Morgunblaðið - 19.03.1916, Side 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
i
„Margt er skrítið í Harmonin“.'
Svar til vinar Samverjans.
1 Morgunblaðinu 5. f>, m. heíir
einhver er nefnir sig »Vinur Sam-
verjans«, reynt að koma með at-
hugasemdir og leiðréttingar við grein
þá, 30 ára stríðið, sem eg reit í
fyrra í Eimreiðina. Þessar athuga-
semdir eru svo nauðaómerkilegar,
að þær verða eigi betur titlaðar en
með — humbug — tómt humbug,
en vegna hins bersýnilega vilja höf.
að ala á tortrygni manna, og vilja
reyna að telja mönnum trú um
að eg hafi eigi skýrt rétt frá, þá
vil eg þó svara höf. nokkru.
Fyrsta sakargift hans er sú, að of-
lítið sé gert að því, hversu mikið
meðlimir framkvæmdarnefndarinnar
hafi aðstoðað stórtemplar árin 1911
—1913. Höf. hyggst að hrekja
þetta með því að þylja upp nöfn
þeirra er þá sátu í framkvætndar-
nefndinni, en þau sanna ekkert. Vill
höf. fræða mig um á hvað mörgum
framkvæmdarnefndarfundum þeir
mættu. A hvaða útbreiðslufundum
töluðu þeir? Hvaða bindindisritgerðir
skrifuðu þeir ? Við hvaða verk aðstoð-
uðu þeir stórtemplar sérstaklega ? Ætli
honum vefjist ekki tunga um tönn,
og það er ekki nema eðlilegt, því
ummæli mín voru og eru alveg
rétt. Af 8 framkvæmdarmeðlimum
(auk stórtemplars) gerðu tveir dálít-
ið (J. Arnason er reit Teúrplar sem
ritstjóri hans og G. J.), hinir ekkert
eða mjög lítið. Margir þessara
manna hafa áður — og síðar —
starfað mikið fyrir Regluua, og er
þess getið í ritgerðinni, en þessi ár
gerðu þeir það ekki. Alt skraf höf.
um þetta er þvi gerrangt, en það
má sjá hversu höf. hegðar sér heið-
arlega, þar sem hann rangfærir um-
mæli um þetta (breytir »vilja eða
mátt« í »vilja og mátt, sem er tvent
ólíkt).
Önnur sakargiftin er sú að á ein-
um stað standi »ungfrú« fvrir »frú«
og þessi voðalega sakargift er sönn.
Mér hefir óneitanlega orðið sú skissa
á, að rita »ungfrú« fyrir »frú«, eða
þá að það er prentviila, sem jafn
ritvanur maður og höf. ætti að geta
hugsað sér. En í sambandi við
þetta vil eg biðja hann að fræða
mig um það, hvaða frú »Jónsson«
hann telur upp, er sat i framkvæmd-
arnefnd stórstúkunnar árin 1911—
1913?
Þá er þriðja sakargiftin. Það sé
ekki getið um hver stofnaði Sam-
verjann. Höf. segir að framkvæmdar-
nefnd Umdæmisstúkunnar hafi stofn-
að hann. En hér hefði höf. verið
betra að segja færra, því samkvæmt
lögum templara, hefir framkvæmdar-
nefndin sem slik ekki heimild til
þess, og eg verð í lengstu lög —
eða þangað lil annað er sannað —
að telja að hr. S. A. G. og fleiri
nýtir menn er þá sátu í framkvæmd-
araefndinni hafi ekki brotið lög
Reglunnar. Þeir gátu ekki annað
en malt tneð öví, að Umdæmisstúk-
an samþykti tillögur Páls um að
stofna Samverja, og það er alt ann-
að en að stofna Samverjann. Það
sjá allir nema ef vera kynni höf.
Annars var — ef það hefir mikla
þýðingu — Samverjinn, eftir því
sem eg veit bezt, stofnaður af
templurum (aðallega embættismönn-
um Umdæmisstúkunnar) prívat, og
fyrst eftir að hann hafði starfað
heilan vetur, samþykti Umdæmis-
stúkan að taka hann að sér. Það
er bert, að minsta kosti, að frásögn
höf. um stofnun Samverjans er röng.
Þá tekur við löng lofgrein um
hr. S. A. Gíslason. Um hana er
fátt að segja, hann má bezt vita
það sjálfur hversu mikið lof
hann á skilið. Hann skýrir frá því,
að hr. S. A. G. hafi verið jyrsti
Jormaður Samverjans, en segir svo
síðan, að ef menn hefðu ekki verið
ánægðir með S. Á. G., þá hefði
verið »nær að taka einhvern Jyrir
jortnann Samverjans,* sem hr. P. Z.
telur skyldara að nefna í þessu sam-
bandi«. Hver er þessi fyrri for-
maður Samverjans? Áður fræðir
höf. á að hr. S. Á' G. hafi verið
formaður Sámverjans frá byrjun.
