Vísir - 21.06.1958, Qupperneq 3

Laugardaginn 21. júní 1958
VtsJílí
3
fltcmUiK /.*
koma kjarnorkunnar er geysi-
lega þýðingarmikil, ekki sízt
þegar það er háft í' huga, að menn
;ir, olía, kol og jarðgaS, kunni
óttast að hinar gömlu orkulind-
senn að þrjóta, og að hið nýja
svo að venjulegir menn væm
nokkru nær?
Er það þá til nokkurs fyrir
leikmenn. að reyna að brjóta
heilann um gátur atómaldar?
Upphaf atémaldar. — Hvaé feer hún í skautl sínu. — Ógsiir kjarnorku-
sprengjunnar. — Ragnarök eða gullöld ? — A síðustu stundu.
— Þa5, sem við vitum um
afl sé hið eina, er
staðinn fyrir þær.
geti komið í Það sem vér vitum
um atómin.
| Auðvitað getur leikmaðurinn.
ekki fengið sömu yfirsýn yfir
þessa leyndardóma eins og hinrt
Það verður ekki um það deilt, lærði vísindamaður, nema hann
Kagnarök eða gullöld?
Þegar kjarnorkusprengjingun- manna f Genf og þá kom í Ijós,
um tveimur var varpað á Hiró- |að kapphlaupið var ekki einung-
síma og Nagasaki og þessar is um það, hver gæti smíðað
borgir lagðar í rústir, var ekki fleii;i og öflugri sprengjur, held-
einungis gerður endi á stórstyrj- ur kepptust vísindamenn margra
öld. Þessar tvær sprengingar þjóða um að upplýsa hversu
sýndu jafnframt hversu langt .langt þeir voru komnir í frið-
mennirnir eru komnir í viðleitni
sinni til að afla sér þekkingar
og hvilíkt vald þekkingin er —
til góðs eða ills.
Um viða veröld kepptust vís-
indamennirnir við að skýra þetta
Undur, og skal hér lauslega drep-
ið á það, sem kalla mætti „boð-
skap sprengjunnar".
tímingar öllu lifandi á þessari
jörð — veldur hver á heldur.
Ekki vilja allir taka svo sterkt
til orða, og vilja sumir líkja til-
komu kjarnorkunnar við það, er
mennirnir fundu upp hljóðið,
sem sannarlega markaði tíma-
samlegri hagnýtingu kjarnork- mót í sögunni, eða þegar menn-
að vér erum á tímamótum. Hin-
ir bölsýnu óttast að vér stefnum
hröðum skrefum niður í hyldýpi
tortímingarinnar, en hinir bjart-
sýnu telja, að fram undan séu
bjartir timar og að framtíðin
beri í skauti sínu þau undur, að
hún verði jafn frábrugðin nútím-
afli sér þekkingar sérstaklega,
og sumt er jafnvel svo torskilið,
að það þarf meira en venjulegar
gáfur til að geta haft not af
kennslunni.
Á hinn bóginn er það eitt að
ráða gátu, og annað að skilja
ráðninguna, þegar hún er fund-
anum og steinöldin var frábrugð- in. Þetta gildir auðvitað jafnt
Uþphaf atónialdar:
Hin vísindalega kenning, að
óhemjuafl sé bundið í sérhverju
atómi, fékkst nú staðfest.
Mennirnir hafa nú komizzt að
raun um, að hagnýta má afl
þetta, að minnsta kosti hvað
sumar tegundir atóma snertir.
Fyrst og fremst kom þó í liós,
að eyðileggingaraflið var ægi-
legt, en reynslan hefur einnig |
sýnt, að friðsamleg hagnýting
er framkvæmanleg, og kann að
verða mannkyninu til mikillar
blessunar.
Þannig má segja, að ný öld sé
gengin í garð — atómöldin.
Annað hvort færir hin nýja
öld oss blessun og bjartari fram-
tið, eða hún kollvarpar öllu þvi,
sem áunnizt hefur síðan stein-
öld leið.
Ef oss hlotnast sú gæfa, að
geta hagnýtt oss hina- nýfundnú
orkulind til friðsamlegra nota,
mun upphaf atómaldar verða
talin ein mikilvægustu tímamót-
in í sögu mannkynsins.
