúar hefir
ftekið á sig hina háðulegusfti
Ibreytingu.
Þegai' Alfred Kantorowicz flýði
vestur um járntjaláið í ágúst, 'éri
harin var einn af vitmönnum og
Sramámönnum kommúnista í
Austur-Þýzkáladi, hefir enn ver-
íð skráð beisk frásögn af manni,
sem hafði opnað augun. Marx
sjálfur varð að flýja frá „lög-
regluhundum afturhaldsins" og
hann fór frá Beriín til Kölnar og
þaðan til Stuttgart. Kantorowicz
:öýði lika „frá Þýzkalandi til
Þýzkalands" en hann varð aðeins
að fara yfir götu, sem skildi að
Austur- og Vestur-Berlín. „Ég
gat ekki lengur dregið andann“,
.sagði hann: „Eg varð að láta
Iþennan heim villimennsku,
heimsku, ofbeldís, ranglætis og
lyga að baki mér“.......
„Svona sori“........
Gamla blaðið hans „Berlirier
Zeitung", sem hann hafði svo
oft skrifað í af mikilli hollustu
við flokkslínuna lagði þennan
■dóm á burtför hans: „Hann hefir
svikið bezta mál í heimi“. Tilfinn-
ingarnar voru gagnkvæmar og
Kantorowicz lýsti þvi í útvarpi:
„Ég hefi loks orðið að gefa upp
siðustu vonina ... síðustu blékk-
ínguna .. . að af svona sora getí
inýr: og betri heimur nokkum
tíma fæðst.“
Aðeins viku áður stóð Walter
Ulbricht, kommúnistaforingi í
Austur-Þýzkalandi og beið, á-
nægður og skínandi, eftir gest-
am sínum frá Moskvu. Þegar
Mikoyan hiálpaði Krúsév út úr
jámbrautarvagninum faðmaði
Ulbricht hann og þéir kysstust.
I augum menrttafnanna í Austur-
Þýzkalandi var þetta — ásamt
með heimsókn Gomulka fyrir
mánuði, sem dró úr mörinum
kjarkinn — tákn um endalokin.
Þeir höfðu endurnýjað ábúðiná
©ftir 20. þingið. Þeir höfðu feng-
ið nýjan kiark frá „socialista-
©ndurreisninni" I Póllandi og því
að Krúsév virtist viðurkenna
möguleikann á „mismunandi
byltingarleiðum." Þeir höfðu far-
ið að vonast eftir frelsi sem lengi
var þráð. Þeir töluðu um „mann-
úð“ og „frjálsívndi". Kantoro- ■
hefir hlaupizt á
komu aftur úr austri, komu til
þess að verða „innfæddir" og til
að vinna að endurreisn síns
gamla föðurlands. Kantoröwicz
var einn
Menn kjósa frelsið.
Svoná hefir þetta haldið áfram
Ianga léngi. Ljósið bregst,. það
blaktir-,' deyr og kviknar aftur.
Sumir kjósa frelsið fyrr, sumir
Síðár. Kostler sér loks: gegnum
Kontórowicz
brott.
Harin sem er riú 58 ára — tií-
heyrði heiilandi kynslóð rót-
tækra Þjóðverja, sem var til var einn af hinum fáu uridan- myrkrið um miðjan dag 1938.