Hver er þá þessi leynilegi formaður ?
Þá hneykslast hann á því, að hr.
S. Á. G. sé ekki neftidur i sambandi
við Samverjann. Þar til er því að
svara, að hr. S. A. G. er áður minst
í greininni, og þar sem varð að
hafa hana sem styzta, þá vildi eg
forðast endurtekningar, og áleit að
hann kærði sig heldur ekki svo mjög
um það, þó góðverkum hans væri
eigi mjög á lofti haldið.
En þetta gefur mér tækifæri til
að minnast á annað atriði.
í grein mína vantar nöfn fjölda
margra manna, sem hafa lagt sinn
skerf til bindindisbaráttunnar, og
hann máske meiri og stærri en
margir sem nefndir eru, bæði hr.
S. A. G. og aðrir.
í jafn mannmörgu félagi og Regl-
an er, er ómögulegt að komast hjá
því, að fjöldamörg ágætisnöfn vanti
í þessar greinar, og það enda þótt
þær séd stærri. í sögu norsku
stórstúkunnar, sem er stór bók,
vantar urmul, og svo er alstaðar,
annars yrðu ritin ekkert annað en
nafnaþula.
Eg hélt mig nærfelt eingöngu við
sögu Stórstúkunnar, og því er
fjöldamargra ágætra manna, sem
starfað hafa i undirstúkum ekki
getið, eða mjög iítilfjörlega. Og
margir þeirra verðskulda það þó
fyllilega að nöfnum þeirra sé haldið
á lofti. Þó er sumra getið i grein-
inni, sem ekki er getið í Minning-
arriti templara. Eða ætli ekki hver
skynbær templari (hér í bæ) viður-
kenni og játi að t. d. Felix Guð-
mundsson, Guðjón Jónsson, Þor-
valdur Guðmundsson, Þorst. Sigurðs-
son, Jóhann Ögm. Oddsson, Elín
Zoega, Soffía Heilmann, Aðalbjörn
Stefánsson, Sigurjón Jónsson, Guðm.
Guðmundsson bókb., Einar Einars-
son í Keflavík, Einar Brandsson í
Vík, Jón Ólafsson í Vík, Jón heit.
*) Leturbreyting min. P. Z.
Chr. Stephánsson og fjölda margir
fleiri (t. d. Sveinn Jónsson, Otto
N. Þorláksson, sem lítilfjörlega er
minst á) hafa gert stúkum sínum
afarmikið gagn, og þar með stutt
Regluna margfalt meira en S. A. G.
sem formaður Samverjans og þó er
þeirra ekki getið í ritinu. Og það
mætti telja upp svo mörg nöfn, að
þau fyltu heilt tölublað af Morgun-
blaðinu. Það er því engin ástæða
til þess fyrir höf. að þylja upp neina
raunarollu yfir því, þótt S. Á. G.
sé ekki getið í þessu sambandi. Eg
vil leggja honum það heilræði, að
rita lofræðu um hr. S. A. G. i eitt-
hvert blaðið. Hann er honum áreið-
anlega það kunnugur, að það ætti
að geta tekist, svo vel væri og hr.
S. A. G. yrði ánægður með grein-
ina.
Höf. býst við þvi, að ef saga
Reglunnar hér á landt verði sktáð
ítariega, þá verði þessi grein mín
lögð til grundvallar. (Eg þakka hon-
um fyrir hrósið) og því viil hann
láta leiðrétta hana. Eg vil ráðleggja
höf. að fá einhvern annan til að
skrifa leiðréttingartiar, því þessari
stuttu 2 dálka grein sinni hefír hann
aðeins leiðrétt »ungfrú« í »frú« en
hinsvegar hnoðað saman premur vit-
leysum, auk þess sem athugasemdir
hans eru rangar. Honum er því
sýnilega eitthvað annað betur lagið.
En jafnframt vil eg hughreysta höf.
með því, að ef einhver fer að rita
sögu Samverjans, er hann þykist
bera svo mjög fyrir brjósti, þá þykir
mér það harla einkennilegt, ef hann
byggir meira á »einni málsgreim
sem eg hefi ritað, en fjölda blaða-
greina frá hr. S. Á. G. um Sam-
verjann. Það væri óneitanlega lítill
heiður fyrir br. S. A. G. sem höf.
heldur þó mikið af, ef svo færi, en
það dettur engum skynbærum manni
í hug.
