Morgunblaðið - 15.04.1917, Qupperneq 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
með öllu móti að notast við það
sem landið sjálft gæti framleitt;
og eldsneyti til landsbúa tel eg
nóg af ef ráðstafanir í tíma eru
gerðar til að afla þess. Og þá er-
uin við komnir að því hvernig
eigi að birgja búandan að elds-
neyti, án þess að flytja það að,
frá öðrum löndum. Hið algenga
er að kasta allri áhyggjunni upp
á stjórnarráð og stjórnarvöldin
og segja þeim að sjá fyrir slíku.
Sjálfsagt verða stjórnarvöldin
drýgsti þátturinn í slíkum ráð-
stöfunum, en hver einstakur
verður að vera fús að styðja þau
í allri framkvæmd og gefa skýr-
ingar um þá möguleika, sem þeir
álíta bezta.
Hvað mónum viðvíkur þá eru
menn honum svo kunnir að naum-
ast ætti tvímælum að valda nota-
gildi hans, aftur kæmi sjálfsagt
erviðleikar fram við ráðstöfunina
á vinnunni og úthlutun á því,
sem næðist, og þótt eg viti að
mikið mótak sé víða, er svo
kostnaðarsamt að flytja slíkt elds-
neyti að lítt hugsanlegt er að
mór eingöngu gæti bætt úr vönt-
uninni og yrði þá að gripa til
einhverra af þessum svokölluðu
kolanámum, þar surtarbrandur
eða brúnkol eru talin raun drýgra
eldsneyti en mór, einkum vildi
eg benda á námuna í Stálfjalli.
Þar sem á þeim kolum er fengin
töluverð reynsla og þau talin
eftir henni jafngilda meðal húsa-
kolum enskum, sem sé vera jafn
góð og algeng húsakol sem við
höfum notað. Jafnframt þessu vil
eg geta þess að þessi náma er
sú eina sem eg hef að nokkrum
mun kynst. Það var með Islands
Falk síða8tliðið sumar, þegar við
mældum upp víkina í Stálfjalli
framundan námunni. Og mönnum
til fróðleiks skal eg reyna að
skýra frá staðháttum eftir minni
en vísa að öðruleyti nánari skýr-
ingum til sjómælingar skrifstof-
unnar dönsku.
Stálfjall er í raun réttri efsti
tindurinn á fjalli þvi, sem ligg-
ur milli Sjöundár á Rauðasandi
og Sigluness á Barðaströnd, sem
kallast Stigaskor eða Skorahlíðar,
liggja hlíðar þessar móti S.V. og
ganga inn í ströndina tvær vík-
ur aðgreindar með brattri stein-
brík alt fram í sjó, en ekki er
hægt að komast úr einni vík í
hina með sjó fram, er þess brík
kölluð Stál og dregur fjailið að
líkindum nafnið af því. Sunnan-
verðu við brík þessa er stör
lægð inn í fjallið og kallast Skora-
vík en norðan við bríkina er
vík sem 'mæld var upp og nám-
an stendur við. Um 300 m. fyr-
ir norðan bríkina hefir fyrir
löngu síðan fallið stór skriða
niður fjallið og myndað lítinn
tanga út í sjóinn með litlu dal-
verpi fyrir ofan. í dalverpi þessu
bygðu námumennirnir í fyrra
timburhús handa vinnufólkinu
til íbúðar, en að eins örfáa metra
frá bríkinni eru námugötin.
Fjallshlíðin er víðast snarbrött
með lausaskriðum á milli stand-
bergsins, fjaran sem er að eíns
örmjó ræma er liggur töluvert
bratt niður í sjóinn. Tanginn
framundan húsinu eru fastar
klappir og norðan við tangann
eru töluvert há sker, og mynd-
ast djúpir vogar milli þessara
skerja og tangans.
