Vísir - 08.11.1957, Síða 4
VÍSIR
Föstudaginn 8. nóvember 1957
!>essar myndir eru úr klakstöðvum í Bandaríkjunum. Önnur myndin sýnir, hvernig sviljunum
■cr þrýst úr hœngnum, en í fatinu eru fyrir hrögn, sem á að lclekja. Hin myndin er af hrognum
á bakka, þar scm þau eru látin vera í byrjun.
fæðu. Þá er þeim gefin fíntskor-
in liflir eða hjarta úr nautgrip-
um. Þegar þau eru orðin um
tveir þumlungar að lengd, eru
þau tekin úr bökkunum og sett
í steinsteyptar þrær undir beru
lofti. Þar er þeim gefin grófari
og ódýrari fæða, svo sem þurrk-
að, gróft mél og kjöt, þar til að
þvi kemur, að hægt er að setja
þau i ár eða vötn.
Fyrir tilvarknað veiðimáía-
Ætjórnar Bandarikjanna er mikil
liskitekja ár eftir ár í ám og
'VÖtnum Bandaríkjanna.
Undir stjórn hennar hafa verið
xeistar klakstöðvar fyrir fisk
víðsvegar um landið, og sjá þær
rm, að nóg sé af fiski i ám og
vötnum, hver í sínu umdæmi.
XJm 17 miiljónir veiðimanna
lcaupa að jafnaði veiðileyfi og
gefa þau* rúmlega 33 milljónir
ílollara árlega í arð, sem notaður
<er til þess að starfrækja klak-
stöðvarnar og til styrktar starf-
seminni að öðru leyti, sem miðar
Æið því að sjá veiðimönnum og
jfjölskyldum þeirra fyrir nægum
Jiski og gefa þeim tækifæri til
•að iðka þessa vinsælu iþrótt.
1 hverri stöð er klakið úr
J»éjiri fisktegund, sem þarf til
Jiess að viðhalda góðri veiði í
ám og vötnum umdæmisins. Þar
cr bæði. klakið út fiskum, sem
lifa í köldu vatni, svo sem
Jaxi og silungi, og fiskum, er
3ifa í heitu vatni, eins og aborra,
'bláúgga, vatnasteinbít og smá-
.geddu.
Hrognum og- sviljum
t>landað.
Við skulum þá lita fyrst inn
mn
i silungaklakstöð. Hérna eru
hrognin tekin úr fullþroskuðum
fiski — þ.e. kvenfiski, sem kom-
inn er að hrygningu. Það er
gert þannig, að hrygnunni er
haldið yfir skál og ýtt varlega á
kvið hennar, þar til hrognin
renna niður í skálina. Þegar
hrognin hafa verið tekin úr
nokkrum hrygnum (i hvcrri eru
nokkur þúsund egg), er tekinn
karlfiskur og ýtt á kvið hans á
sama hátt, þar til hæfiiega mikil
svil eru komin í skáiina til þess
að frjóvga eggin. Síðan er hrogn-
unum og sviljunum blandað sam-
an, dálitlu vatni bætt í skálina
og hún hrist varlega. Þvi næst
er skálin lögð til hliðár stundar-
korn, svo að svilin geti frjóvgað
eggin. Þá eru hrognin hert í
vatni, lögð á trébakka, sem er
skippt niður í smáhóif með vír-
skilrúmum. Þessu næst eru tré-
bakkarnir settir í ker, sem hæg-
ur vatnsstraumur rennur um.
Ef hitastiginu er haldið í um
7"C„ tekur klakið 45 til 63
daga eftir því um hvaða siiungs-
tegund er að ræða. Seiðin lialda
sig fyrst i stað á bctni bakkans,
en eftir eina til tvær vikur leita
þau upp að yfirborðinu eftir
Mismunandi klak.
Laxaklak fer fram á mjög
svipaðan hátt og silungsklak.
