Morgunblaðið - 19.11.1913, Qupperneq 1

Miðvikud.
19.
nóv. 1913
MORGUNBLADIB
1. árgangr
18.
tölublað
Ritstjórnarsími nr. 500
I. O. O. F. 9511219
Bio
Biografteater
Reykj avíkur.
Bio
Fyrsta ástin.
Fórnin hennar.
Sjónleikur í 3 þáttum.
Aðalhlutverkið leikur:
Frú Lilli Beck.
Bio-kaffif)úsið
(inngangur frá Bröttugötu) mælir með
sinum á la carte réttum, smurðu
brauði og miðdegismat,
Nokkrir menn geta fengið
fult fæði.
Jiartvig Tlietsen
Talsíroi 349.
Nýja Bíó
Þrir félagar.
Norræn listmynd.
Leikin af jrú Aq°erholm,
herrum Aggerholm og Henry
Seemann.
Reijkið
Godfrey Phillips tókbak og cigarettur
sem fyrir gæði sín hlaut á sýningu
í London 1908
sjö gullmedaliur
og tvær silfurmedalíur.
Fæst í tóbaksverzlun
R. P. Leví.
r
L
□IE
31
Sælgætis og tóbaksbúðin
LANDSTJARNAN
á Hótel Island.
i=iir==n
=fi
Jin
J.
Skrifstofa
Eimskipafélags ístands
Austurstræti 7
Opinkl. S—7- Talsimi 409.
imiiJiiirrrmTrmii JC
H. Benediktsson.
Umboðsverzlun. — Heildsala.
nnmnmTnimm
xc
Hvar verzla menn
helzt?
Þar sem vörnr eru vandaöastar!
Þar sem úr mestu er að velja!
Þar sem verð er bezt eftir gæðum!
Hver uppfyllir bezt
þessi skilyrði?
óefað
Vöruhúsið
Reykjavík.
Ritstjóri: Vilhjálmur Finsen. | ísafoldarprentsmiðja | Afgreiðslusími nr. 48
Brlendar símíreg’nir
Hirðhneyxlið i Sviþjóð.
Khójn 18. nóv. kl. 8 síðd.
yAlexander Savinsky, sendiherra Rússa í Stockhólmt, hefir verið látinn
skifta um embattí 0% taka við sendiherraembcetti í Serbíu.
Konunqsfólkið scenska synjar jyrir, að skilnaðurinn milli Vilhjalms konunqs-
sonar 0% Maríu Povlowne standi í sambandi við njósnarmálin.
Eiturmorðið.
í gær gerðist ekkert nýtt í því
máli. Engin próf haldin, með þvi
að lögreglustjóri var önnum kafinn
í öðru réttarhaldi.
Júlíana kvað bera sig sí og æ hálf-
illa, setur að henni grátköst altaf við
og við. En Jón er samur og jafn.
Jarðarför Eyjólfs er ráðgerð á morg-
un.
Stúkan Einingin nr. 14 í Rvík
1886 — 17. nóv. — 1913.
f önáð veraldar.
Tunglöld er liðin frá því Ólafur
Rósenkranz stofnaði stúkuna Eininq-
in nr. 14. Flestum var það uppá-
tæki fremur á móti skapi. Menn
höfðu kaldan ýmugust á Reglunni í
þá daga, ef þeir voru utan við hana
sjálfir. Þeir álitu einhvern háska
stafa af þeim félagsskap. Á vestur-
landi var talað um galdra i sam-
bandi við hann, guðhræddar konur
héldu að félagsmenn yrðu trúniðing-
ar, og sumir héldu þvi fram, að
hver sem gengi í félagsskapinn yrði
að vinna eið að því að gjöra ein-
hverja óhæfu. Stúkurnar sem fyrir
voru í bænum, Verðandi og Fram-
tíðin, gáfu stofnuninni hornauga, því
það var á margra vitorði, að nýja
stúkan ætlaði að framfylgja lögum
og venjum Reglunnar betur en þær,
og fátt er harðara dæmt, en ef ein-
hver ætlar að gjöra betur en mað-
ur sjálfur.
Einingin er orðin til í ónáð ver-
aldar.
Skelevqir stojnendur.
En stofnendurnir voru skeleggir,
og margir félagsmenn, sem bættust
við hópinn siðar, smittuðust af þeim.
Af hinum fámenna stofnendahóp vil
eg nefna Guðlaug Guðmundsson
bæjarfógeta, Jón Ólafsson alþingis-
mann, síra Þórð Ólafsson prófast í
Vestur-ísaf. og síra Magnús Bjarna-
son prófast á Prestsbakka. Þeir voru
13 alls, eins og skipshöfnin á Fram,
og með þessu fólki átti Einingín að
ná Norðurpólnum, og setja þar nið-
ur fánann, sem skrifað er á: Algjört
áfengisbann fyrir land og lýð.
A köldum klaka.