Útlit kolalaganna í fjallinu
þegar gengið er meðfram fjör-
unni fyrir norðan bríkina liggja
kolalögin í mismunandi þykkum
lögum alt frá flæðarmáli og tölu-
vert upp í fjallið, á minst 200
m. lengd og má á öllu þessu
svæði sjá sömu lögin skjótast
fram í standberginu millum skrið-
anna mátti á einum stað greini-
lega sjá trjákolsmyndina, sem nú
leit helzt út sem í viðarkols-
bútum. I einn af þessum kola-
haugum hafði Guðm. námamað-
ur grafið holu inn í bergið og
voru kolin þar orðin mikið hreinni
en úti gljáði *a þau eins og vana-
leg kol, um gæði þeirra sýna
rannsóknir þær sem námufélag
þetta hefir látið gera og sem áð-
ur er minst á.
Að hér sé um nægan forða að
ræða handa okkur að minsta
kosti í mörg ár, getur engum
blandast hugur um, sem skoðað
hefir þetta svæði.
Hafnarstæðið.
Við uppmælinguna reyndist
víkinn alveg hrein með 20 m.
dýpi, um 700 metra undan landi,
smágrynti eftir því sem nær
landi dró, þannig var 12 metra
dýpi um 150 metra frá fjöruborði.
Jafnast var dýpið upp að tang-
anum fram af húsinu og milli
tangans og skerjanna mínnir mig
að að væru um 4 m. Þannig
hagar til að við þennan tanga er
mun minna brim, en niðurundan-
námuopinu; valda því að likind-
um boðar þeir sem liggja í vest-
ur frá norðurhorni Skorahlíðar
og kallast Skoraboðar, er grunn
þetta illa uppmælt en talið í sjó-
bréfum ná á þriðju sjómílu út
frá landi.
Lengi má lenda í vognum milli
tangans og skerjanna, þótt al-
ófært 8é að leita lands fyrir neðan
námuopið og að urdanskyldum
verstu veðrum mundu bátar geta
flotið, án þess að skemmast á
vognum.
Hvernig hugsanlegt væri
að ná kolabirgðum,
ef um slíkt væri að ræða?
Eg reyndi að gera mér grein
fyrir hvernig hægt væri að ná
kolunum án þess að leggja stór
fé fram meðan stæði á fullnaðar-
rannsóknum, og komst eg að
þeirri niðurstöðu sem nú skal
greina:
1. Leggja vagnbraut frá nám-
unum meðfram fjörunni yfir
að tanganum og brú ytir
voginn, sem vagnar gætu
ekið yfir þannig að hella
mætti úr vögnunum i skip
eða pramma, sem þar lægi
undir brúnni.
2. Að bygður væri einskonar
flot-öldubrjótur bygður úr
trjám með flothylki innan i,
sem settur væri í slæmum
veðrum fyrir opið á vögn-
um, flutning8færum þeim sem
þar lægu fyrir til varnar.
3. Að útveguð yrðu stór mótor-
skip til flutninga og svo
mörg sem þurfa þætti til að
koma kolabirgðunum burt
hið fyrsta er veður leyfði.
Mundu skip þessi í stormum
geta leitað inst á Sjöundár-
vik, Siglunesvík eða Grund-
arfirði og væru þá aidrei
mjög langt frá fermingar-
staðnum.
Nú munu menn segja að hægra
sé að segja en gera, og færa sem
ástæðu fyrir erfiðleikunum:
1. Að þessi náma sé eign út-
lends félags, sem hafi í
hyggju að reka hana af eig-
in ramleik og hafi þegár
safnað álitlegri' fjárupphæð
til þessa.
2. Að lítt hugsanlegt sé, að fá
í tíma efnivið, vagna og járn-
brautarteina til brautargerð-
ar, enda tvísýnt um vinnu-
kraft við námugröftinn.
3. Að síðustu að engin skip
muni fáanleg til slíkra flutn-
inga í þessari skipaekla og
margt fleira mun koma á
góma.
En allar slíkar mótbárur eru
sem hjóm í samanburði við þá
nauðsyn að ná kolunum.
Hvað námufélaginu viðvíkur,
þá skil eg ekki að landsstjórnin
geti ekki komist að viðunandi
samningum eða samkomulagi við
það, um að reka námuna í ár og
máske eftirleiðis, þar sem það
gæti orðið félaginu hin mesta stoð
í framtíðinni.