En sprengjurnar, sem féllu yf-
ir borgirnar tvær í Japan, eru
jafnframt alvarleg áminning til
vor mannanna. Það erum vér
sjálfir, sem eigum að ákveða
það, hvört þekkingin á að íæra
oss sigur og hamingju eða evði-
leggingu og dauða — Ragnarök
eða gullöld.
Fyrst í stað voru það aðeins
fáir, sem komu auga á þetta, en
þeim fjölgar stöðugt, sem gera
sér ljóst, að hér er mikið í húfi.
Brátt komu fram aðvaranir,
nýjar skýringar, nýir vitnis-
burðir og staðreyndirnar í hin-
um eyddu borgum létu ekki að
séi' hæða — vorum vér á barmi
glötunarinnar? Mundi hin nýja
öld kalla yfir oss tortíminguna?
Á elleftu stundu.
Allt benti til þess, að hin nýja
orka yrði fyrst og fremst tekin
í þjónustu eyðileggingarinnar.
ICapphlaupið um smíði kjarn-
orkusprengjanna hófst og náði
hápunkti þegar Sovétríkin og
Bandarikin tók til við smiði
vetnissprengjunnar og fóru loks
að sprengja þær í tilraunaskyni
og dreifa helryki þeirra yfir alla
jörð.
En á tíu ára afmæli kjarnorku
sprengjunnar rofaði ögn til. Þá
var haldin ráðstefna risinda-
IIPPHAF ATÚMALDAR.
I greinaflokki, sem hefst í dag hér í blaðimi, er sagt
frá hinni nýju orku, sem mennirnir eru nú að taka í þjón-
ustu sína — kjarnorkunni — og hvernig mennirnir fikruðu
sig áfram í tilraunum sínum og rannsóknum allt frá dögum
Demokritis til Einsteins. Það er sagt frá frumefnunum,
úraníum og plútoníum, frá gerð frumeindanna, frá ísótópum
o. s. frv. Þá er sagt frá kapplilaupinu um framleiðslu á
kjarnorkusprengjum og vetnissprengjum, frá bréfi Ein-
steins til Roosevelts og tilraunum Hitlers og Þjóðverja,
þu.nga vatninu o. s. frv.
Loks cr greint frá þeim geysilegu möguleikum, sem
friðsamleg hagnýting kjarnorkunnar opnar mannkyninu ef
rétt er á haldið.
Greinaflokkur þessi er eftir kunnan danskan blaðamann,
Christian Dahlerup Koch, ritstjóra, og munu þær birtast að
staðaidri á Iaugardögum í sumar.
in deginum í dag.
Hver hefur á réttu að standa,
eða eru þetta ofsjónir og draum-
órar?
Er eyðilegging fram undan?
um atómvísindi sem annað.
Þess vegna er með þeim
greindarflokkum, sem hér verða
birtir, ráðist í að segja frá því,
hvernig mennirnir fikruðu sig
Eða erum vér að stofna þúsund-: smátt og smátt áfram, unz þeir
áraríkið, þar sem sjúkdómar náðu þeim áfanga, sem vér köll-
verða óþekktir, þar sem styrj- ■ um upphaf atómaldar. Jafnframt
aldir verða bannfærðar, og vér, verður reynt að svai-a spurning-
lifum við allsnægtir án ótta og | unni um það, hvað framtíðin
skorts- | ber í skauti sínu í þessum efn-
Þetta eru spurningar, sem vér um -— hvers vér megum vænta
viljum fá svar við. nú, þegar atómöld er upprunnin.
Gátur atómvísinda.
Vísindamenn atómaldar hafa
I nú þegar ráðið margar gátur
I tilverunnar. Þeir hafa opnað oss
dyr að leyndardómum, sem
mannlegar verur töldu sig ald-
rei mundu kynnast. Þeir reyna
að ráða gátuna um sköpun
heimsins og ástandið í geimnum
og þó er þetta aðeins upphafið.
En eru þessar ráðgátur ekki
uiuiar. Þessi vitneskja kom sann
arlega á elleftu stundu.
