Morgunblaðið - 22.01.1919, Side 1
Miðv.ðag
22.
jan. 1919
ORGUNBLAOID
6. argangr
70.
tðlublaO
ísafoldarprentsmiðja || Afgreiðslnsími nr. 500
Ritstjórnarsími nr. 500
Kaupirðu góðan hlut,
',í>á mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
Ritstjóri: Yilhjálmur Finsen
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
Lögreglustjóraembættið á Siglufirði
er auglýst laust. Árslaun 2000 krónur
úr landsjóði og 500 krónur úr bæjar-
sjóði. Umsóknarfrestur til 15. marz.
Útsölu hefir Sören Kampmann á. öll-
um vörum verzlunar sinnar her, fram
til 8.*febrúar.
Asahláka og rigning var hér enn í
gærdag. Er nú snjór að mestu horfinn
hér meðfram strandlengjunni.
Skipshræið af „Philip* ‘ keypti Þór-
arinn Egilson kaupmaður í Hafnar-
firði á upboðinu á laugardaginn.
Loftskeytastöðin fer nú að tgka á
móti skeytum aftur og birtast þau þá
jafnharðan.
Viðsjá
II. Verkamenn.
— Eg þekki engan flokk manna, sem
öðrum frernur getur tekið sér nafn-
ið verkamannaflokkur, mælti Lloyd
Georges forsætisráðherra Breta í ræðu
fyrir nokkru. Hvað er verkamaður?
Verkamaður er hver sá, karl eða kona,
sem með einhver'ju starfi, líkamlegu
eða ólíkamlegu, vinnur að því að auka
auð og veg landsins. Eg mótmæli því
þess vegna, þegar menn koma fram og
segjast vera fulltrúar verkamanna. Eg
mótmæli því, að það sé rétt að menn,
er einhverja sérstaka atvinnu stunda,
séu kaUaðir verkamenn, en aðrir, sem
aðra atvinnu stunda, geti ekki heitið
verkamenn. Oðru máli er að gegna, ef
menn. vildu skifta þjóðinni allri i tvo
flokka — þá sem vinna og þá sem ekk-
ert vinna. En það eru sárfáir, sem
ekki vinna og eftir að friður hefir ver-
ið saminn, munu þeir verða enn færri
en nokkuru sinni áður, því að þá fara
menn að sjá það, að það er borgara-
leg skylda þeirra við landið, að vinna.
Og það er heldur enginn efi á því, að
margir, sem höfðú gengið iðjulausir,
hafa gefið sig fram til vinnu meðan á
stríðinu stóð.----
Þetta segir einn af mestu mönnum
sinnar samtíðar, maður sem h'klega hef-
ir óskiftara fylgi þjóðar sinnar heldur
en flestir aðrir stjórnmálamenn. I
þessum orðum hans felst eigi að eins
hin eðlilega skilgreining vinnunnar,
sem viðskiftafræðin kennir: að liver
sem eitthvað gerir sé verkamaður—rit-
höfundur jafnt sem daglaunamaður,
ráðherra jafnt sem sjómaður, þingmað-
ur jafnt sem húskarl. Til allra starfa
KaupirÓu góöan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
þarf einhverja þekkingu og hugs-
un. Að eins beita menn hugsuninni
misjafnt, en það kemur ekki þessu máli
við. Það kemur undir hina hagnýtu
sálarfræði, eða vinnuvísindin.'
En í orðum forsætisráðherrans felst
líka annað: sár gremja og rótgróin
í garð þeirra manna, sem liggja á því
lúalaginu að skifta þjóðunum í flokka,
eftir atvinnugreinum manna, og ala
upp stéttaríg og stéttahatur. Engiu
stétt má án annarar vera og þjóðirnar
mega ekki vera án neinnar stéttar.
Menn hafa nú ljóst dæmi um það
frá Bolzhewikkmn í Rússlandi hvernig
fer, þegai' ein stétt manna nær undir
sig völdum og ofsækir aðrar stéttir.
Ein stétt? Það er að vísu of sagt, þó
að Bolzhewikkar haldi því sjálfir frani
að svo sé. Það er oreigalýðurinn, ó-
nytjungarnir, úrlirök þjóðfélagsins,
sem þar er hossað. Því fer sem fer.