Flestar laxakiakstöðvar í Banda-
ríkjunum eru á vesturströdinni,
einkum i námunda við Kólum-
bíuána í fylkjunum Washington
og Oregon. Kvrrahafslaxinn
hrygnir í ám, en syndir síðan á
haf út. Þar iieldur hann til í
eitt ár eða lengur, en gerigur
síðan aftur í árnar, hrygnir þar
og deyr að því loknu.
Einn helzti munur á laxaklaki
og silungskláki er sá, að silung-
inn má nota nokkrar árstíðir í
röð, en laxarnir deyja, jafnskjótt
og hrognin og svilin hafa verið
tekin úr þeim, enda bíða sömu
örlög þeirra, þegar þeir hrygna
frjálsir í ánum. Nú orðið eru
það svo fáir laxar, sem geta
hrygnt i ám, að ein.a örugga
leiðin til þess að hrognin geti
frjóvgazt, seiðin þroskazt, kom-
izt, til sjávar og síðan gengið í
, árnar og hrygnt þar, er sú að
j hrognin séu tekin úr þeim í
klakstöðvum og látin frjóvgast
þar og þroskast.
hnaltílisginu sanitaSist,
i5<l k.Seiffá es’ íað varpa spireaigjEsisa
laviir á Isnetdinnsu sesaa er„
Veikindi eru liættuleg.
Eins og áður segir eru slikar
þrær úr steinsteypu, og er það
gert til þess að auðveldara sé að
hreinsa þær. Þær eru venjulega
80 fet á lengd, 8 íet á breidd
og 3 fet á dýpt og botninn í
þeim er hallandi. Þar eð silung-
urinn lifir í köldu vatni, er hitá-
stigi vatnsins haldið ínilli 7° og
15°C. UppsprettúVat.ni er hleypt
í þrória gegnúm pipu, og er
straumhraði vatnsiris svb mikill,
að hann gseti fýllt þróna tvisvar
sinnum á einni klst.
SBúngarriir þurfa mik'a um-
hirðu; veikindí géta á mjög
skömmum tíma valdið trifinnan-
legu tjóni. Það er ekki nóg að
hreinsa þi-óna reglulega, heldur
verður að sótthreinsa hana öðru
hverju. géfa fiskúriuiu n1öS*lI til'
þess að komá í veg íyrir sjúk;
dóma eða laekná þá, geéta þess,
að fæða þeirra innihaldi öll þáu
næringarefni, sem þarf tií þess
að gera þá sterka og hrausta, og
aðskilja sjúlva frá þeim lieil-
brigðu.
I hnattflugi B-52 risaflug-
virkjanna á 45 klst. 19 mín.,
sem fram fór á síðasíliðnum
vetri og vakti feikna athygli
um allan heim, sannaðíst, að
hægt er að senda risaflugvélar
á hvaða stað í heimi sem er og
var tilgangurinn með fluginu
að færa sönnur á fþetta.
Risaflugvirki þessi eru
stærstu sprengjuflugvélar í
heimi. Flugleiðin var 24.325
enskar mílur og meðalhraði á
klst. 525 enskar mílur. Þetta
var helmingi styttri'timi en í
fyrra metflugi risaflugvirkisins '
1949.
Flugvirkin fengu viðbótar
eldsneyti fjórum sinnum á leið-
inni — í lofti -—• því þetta var
viðkömulaust flug sem fyrr
hefir verið getið.
Það voru 5 risaflugvirki sem f
lÖgðu upp i hnattflugið frá
Castlé fiugstöðinin í Merced,
Káíiforníú; skammt frá Los
Angéies og var fyrst flogið norðj
austur um Bandaríkin í áttina
| til Labrador, eivein neyddist till
j að iendá vgna vélbilunar. Hin-
ar tóku stéfmma frá Labrador
til N'brðui’-Afríku en áður —
200 mílur frá Afríkusíföndum
— hafðí ein þeirra snúið við
og flogið til Englarids. og var
tilkynnt, að hún hefði lent þar
„að loknu venjulegu æfinga-
fíugi“ því að leynd varð að vera
vfir hnattfluginu.