Hvað viðvíkur efnivið og áhöld-
um til brautalagningar þá liggur
nóg efni af trjám viðsvegar og
járnbrautateina, mundi hafnar-
gerðin hér geta mist sér að baga-
lausu og eínnig vagna og hvað
flutningsskipunum viðvíkur vor-
kenni eg ekki landsstjórninni að
taka til sinna afnota svo mörg
vélaskip sem hún þyrfti af þeim
flota sem landsmenn eiga án þess
að það þyrfti að koma sárt niður
á hvern eínstakan. Setjum svo
að landstjórnin þyrfti tíunda hvert
skip af þeim skipum, sem notbær
væru, mundi nokkrum þykja það
óhæfilegt.
Hina sömu aðferð tel eg hæfa
hvað vinnukraftinum viðvíkur,
fengjust ekki nógir menn frívilj-
uglega 3em eg fyrir mitt leyti
alls ekki efast um að fengjust.
Að síðustu bið eg alla heiðraða
lesendur velvirðingar á því hversu
þessu stórmáli er ófullkomlega
hreift, en vona að fleiri sjái nauð-
synina að hefjast eitthvað handa
og láti ekki hrekja sig i kulda og
sulti þó stríðshörmungunum ekki
linni á komandi sumri. Og þó
svo ólíklega skyldi ske, sem allir
þrá en fáir vænta, að stríðinu linti
og slíkar ráðstafanir sem þessar
ekki hefðu verið brýn nauðsyn.
Hefði þá nokkru verið á glæ
kastað þótt þessu stórmáli hefði
verið hreift áfram og full vissa
fengin um það hvers kyns kol hér
er um að ræða?
Stjórnarbyltingint
í Rússlandi.
—o---
Orsakir hennar.
(Eftir fréttaritara »Timesc).
Petrbgrad, 19. matz.
Vegna þess að það hefir eigi verið ’
hægt fyr, sökum fréttaeftirlitsins, að
senda nákvæmar fréttir af því, sem
gerst hefir undanfarna daga, sendi
eg nú yfirlit um þær ástæður, sem
voru þess valdandi að stjórnarbylt-
ingia komst á og varð með svo
skjótum hætti og tókst svo vel.
Aður hefi eg þráfaldlega minst á-
þá óánægju, sem fór hér sífelt í
vöxt vegna þeirra mistak3, er voru
á úthlutun matvæla. Verkametm
hafa haft gifurlega hátt kaup í her-
gagnaverksmiðjunum. Konur þeirra
og venzlamenn hafa haft efni á því
að kaupa sér dýrindisklæðnaði, en
hitt hefir orðið örðugra að útvega
mat.
Enda þótt svo væri talið að verka-
menn í hergagnasmiðjum intu af
hendi reglulega herskyldu og enda
þótt þúsundir þeirra væru sendir til
vigvallanna, þá er verkfallið var haf-
ið í nóvembermánuði síðastl., sem
tnótmæli gegn því að dúman yrði
send heim, þá gátu yfirvöldin eigi
fætt hergagriaverkamennina, eins og
hermennina. Birgðirnar af hveiti
og korni voru svo litlar í borginni,
að þær nægðu eigi til þess að her-
mennirnir fengu fullan skamt af
brauði. í stað þess að þeim voru
áður ætluð 3 pund af rúgi, fengu
þeir nú að eins i3/* pund. Og það'
átti mikinn þátt í því, hvernig fór,
að stjórnin varð að skera skamtinn
þannig við neglur sér.
Eg man eftir því, að múgur og
margmenni hafði safnast saman i
Nevsky-torginu, og hrópaði til hef-
mannanna: »Bræður, skjótið eigi *
okkur! Okkur vantar brauðl* Og
þá svöruðu hermennirnir: »Nei,
erum svangir eins og þið<.
Það var eigi einungis skortur
brauði í borginni. Úthlutunin var og
mjög bágborin vegna eftirlitsleysí5
með bökurunum. Verðið var
lega hátt en fólk hafði nóga PetI