Morgunblaðið - 25.01.1918, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Frá Akureyri.
Þar fór fram bæjarstjórnarkosning
síðastl. laugardag. Voru kosnir tveir
fulltrúar, og hlutu kosningu þeir
Stefán skólameistari Stefánsson með
182 atkv. og Erl. Friðjónsson með
179 atkv.
Allur fjörðurinn ein íshella. Mætti
sjálfsagt fara ríðandi þaðan alla leið
til Siglufjarðar. Menn frá Siglufirði
gengu upp á fjall í gær. Svo langt
sem sást var samfeldur ís.
Frá Þingeyri.
Af upphæð þeirri, sem jafnað hefir
verið niður hér í kauptúninu, hefir
verzlun bræðranna Proppé verið gert
að gjalda 34 %. Mun það vera eins
dæmi hér á landi, að nokkur veizlun
borgi svo mikinn hluta útsvaranna.
Auk þess gjalda Proppé bræðurnir
hvor fyrir sig útsvar af árstekjum
sinum.
ísinn er hinn sami.
Bjarndýr skotið.
Morgunblaðinu var símað frá Norð-
firði i gær, að bjarndýr hefði verið
skotið i fyrradag i Dalakjálka í Mjóa-
firði.
Er þetta sjötta bjarndýrið sem lagt
er að velli hér á landi i vetur.
Bannlög.
Að nndanförnu hefir áfengismálið
verið ofarlega á dagskrá hjá Dönum.
Bindindisfiokkarnir þar i landi hafa
kúvent, eins og sums staðar annars-
staðar, og heimta nú bannlög. En
í annan stað hafa andbanningar
myndað með sér félög, víðsvegar
um landið og ganga þau undir nafn-
inu »Den personlige Friheds Værn«.
Nafnið sjálft bendir til þess, hver
stefnuskrá félaganna er og í þau
hafa gengið margir hinir merkustu
borgarar Dana — eigi af þeirri
ástæðu að þeir séu blindir fyrir skað-
semi ofdrykkju, heldnr vegna hins,
að þeir álíta sig svifta einhverjum
hinum dýrmætustu mannréttindum
sinum, ef bannlögum yrði komið á,
og vegna þess að þeir álíta að hóf-
semi manna sé ver borgið undir
bannlögum, heldur en undir ábyrgð-
artilfinningu hvers eins og almenn-
ingsáliti. A þessa skoðun fallast og
sumir hinir nýtustu starfsmenn bind-
indishreyfingarinnar, eins og t. d.
Otto Larsen stórkaupmaður, sem
um langt skeið hefir verið foringi
bindindismaDna i Kaupmannahöfn.
í grein, sem hann ritar í »Politik-
en« 8. nóvember segir hann svo:
— I mörg ár hefi eg á ótal fund-
um viðsvegar um landið haldið þvi
fram, að bölvun áfengisins sé mál sem
alþjóð varðar og lögggjafarvaldið verði
að stemma stigu fyrir þvi. En skoð-
un min um það efni samrýmist alls
eigi hinni áköfu bann->agitation«,
sem sérstakir menn innan bindindis-
félaganna hafa komið á stað og flest-
ir bindindismenn hallast nú áreiðan-
lega að.
A mörgum fundum, er haldnir
hafa verið um bannið þessi síðustu
ár hefi eg skýrt tekið fram allar þær
ástæður, sem mér þykja mæla í móti
bannlögum. Og þótt eg eigi það
á hættu að verða »trúvillingurc í
félagi því, er eg hefi barist fyrir i
mörg ár, þá vil eg þó eigi láta
þröngva mér til að fylgja stefnu,
sem er mér jafn fjarri skapi og bann-
stefnaD.
Komi svo það sem koma vill, en
réttinn til þess að ákveða það sjálf-
ur að vera í bindindi, það getur
hvorki »Den personlige Friheds
Værn« né »bannklíkan« frá mér tek-
ið og eigi heldur kyrkt áhuga minn
fyrir bindindis-hugsjóninni.
Fyrst áfengisbölið snertir alþjóð,
þá kemur það eigi eingöngu við
»Den personlige Friheds Værnc né
bindindismönnum, heldur þjóðinni
sjálfri, og hver sá, er vill hjálpa til
að útrýma því hefir rétt til þess að
leggja orð í belg.