fyrir daga Hitlers, og i Berlín tekningum úr vestri, og þó að Czeslaw Milosz losar huga sinn
sjálfs Marx fýllist af skáldlegfi ég visSi um tryggð haris. við úr fangelsi 1948. Árið 1956 dett-
ævintýralöngun til „betri heims". kommúnista ogvissi, að hann uc þeim Gyula Hay, Tibor Dery
. Ég man, að Arthur Kostler sýndi taldi sig hafa leynda (jafn- og Peter Veres í hug, að þeir
|mér einu sinni listamannasam-, vel ofstækisfulla) köllun, fannst hafi haft á röngu að standa,
] komustaðinn, þar sem hann og mér um tima til um þessa starf- hreeðilega og sorglega rönguð,
Kantorowicz og margir aðrir semi hans. Tímarit hans kallað- og með því að gera byltingar-
j sátu fram á nætur við að semja ist „Ost imd West“ og blómgað- átak geti vonir þeirra kannske
i kommúnistaávörp og skipu- ist í nokkur ár. Þá snéri hann sér ræzt. Mér finnst nú, að einhvers-
leggja verkföll. Annars er til frá að öðru. Árið 1949 man ég eftir staðar (það gæti verið í Accra, á
Koestlers hendi eftirtektarverð því, að hann skrifaði grein um Ceylon eða Kerala) sé ungur
skyndimynd frá þessum dögum.1 flóttamenn að austan, semmaður að fara inn í bókabúð,
ttanm þehhir sínn af r&tgnsEnl
Af svona sora fæðist
betri heimur".
##
eigi nyr,
Slíkur er vitnisburður Kantorowitz, er var áratugúm
samari einn helzti andlegur foringi þýzkra kommúnista.
(í þætti
brást).
hans í Guðinum sem
liann var lelðtoginn.
„Pal-Ieiter (stjómmálaleið-
togi) okkar var Alfred Kantoro-
wicz .... Hann var þá um þrí-
tugt, hár, skarpholda, tileygur,
lausamaður í blaðamennsku, og
gagnrýnandi og ritgerðahöfund-
ur og væntanlegur höfundur
„mestu skáldsöku vorra tíma“,
sem aldrei sá þó dagsins ljós. En
hann var framúrskarandi hjarta-
hlýr íélagi og fórnfús vinur, og
hann átti bæði virðuleika og rlka
kímnigáfu. Eini galli hans var sá,
að hann skorti siðferðilegt þrek.
Við vorum vinir alla tíð, með-
an við vorum útlagar í Parisar-
borg, og þegar ég yfirgaf flokk-
inn var hánn sá eini, sem ekki
hrækti á mig".
fEftir Melvin J.
i_3ígky.
Eins og flestir af vinstri sinn-
uðum vinum hans varð Kantoro-
wicz flóttamaður, þegar Hitler
komst til valda. Þegar borgara-
styrjöldin á Spáni skall á, var
wicz sjálfnr gekk svo langt, að 1 hann á vígvöllunum við Madrid
riann skrifaði I „Beriiner Zeit* ; og Teruel (ekki — eins og hann
œng": „Þar sem mátturinn verður ! cr svo ákaiur í að benda á í dag
að misbeitíngu, að ofbeldi, þá er ‘ — við aðalstöðvar Albacete, Val-
eneia og Barcelona, þar sem fullt
var af G. P. U. mönnum). Þegar
síðari heimsstyrjöldin hófst, var
hann t:m hríð í fangabúðum, en
skömmu síðar komst hann til
Bandarikjanna. Þar starfaði
hann sem ákafur and-nazisti með
Ðorothy Thompson og var ræöu-
maður við Columbiaútvarpið.
Eg hitti hannsnöggvast, þegar
hann kom aftur til Þýzkalands
eftir að 3ja ríki Hitlers var liðiö
undir lok. Hann kom fyrst til
Brima með hjálp vina (les fé-
laga) í herstjórn Bandarikjanna,
og lagði síðan af stað til Berlín-
ar með stórkostíega áætlun um
að hefja útgáfu tímarits með
leyfi stórveldanna fjögurra.
Flóttamenn úr
austri og vestri.
*■ Hann fékk aS sjálfsögðu að-»
eins leyf^. hjá Rússum. Ég gat
.■ekkf fengíð það af mér um þetta
skvlda rttarans og ábyrgð
rians að þegja, heldur en taka
iþátt i samsöng í hirð hinna mátt-
ugu. Jafnvel þögnin getur talað
sínu máli.“
Handtðbur Ulörichfe.