Eftir voru 'þrjár.
Við strendur N.-Afríku
mættu „clíuflugvélar" frá flug-
stöð Bandaríkjanna við Casa
blanca þeim. Næst fengu þær
birgðir yfir sjó skammt frá
Saudi-Arabíu. Flugmenn skipt-
ust á að vera við stjórn á
tveggja klst. fresti. Matur var
eldaður á rafmagnsvélum.
Reykingar bannaðar. Flogið var
skammt frá ströndum Ceylon
og Indlands og undan strönd-
um Malakkaskaga var gerð
„æfinga-árás“, Og nú var búið
að fljúga ,hál-fon hnöttinn
kring“ eins og stendur í vís-
unni.
í 13 km. hæð.
Flogið var í næstum 13 km.
hæð yfir Kyrrahafi og bætt við
eldsneyti yfir Guam að nætur-
lagi við slæm veðurskilyrði —
vekur það mikla athygli, að hin
erfiðu veðíirskilyrði skyldu
ekki verða til þess að hindra
þær framkvæmdir.
Leiðangursstjórinn, Old hers-
höfðingi, sofnaði ekki dúr í leið-
angrinum. — Hann var fyrstur
manna til þess að stiga á land,
eftir lendingu við Los Angeles.
Þar var fyrir Lemay hershöfð-
ingi, yfirmaður sprengjuflug-
vélasveitá Bandaríkjanna og
konur og nánustu ættingjar
þeirra 27 flugmanna, sem tóku
Framh. á 9. síðu.
að minnsta kosti fyrir áhrif
ciginkvenna sinna — því að
flestir voru þeir undir íleppn-
um. T. d. lagði hinn mikli
„commodore" Vanderbilt hart
sö sér til að venja sig af blóts-
yrðum og formælingum, en þau
-voru barnsvani hjá honum.
iEinu sinni kom prestur þeirra
ihjóna í heimsókn og hitti þá
svo á að Vanderbilt var grát-
andi. Hann þorði varla að spyrja
hvað að væri, en þá sagði auð-
Jíýfingurinn — „æ mikið hel-
'víti — mér varð það aftur á
að blóta“.
Eftirfarandi saga sýnir glögg- j
lega hversu þefvísir þessir
.■menn voru á gróðavonirnar. ^
Húr. er um Henrytt H. Rogers, •
samstarfsmann Rockefellers.
Rogers sýndi þegar kaup-
sýsluhæfileika sína, er hann var
14 ára. Iíarin var þá blaðasölu-
drengur í Fairhaven, Mass.
Morgun einn hafði hann tekið
“við sölublöðum sínum og las þá
í blaðinu, að skip til stórkaup-
manns í bænum hafði farizt, en
"það hafði hvaloliu meðferðis.
1 stað þess að selja blöðin stekk-
Ur piltur með þau til keppinaut-
ar stórkaupmannsins og býður
honum upplagið, svo að hann
geti keypt þá hvalolíu, sem fá-
anleg er í bænum, áður en tjón-
ið fréttist. Taldi hann að blaða-
upplagið væri sér tveggja dala
virði, en seldi kaupmanninum
það í greioaskyni fyrir 200 dali.
Hinn keypti.
j Fjandmennirnir
lásu skeytin.
Harðjaxlar voru þessir karl-
ar og pöróttir í meira lagi. Jan
Gould tók mikinn þáit í að
þenja út járnbrautakerfi
landsins og það var að vísu
nauðsynlegt eftir því sem það
byggðist. Hann átti fjölda
fjandmanna, sem reyndu oft að
koma honum á kné. Einu sinni
rændu þeir skrifstoíu-sendli
Goulds, en sandu honum annan,
sem var mjög líkur þeim rétta.