Um aðferð Bratts hins sænska
geta menn t. d. sagt hvað sem þeim
sýnist, en það verða menn þó að
viðurkenna, að hann hefir af ein-
beittri alvöru reynt að stemma stigu
fyrir áfengisbölinu. Þess vegna di-
ist eg innilega að dr. Bratt.
Það er mín skoðun að áfengis-
málið eigi að hlita sömu meðferð
og önnur alþjóðarmál: að sem allra
mestar kröfur séu 'gerðar til hvers
einstakligs, að einstaklingsfrelsið sé
sem óskertast, þar sem það kemur
eigi í bág við almenningsheill.
Þess vegna verða lögin að taka
hart á þeim sem eigi kunna sér
hóf, en láta hina vera í friði, sem
ekkert hafa af sér brotið.
Eg veit vel að það er vandasamt
að koma löggjöfinni i þetta horf,
en góður vilji er sigursæll, og með-
an ekki er reynt að fara þennan
veg er erfitt að færa fram sönnur
fyrir réttmæti bannlaga.
Frá minu sjónarmiði er það al-
veg sjálfsagt að áfengislöggjöfin ger-
ir miklar kröfur til ábyrgðartilfinn-
inga hvers einstaklings. Eg skal þó
eigi tala neitt nánar um þetta. Það
munu gefast tækifæri til þess siðar.
Með þvi, að krefjast sem allra
mestrar ábyrgðartilfinningar af hverj-
um einstakling og með því að glæða
þá sannfæringu hjá þjóðinni að
áfengisbölinu eigi að útrýma og þvi
skuli útrýmt, berjumst vér til sig-
urs.
Vér meigum að eins eigi blind-
ast af þvi sjálfsáliti að vér séum
beztir og að engir aðrir vilji vel.
Þvi að höfum vér að eins sannfært
þjóðina um það, að vér höfum á
réttu að standa, þá mun það rætast
er Labori sagði i Dreyfus-málinu:
»Sannleikurinn kemur fram og ekkert
getur stöðvað hann.«
Kartöfluræktunarfélagið
stofnað.
í íyrrakvöld var kartöfluræktunar-
félagið stofnað á skrifstofu Búnaðar-
félags íslands.
1 stjórn þess voru kosnir þeir
Guðm. Jóhannsson og Þórður Ólafs-
son, sem voru frumkvöðlar fyrir-
tækisins, og Ben. Sveinsson banka-
stjóri. En varastjórnandi var kosinn
Einar Helgason garðyrkjufræðingur.
Endurskoðunarmenn voru kosnir
þeir Jón Þorláksson verkfræðingur
og Pétur A. Ólafsson konsúll.
Stofnféð er 8000 krónur, en stjórn-
inni var gefin heimild til þess að
auka hlutaféð upp í 12 þús. kr.
Mun það sennilega verða bcðið út
að nýju, þó vafalaust muni margir
þeirra, sem þegar hafa skrifað sig
fyrir hlutum, bæta við sig einhverju.
Fundurinn samþykti að taka þegar
20 dagsláttu land á Brautarholti á
Kjalarnesi til ræktunar á komandi
sumri. En gert mun vera ráð fyrir
þvi, að tölvert stærra land verði
tekið til ræktunar síðar.
Áburður
i matjurtagarða
Víða stendur það matjurtarækt
fyrir þrifum, að áburð vantar i garð-
ana. Mátti sjá það glögt i sumar
í kartöflugörðunum hérna á Skóla-
vörðuholtinu. Þeir sem höfðu næg-
an áburð fengu góða uppskeru, en
aðrir litla eður enga.
í vor verður áburðarleysið sjálf-
sagt enn tilfinnanlegra heldur en
áður, bæði vegna þess, að menn
munu hafa fullan áhuga á þvi, að
rækta sem mest af matjurtum og í
annan stað vegna þess að minna
mun um áburð heldur en að undan-
förnu og sama sem enginn tilbúinn
áburður. Þar sem hægt er að ná í
þara, má auðvitað hafa hann í garða,
en eigi geta allir hagnýtt sér það.
Og þótt Reykvlkingar gætu fengið
þara i matjurtagarða siua, þá verður
hann altaf dýr.