En þýzk ..endurreisn“ átti ekki
að verða. Ulbricht lét taka Wolf-
ga.ng Harich fastan, en hann var
aðal bókmenntagagnrýnandi her-
námssvæðis ráðstjórnarinnar. Á-
samt með honum voru nokkrir
•aðstoðarrítstiórar teknir fastir
■og dæmdir til langrar fangelsis
vistar. Bert Brecht, hinn heims-
frægi leikritahöftmrlur, andáðist.
(1 stjómmálaerfðaskrá hans var
aðeins þessi torráðna setnine:
„Jafnvel eftir dauðann mun ég
finna leið til að koma áf stað
zandræðum.“) Ernst Blöch pré- .
fessor, hinum Sgæta . Marxista-
rieimspekingingi, var ógnað og
hótað, og neyddur til að draga
streymdu um opin landamæri
Berlínar inn í Vestur-Þýzkaland.
Hann skrifaði þá:
„Við ættum að vera ánægð
yfir þessu. Því fleiri, sem við
losnurn við af þessu fölki, því
bctra fyrir okkur. Þetta er
eins og að losna við sorp. Það
er verið að hreinsa tiL“
Þegar aftur tók að
skyggja.
Þegar uppreistin varð 16.—17.
júnl árið 1953, þegar inilljónir
þýzkra verkamanna þustu út á
strætin til að sýna frelsishug
sinn og viðnám gegn einveldi
kommúnista, tók að skyggja aft-
ur. Þegar múgurinn í Ungverjal.
gerði það sarna, hvernig gat þá
verið nokkur efi á því, að bylt-
ingin hefði farið eitthvað afleið-
is? Ulbricht heimtaði „ungverska
ályktun" og að menntamenn í
Austur-Þýzkalandi slcrifuðu und-
ir hana — 40 samtals. Við tök-
um eftir því að nafn Kantoro-
wicz vantaði. Skömmu síðar var
um það rætt í háskóla A-Berlín-
ar, hverjir frá herbúðum „friðar
og framfara" væri liklegir til að
fá bókmennta verðlaun Nobels.
Kantorowiez stakk upp á
Georg Lukaos, iiinum frægst
fagurfræðingi Marxista, sein
nýlega hafói verlð tekinn fast
ur og útlægur ger af ráð-
st.jórninni, fyrir starfsemi
sína, meðan ungverslta bylt-
ingin stóð yfir.
Hve nær kemu.r úrslitastund-
ín? Hve nær. getur maður, sem
ætti að „vjta betur", loksins séð
birta fyrir augum sér? Bertrand
Russell fór til Rússlands árið
1920, lelt kringum sig og hefir
alltaf siðan rætt þau inál af
nokkurri fj'rirlitningu. Hanp er
vítur rnaaður,; Franz -Boj&euan
sagöj skiiið við kommúnista 3928.
og fieflr alltaf siðan meðhöndiaðr-
til að kaupa sér eíntak af litilli
bók um Marx og Lenin, og þetta
verður honum tií mikillar upp-
lýsingar, því að hann þekkir þá
„rök sögunnar" og verður gegn-
tekinn af sýnum um „betri heim"
og við, hundingjamir, sem þykj-
umst vera spekingar, verðum að
bíða sjö ár (eða kannske seytján ■ einveldisstjóm skriffinnanna
árj þángað til birtir íyrir aúg-
um hans, ög hann sér Ijósið
b.yrja að blakta og deyja.
þjóðfélag þar sem figlagslegtfi
í réttlæti og persónulegt frelsil
væri i fögru jafnvægi?
í 26 ár, frá þvi að ég gekk S
Jkommúnistaflokkin 1931, Jiefi ég
haldið fast við þennan draum.