í rúma viku lásu fjandmenn
hans hvert skeyti og hvert bréf,
sem hann sendi frá sér. En
Gould hafði komizt á snoðir um
mannránið strax daginn eftir
að það gerðist og allt, sem hann
lét frá sér fara af bréfum og
slceytum var aðeins sent til að
blekkja óvinina og villa um j
fyrir þeim —- varð það þeim;
mjög út'átasamt, en saganj
hefmir ekki hversu miklu þeir^
hafi tapað á þessum hrekk.
Nú voru „auðhringirnir" í;
uppsiglingu, en þeir voru óvin- j
sælastir og fyrir þau samtök,
voru auðrnennirnir grimmilega j
hataðir — og miklu meira en
fyrir auð sinn. Auðhringirnir
voru álilnir glæpsamlegir. Höf-
undur ræðir þó af gætni um
stærsta auohringinn og oliu- j
kónginn gamla John D. Rocke-
feller, segir, að auðhringur hans
hafi ekki verið sprottinn af
gróðafíkn 'eingöngu. Reglusemi;
og áhrifaríkar framkvæmdir
voru karli ástriða og segja
sumir, sem um hann hafa ritað,
að þessi fýsn hafi verið eins á-
leitin við hann og drykkju-
hneigðin er forföllnum drykkju
manni. Samkeppnin var í
hans augum óregla og þvi nær
sem uppreist og var því sjálf-
sagt að afmá keppinautinn. —
Karlinn hefir hugsað likt og
einræðisherrar nutímans.
Guð og
Morgan.
Litill var þó hlutur Rocke-
fellers samanbórinn við Morgan
gamla. Hann átti 1.400 millj.
dala og er ekki að fu: ða þó
mönnum yxi það í augum. Elöð
in í Ameríku. frá liafi til hafs,
voru líka önnum kafin við að
tala um íélag hans og allskon-
ar skrítlur flugu manna á milli.
Ein er úr sunnudagaskóla, svo-
hljcðandi:
Kennarinn spurði: ..Jæja,
Nonni minn. Getur þú sagt
mér — hvenær skapaði Guð
heiminn?“
Nonni svaraði: „Guð skapaði
heiminn 4004 árum áður en
Kristur fæddist. En J. P. Morg-
an endurskipulagði hann árið
1901.“
Það var þó ekki J. P. Morg-
an, sem mestu uppnámi olli í
Bandaríkjunum.
Arið 1914 smíðuðu Ford-verk-
smiðjurnar 250 þúsund bifreið-
ir. Þær seldu 45 G af allri bif-
reiðaíramléiðslu í Bandaríkj-
unurii.
Og’ sama ár kom Ford með
1 yfirlýsíngu, sem gerði mjög
hverft öllum iðngreinum
Bandaríkjanr.a. Hann sagði
blaðamönnum frá þvi, „að nú
væri lágmarkslaun hjá sér 5
dalir á dag hvern og jafnframt
hefði vinnutíminn verið styttur
úr 9 klukkustundum í átta“.
Var Ford
jafnaðarmaður?
Ameríska þjóðin hafði ávallt
mjög mikinn áhuga fyrir Ford
og öllum athöfnum hans. Var
svo. sem flestum þætti hann
vera sannur afkomandi þjóðár
sinnar að gerð og eiginleikum.
Höfundur bókarirínar segir líka,
að hann. einn af auðjöfrunum,
hafi aldrei verið kallaður „pen-
ingapoki“ eða auðvaldssinni.
Hann hafi. ávallt verið talinn
vera nokkurskonar jafnaðar-
maður.
Eins og' margir. frumherjar
voru þefesir athaínamenn hálf-
gerðir ruddar, sem svifust
einskis í , baráttunni fyrir
að afla sér auðs. Þeir voru
siðlausir í eyðslu sinni og börn
þeirra sóuðu fé svo ósmekklega
að orð var á gert. Segir Hol-
Frh. á 10. s.