Hjólsð, eldurinn
og kjarnorkar..
Nú vitum vér, að hin nýja
orkulind verður annað hvort til
irnir tóku eldinn í sína þjónustu,
eða rafmagnið. En allt þetta eru
merkir áfangar á framfarabraut
inni og merkilegri en nútíma-
maðurinn gerir sér grein fyrir
í fljótu bragði.
Hvað sem um þetta má segja,
| of flóknar til þess að leikmaður-
| inn geti fylgzt með lausn þeirra?
Var ekki margt af þvi, sem Ein-
stein hefur kunngjört svo tor-
skilið, að jafnvel færustu vís-
indamenn gátu ekki gert sér
grein fyrir því og sagði hann
ekki sjálfur, að kenningar hans
væru þannig, að það væri hreint
blessunar öllu mannkyni éða tor- - þá verður því ekki neitað, að til- og beint ekki liægt að skýra þær
Mansiu eftir þessu ...?
Mest mjólkurneyzla hér
og í Noregi.
Frá fréttaritara Vísi.
Osló í júní.
Mjólkurneyzla er mest mið-
uð við íbúatölu í Noregi og á
Islandi, segir í norskum blöð-
um, meiri en í nokkrum lönd-
um öðrum.
Miðað við 1939 hefur sala á
mjólk frá mjólkurbúunum
norsku aukist um 2,58%. —
Verðhækkun á mjólk 1. apríl
vegna þess að niðurgreiðsla var
lækkuð hefur orðið til þess að
draga úr mjólkui'neyzlunni.
Bandaríkjamenn hafa veitt íbúunum í
Suður-Vietnam mikla og mikilvæga að-
stoð á undanförnum árem, eins og
reyndar fleiri þjóðum. Einna mikilvæg-
ust er sú aðstoð, sem veitt er bændum
til að auka hrísgrjónaræktina og geyma
uppskeruna svo, að hún rýrni sem allra
minnst. Er bændum hjálpað við að fá
lán með lágum vöxtum, en síðan hafa
þeir félag með sér til að selja uppskcr-
una og inna af hendi ýmsa aðra þjón-
ustu. Myndin er tekin í marz-mánuði
1943, þegar aðstoðinni v’ar lirundið í
framkvæmd, og sést Van Tam ráðlierra
(tv.) ávarpa bændur og aðra í Bentre-
héraði, sem er um 'það bil 50 km. frá
Saigon.
Jane Addams (til vinstri á mynd-
inni), sem var þekkt fyrir mannúðar-
störf í Bandaríkjunum, var kjörin for-
seti alþjóðabandalags kvenna fyrir friði
og frelsi, er það hélt fyrsta þing sitt í
Haag í HoIIandi h. 30. apríl 1915. —
Myndin er tekin, þegar ungfrú Addams
kom til Holíands í för með annarri
Bandaríkjakonu, sem einnig var full-
trúi á þinginu. Upp frá þéssu varði
Jane Addams öllum tíma sínum til að
berjast gegn hví, sem hún taldi mesta
böl heimsins — styrjöldum. Fyrir þetta
starf var hún heiðruð árið 1931, þegar
henni voru veitt friðarverðlaun Nóbels
að hálfu, fyrsta Bandaríkjakona, er
hlaut (þá sæmd.
Þann 23. júlí 1953 tókst þrem Tékk-
um að flýja kúgunina í ættlandi sínu
í heimagerðum „skriðdreka“, sem sýnd-
u.r er á myndinni liér að ofan. Var
þarna um tvær fjölskyldur að ræða, en
auk þess var óskyld kona með þeim.
Foringi fyrirtækisins hét Uhlik, og var
hann bifvélavirki. Hafði hann Iengi
látið sig dreyma um að úthúa farar-
tæki, sem væri svo öflugt, að það gæti
brotizt gegnum gaddavúrsgirðingarnar
á landaniærunum og með aðstoð félaga
síns, Pisareks, tókst honum það. En
tafsamt var að safna öllum þeim lilut-
um, er nauðsynlegir voru., því að þeir
voru brjú ár að viða að sér skriðdreka-
hlutunum.