Frá atburðunum 17. júní, ;og till
hinna kveljandi sorgaratburða
Ungverjalandi, sem íengu mér
svo mikils hugarangurs , (og;
okkur) sérstaklega, gömlum,
kömmúnístum) og' þegar svo
ógnarstjórnin höfst þar gegn
menntamönnum, þá varð ég loks
að gefa upp hina síðustu von —
hvað er ég að segja? að sleppa<
hinni síðustu blekkingu — um
að úr slíkum sora myndi nokkur-
tíma fæðast nýr og betri heim-
ur.
„Það vonda, sem ég '\ ' ]'
vil ekki". . ...
Og nú gat ég ekki lejmt — ekki
einu sinni fyrir sjálfum mér —
þeirri tilfinningu, sem alltaf
gerði vart við sig og jafnan var
með þrautum bæld niður, þeirri
sorglegu mótsögn, að ég, að
mínum litla hluta, hafi hjálpað
til að koma á þvi, sem ég ætíð
barðist gegn! Eg á við laga-
leysið, arðrán verkamanna, hinut
vitsmunalega þrældóm hugans,
hina gjörræðisfullu drottnun.
óverðugrar klíku, sem svívirðir
sósíalismann eins og nazistar
svívirtu nafn Þýzkalands. Nei, ég:
gat ekki lengur lokað augununn
mínum fyrir því að við höíðum
barizt eins og fyrir goðsögn, við
höfðum trúað að við bferðumst
fyrir frelsi og réttlæti og gegn’
ómenningu fasismans, en alla tíð:
var ómenning og fasismi að
koma fram aftur að baki okkar S
orðum gjörðum og anda ,appar-
atcliikamia. í bardaga okkar vild;
um við, að þjóðin rikti, en fund-
um þá, að við vorum flæktir I
Tröarjátning.
Én þó að sú martröð sé yfir
vofandi, er það þess virði að taka
eftir því, að 22. ágúst 1957 náði
Alfred Kontorowicz, sem var
menntaður kommúnisti alla ævi
og barðist í götuvirkjum, þeirri
glöggskyggni, að hann sagði:
„Geta menn ekld skilið það,
hvernig ég frestaði róttækum
álrvörðunnm árum sanmn í
þeirri örvæntingarfullu von,
að íomnátfculeysið, heimskan,
offeeldið, lagaleysið, hið vætl-
andi lygafen, þessi kyrking á
vísindalegH frclsi •— að allt
þetta væri aðeins tímabimdin
mnbrofc og að af þessum
hræðilegu fæðingarhríðum
myndi nýtó þjóðfélag spretfca,
Byrjað á ný ■— 58 áraí
Ég hefi oft vitnað í orð Thom-
asar Manus í bókum minum —«•
og orð hans komu til min hundr-
að sinnum á svefnlausum nótt-
um síðustu ára. „Ég gat ekki
lengur lifað, ég gat ekki lengur
unnið, ég hefði kafnað, ef • ég
gæti ekki, eins og hin forna
setning segir þvegið hjarta
mitt, ef ég gæti ekki lýst dýpstu
skelfingu minni yfir þeipn
hörmulegu orðum og gjörðum,
sem komu fram hjá okkur.
Og nú, þegar ég er 58 ára,
læt ég allt að baki mér ennþá
einu sinni og byrja af nýju. .
„Nokkuð seint", er sagt í
Evrópu. „Of seint", heyri ég Ber-
linarbúa muidrá. En víð skulum
vona að það sé nógu snemmt
fyrir unga mamiinn í Áccra,
Ceylon eða Kerala.
Pifnr eða stálka
óskasí til afgreiðslustarfa, helzt vön.
Uppl. i síma 16528.
Fyrir báta og bifreiðir, hláðnir og óhláðnjr.
6 voltá: 82 — 100 — 105 — 115 — 150 ámp„
12 volta: 50 — 66 — 75 amþ.
•Rafgeymasambönd, aliar stærðir,
■ SíDnæiLL,;Iíúsi Sauueiaaða „ ^ími 1-22-60 -
"*r i