En þá er að nota annað áburðar-
efni sem margir eiga nú nóg af og
það er tnóaska. Hún er ágætur
áburður og gerir jarðveginn feitan
og mjúkan.
í haust voru bæjarmenn i hálfgerð-
um vandræðum með það hvað þeir
ættu að gera við móöskuna. Og
sumir höfðu reiknað það út að það
mundi kosta nær jafnmikið og mór-
inn kostaði, að koma frá sér ösk-
unni — þvi að þeir sem hreinsa
ösku og sorp voru þá orðnir dýrir
á vinnu sinni. En menn eiga ekki
að amast við öskunni og það er
ekkert vit í því að fleyja henni eins
og gert mun hafa verið.
Það væri þarfaráð ef bæjarstjórn
hefði fasta menn til þess að safna
móösku í bænum, flytja bana upp
i kartöflugarðana í Skólavörðuholtinvr
og safna henni þar í hauga til vors-
ins. Þvi að eigi má fleygja ösk-
unni ofan á jarðveginn, heldur verð-
ur að blanda henni í garðana jafn-
óðum og þeir eru stungnir upp eða
plægðir, svo að h 'ún fjúki ekki burtu
Gæti bæjarstjórn svo náð upp kostn-
aðinum við öskuhreinsunina, annað-
hvort með þvi móti að taka gjald
fyrir öskuhreinsunina eða taka hærri
leigu fyrir garðana. Er það auðvelt
þegar áburðurinn fylgir þeim.
En að fleygja öskunni núna i
Tjarnarveginn, eða annarsstaðar til
uppfyllingar — það nær ekki nokk-
urri átt.
Baráttan gegn kafbátunnm
40 þú3. hugmyndir rannsakaðar.
Það er enginn vafi á þvi, að bar-
áttunni gegn kafbátunum miðar vel
áfram og virðist vera að koma að
verulegu haldi fyrir bandamenn. Er
það og víst, að Þjóðverjar hafa mist
miklu fleiri kafbáta tiltölulega, nú
upp á siðkastið, heldur en þeir gerðu
áður. Daniels, einn ráðherra Banda-
ríkjanna, sagði nýlega í ræðu, að
stjórninni hefðu borist 40 þús. hug-
myndir til þess að finna og granda
kafbátunum, siðan Amerika komst
inn i ófriðinn. Allar þessar hug-
myndir hefðu orðið bandamönnum
að miklu liði. Hann kvaðst ekki trúa
þvi, að hægt væri að finna nokkurt ráð
sem gerði kafbátaárásír ómögulegar,
en það sem mest á riði væri að finna
ráð til þess að sjá kafbátanna í kafi. Ef
þeir fyndust eða sæust þá væri til-'
tölulega auðvelt að granda þeim
Daniels sagði að stjórninni væri
engin launung á því, að bezta vörn-
in, sem enn þektist, væru hraðskreið
varðskip. Bandarikjastjórn hefði
smíðað mörg hundruð slíkra skipa
og sent til Norðurálfu þar sem þan
hefðu grandað fjölda kafbáta. Það
þyrfti að smíða enn fleiri hraðskreiða
tundurspilla. Þá mundi brátt kom3
i ljós, að kafbátarnir hyrfu og banda-
menn gætu farið ferða sinna hættu-
laust.
Kvikmyndaskoli.
Viða hjá stórþjóðunum hefir vet$
haldið uppi skólum, fyrir fólk seo3
vill læra að leika í kvikmyndum, 0%
hefir árangurinn af þvi orðið mje#
góður. Nú hafa Danir tekið opP
þá hugmynd og sett á stofn í Ka°P'
mannahöfn skóla fyrir kvikmyo^3'
nemendur. Eru þeir Aage Hert*‘>
Svend Kornback og Olaf Fönss a.°'
almenn fyrirtækisins, og má svo seg)jl|
að betri kennara er ekki hægt
i kvikmyndalist meðal danskra lelí
enda.
Að náminu loknu á fram ^./^ír
próf. Verða þá nemendurnii' lát
sýna kunnáttu sina i kvikmý111*'?^,
sem sýndar verða á eftir í sérsto
leikhúsi i Khöfn.