Þetta hjal höf. verður því að
skoðast sem hvert annað hugsunar-
laust fleipur.
Reykjavík 14. marz 1916.
‘Pétur Zóphóníasson.
Ungir njósnarmeim.
Rússar nota mikið unga drengi,
12—14 ára gamla, til þess að njósna
fyrir sig um ferðir og Ýiðbúnað óvin-
anna. Hafa drengir þessir oft kom-
ið mjög þýðingarmiklum boðum til
Rússa.
Þýzkur fyrirliði segir svo frá, að
það hafi liðið nokkur tími þangað
til Þjóðverjar urðu varir við þessa
njósnarmenn. Drengirnir eru vopn-
aðir með skammbyssu og dolk, og
eru oft marga daga í njósnarferðum
sínum. Þýzki liðsforinginn segir,
að Þjóðverjar hafi engum dreng náð
lifandi. Enginn þeirra gefst upp —
þeir láta fremur skjóta sig, en lenda
í klónum á Þjóðverjum.
Bnn um orustuna
hjá Yerdun.
- »Times« flytur þessa grein þ. 8.
þ. mán. eftir Mr. Wiegand, fréttaritara
ameríksku blaðanna í Þýzkalandi.
Hann hafði ásamt sjö öðrum frétta-
riturum hlutlausra þjóða verið boð-
inn til þess að horfa á viðureignina
hjá Verdun. Hefir hann sent »NeW
York World« greinina og þaðan hefir
Times hana. Hún er dagsett: »Hjá
stórskotaliði Þjóðverja skamt frá
Verdun og norðaustan við Douau-
mont-vígið, 3. marz 1916.«
Hann segir svo:
Herforingjar Þjóðverja hafa lært
það hvernig þeir eiga að spara menn
sína. I stað þess að fórna þúsund-
um mannslífa í það að gera herflóð
yfir óvinnandi stöðvar óvinanna, þá
biða þeir þess að stórskotídiðið ryðji
hernum veg. Nú sem stendur virð-
ist eitthvert hié vera á viðureigninni
hjá Verdun. Hægt en örugt styrkja
Þjóðverjar stöðvar sínar. Manni verð-
ur það ósjálfrátt að ætla sem svo,
að Þjóðverjar gangi að þessu sem
einhverri vinnu, en þó halda þeir
sókninni að Verdun áfram, jafnt og
stöðugt, og g'æta nákvæmlega hverr-
ar hreyfingar hersins, svo engi mað-
ur flani áfram i blindi.
Einn af herforingjum rílfiserfingj-
ans fylgdi okkur frá Etain yfir
Woevre-hálsana og sáum við glögt
þaðan stöðvar Frakka á Lothringen-
hæðum og hæðirnar 307 og 301
þar sem nú er svo ákaft barist.
Hinum megin við Ornes, þar sem
stöðvar Frakka voru fyrst, höfðum
við ágæta útsýn yfir vígstöðvarnar
á margra milna svæði. Þar lágu
nokkru framar tveir fallnir Frakkar
og höfðu þeir legið þar svo lengi
að hausarnir höfðu grotnað frá boln-
um. — Við fórum í gegnum La
Chaume-skóginn og komum þétt að
stöðvum Frakka hjá Douaumont-
þorpi, sem Þjóðverjar höfðu þá þeg-
ar tekið. Þar sem við fórum yfir
var svo að sjá sem manntjón Þjóð-
verja mundi hafa verið mjög litið,
þá er þeir gerðu áhlaupin, því að
rækilega hafði stórskotaliðið rutt
áhlaupsliðinu braut. — Þéttir skógar
eru þar sem nú er barist hjá Verdun,
eins og víðast hvar á orustusvæðinu
í Frakklandi. Og af því leiðir það,
að menn sjá þeim mun minna af
orustunni sem þeir koma nær. —
Leið okkar liggur fram hjá hverju
stórskotavíginu hjá öðru, háskota-
byssum, hríðskotabyssum og fall*
byssum. Eg hefi aldrei séð önnur
eins stórskotatæki neins staðar þar
sem eg hefi komið. Sums staðar voru
þau falin vandlega, en annars staðar
á bersvæði. Sórar og langdræga1
umsáturs fallbyssur gusu eldi
eiturnari yfir Vaux-vígið. í dálítifl1
lægð eru 6 þumlunga háskotabyssuf
og rétt fyrir aftan þær eru stórú
sprengjuvarparar. Og svo langt setö
augað eygri eru síspúandi fa^'
byssur. Loftið skelfur svo mjög ^