Einingin hélt fyrstu fundina sína
á »Hermes«, sem var samkomusalur
i húsi Þorláks O. Johnssons kaup-
manns hér i bænum. Um það leyt-
ið hófst kaffihúsalifið hér i borg-
inni. Áður sátu allir menn í veit-
ingahúsunum. En húsnæðið varð
brátt alt of litið, og stúkan vaknaði
einn daginn á köldum klaka, eða
húsnæðislaus. Þá tóku sig til átján
manns úr stúkunni og leigðu mest-
an hlutann af Glasgow fyrir 500 kr.,
og buðu stúkunni húsnæði þar borg-
unarlaust. — Borgunarlaust sýndist
þeim að það þyrfti að vera, þvi
Verðandi og Framtíðin fengu fund-
arsal ókeypis hjá bænum og leik-
fimishúsi barnaskólans, en þriðja
stúkan gat ekki verið þar í þá daga
vegna þess, að þá þótti óhugsandi
að hafa fundi á öðrum dögum en
sunnudögum. Þeir 18 sem leigðu
Glasgow, tóku upp á sig að leika
langalengi fyrir ekkert, til þess að
hafa saman fé upp í húsaleiguna.
Ekkert ómak var of mikið, og eng-
in byrði of þung, ef hún var borin
fyrir Regluna.
»Hinir almáttufu templarari..
Samt urðu bæði húsnæðin óþægi-
leg og illa viðunandi. Einingin sam-
þykti fyrst allra stúknanna að byggja
fundarhús fyrir mörg þús. kr. Hin-
ar stúkurnar samþyktu síðar að byggja
annað hús fyrir enn fleiri þús. kr.
og úr steini átti það að vera. Ein-
ingin fekk á sama fundinum, sem
hennar samþykt var gjörð, loforð
um 3200 kr. í efnivið og smiða-
launum, og samt ábyrgðarloforð frá
einstökum mönnum; það var 27.
janúar 1887. Húsið var bygt í hug-
anum, og sett niður úti i tjörninni,
sem þá var, og útmælingin var tek-
in tveim dögum síðar þar á isnum.
Um vorið var byrjað að byggja. Þá
sýndist mörgum vera komið i óefni
í hinum stúkunum, svo þær gengu
inn í húsbygginguna með stúkunni
Einingin. Húsið var vígt 2. októ-
ber 1887. Landshöfðingi og flest
stórmenni var við vigsluathöfnina,
sem flestum án efa Jjjótti fögur, prúð
og hátiðleg. Húsið var fullborgað
á fám árum,, og næst þegar stúk-
urnar báðu um lán í Landsbankan-
um til að bæta við það, þá var aðal-
mótbáran þar sú, að þær hefðu borg-
að fyrsta lánið alt of fljótt aftur. —
Slíkt fólk þyrfti ekki lán.
Húsbyggingin varð meiri sigur
fyrir Regluna, en nokkur af prakt-
isku mönnunum hafði gjört sér i
hugarlund. Nú stóð hún á jarð-
föstum múrgrunni með merki sin i
múr og naglahaldi. Alment hafði
enginn trúað því, að þetta væri unt
að gjöra, og í danskt blað skrifaði
einhver danskur maður, sem ekki
var templurum sem vinveittastur, en
hafði verið hér í Rvík, að slíkt gæti
enginn á íslandi nema »hinir al-
máttugu Templarar*.
Eininqarmenn á alpinqi.
Á alþingi hafa Einingarmenn lát-
ið til sin taka frá þvi 1887. Jón
Ólafsson kom í gegnum alþingi lög-
unum 10. febr. 1888, og vita fæstir
hvílikt kraftaverk það var. Stjórnin
hefði getað látið þingið synja lögun-
um staðfestingar, en lagði til að þau
yrðu staðfest, svo ekki verður sagt að
hún væri starfinu andstæð. Eftir
þann dag hefir aldrei skrikað á svell-
inu i þvi máli, eða brugðið út af
stefnunni. Stjórnin lagði sjálf fyrir
þingið lögin nr. 26, 11. nóv. 1899,
um verzlun og veitingar áfengra
drykkja, en Guðl. Guðmundsson,
(upphaflega Einingarmaður, þótt hann
væri það ekki þá) herti ýms ákvæði
i frumvarpinu. Að siðustu samdi
Guðm. Björnsson landlæknir nefnd-
arálitið um atkvæðagreiðsluna, sem
fór fram árið 1909, á alþingi 1905,
og eftir því sem mér er frekast kunn-
ugt, vakti það nefndarálit stórmikla
eftirtekt um nærliggjandi lönd. —
Reglan gerði auðvitað sitt til að
halda því á lofti.
Eininqarmenn í stórstúkunni.
Eins og geta má nærri, hafa full-
trúar Einingarinnar, svo fjölmennrar
stúku sem hún er, og með svo fjöl-
hæfa menn sem hún hefir haft, ekki
farið varhluta af virðingunum í stór-
stúkunni. Jón Ólafsson var formað-
ur reglunnar hér á landi, og þýddi
þá öll lög og flest önnur aðalrit
hennar á ágæta íslenzku. Guðlaug-
ur Guðmundsson var formaður henn-
ar eftir hann. Borgþór Jósefsson var
ritari stórstúkunnar i 16 ár, og gegndi
starfinu með dæmafárri elju og árvekni,
og starfið var mjög mikið, og svo
illa launað, að það er skömm að því.
Svo sýndist, sem Borgþór þyrfti hvorki
hvíld né svefn, því þó að hann fengi
hvorugt stundum, þá gafst hann aidrei
upp. Þegar mikið var að gera, hátt-
aði hann ekki fyr en kl. 4 á morgn-
ana, og fór þó á fætur kl. 7 til að
standa í búðinni framt að 12 timum,
næsta dag og þann þriðja var það
eins, en svo varð auðvitað hlé með
köflum. Af öllum sem eg þekki vel,
sýnist mér að hann hafi orðið
mest fyrir þvi að hafa að gjöra
alveg út af við sjálfan sig, og að