En ef menn vilja nú taka eftir sögu
stríðsins í öllum löndum og leita uppi
þá menn, sem óþarfastir hafa reynst'
í hverju landf — sem reynt hafa aiÞ
sundra kröftunum, þá eru það einmitt
þeir, sem telja sig fulltrúa „verka-
manna“. Það á ekki síður við í Eng- v
landi en annars staðar. Þess vegna
hefir Lloýd George nú opinberlega
sagt þeim stríð á hendur til þess að
geta hygt upp, það sem ófriðurinn
mikli liefir brotið niður, og endur-
skapa þjóðfélagið. En versti þrándur-
inn í götu slíkra umbóta eru þeir menn,
sem ala á stéttaríg og æsa upp alþýð-
una til þess að komast sjálfir til valda.
G o r m u r.
Niðurjöínun
í Hafrarfirði 1919.
(100 kr. og þar yfir.)
' Kr.
Ásgeir Stefánsson trésm. 190
Aug. Flygenring kaupm. 3500
Árni Þorsteinsson híóeigandi 300
Bergnr Jónsson skipstj. 160
Böðvar Böðvarsson 160
Bjarni Bjarnason kennari 150
Bjarni Ámundason vélstj. 230
Bjarui Snæbjörnsson læknir 250
Björn Helgason skipstj. 100
Bjarni Erlendsson ökumaður 150
Brauus verzlun 100
Böðvarssona verzlun 900
Birrel & Co. fiskkaupm. 3000
Christensen cand. pharm. 125
Dvergur, H.f. 1200
Eyþór Kristjánsson vélstj. 100
Einar Þorgilsson kaupmaður 4000
Ferdínand Hansen kaupmaður 1100
Guðm. Jónsson Setberg 200
Guðbjartur Ásgeirsson bryti 140
KaupirSu góSan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
Fossamálið.
Hvar stöndum vér?
Nýungarnar á sviði rafmagns-
fræðinnar skópu fossunum verð-
mæti. Og þó mest uppgötvunin, sem
norsku hugvitsmennirnir Birke-
land prófessor qg Sam. F.yde
gerðu, að vinua köfnunarefni úr
loftinu. Þar varð verkefni fyrir
stórkostlega mikið afl, sem yfir-
gnæfði verkefni'fossanna áður. Og
nýja verkefnið er að kalla má ó-
takmarkað. Fossarnir gátu fram-
leitt áburð og honum er aldrei of
mikið af.
Undir eins og verkefnið var
fengið hófst fossakaupskapurinn í
Noregi, og eigi leið á löngu áður en
hann bærist hingað. Ýmsir íslenzk-
ir fésýslumenn tóku jægar að seil-
ast eftir fossum og höfðu margir
þfeirra erlent fé i bakhöndinni, eða
voru beinlínis erindrekar útlend-
inga. Fossabrallið komst í algleym-
ing og að. kalla öll orkumestu
vatnsrensli landsins eru í höndum
útíendra eða íslenzkra foss.aprang-
ara. 1 Noregi hafði þessi faraldur
hinar verstu afleiðingar og bakaði
ríkinu ýmis konar vandræði, en
samt gat dæipi Norðmanna ekki
orðið oss til viðvörunar. Þingið
samdi lög* um fossa, sem gera það
að verkum að útlendir menn eða
félög verða að bafa ,,strámenn“
fyrir sig til dð. geta eignast fossa,
en það ákvæði hefir ekki bagað,
því hér liefjr til þessa enginn hörg-
ull verið á ,,strámönnum“ og þeim
ekki af verri endaimm.
Eitt féiag, sem umráð hefir ýfir
vatnsorkunni í Soginu, hefir þegar
sótt um leyfi til iðnreksturs þar,,
og annað miklu st.ærra, sem keypt
hefir og leigt alla nýtilega vatns-
orlat í Þjórsá, kemur sennilega
með beiðni í sumar. Þá hafa ein-
stakif mehn náð midir sig Gull-
fossi, Dettifossi og mörgum fleiri.
Eina nýtilega ákvæðið í fossalög-
gjöf vorri var það, að landið á-
skildi sér vatnsréttindi á opinber-
um jarðeignum, sem seldar hafa
verið til einstakra manna. Hins veg-
ar er það bersýnilegt óráð, að selja
jarðir frá fossum, því jöpðin bækk-
ar auðvitað í verði þegar farið er
nota fossinn, og lendir þá sú verð-
hækktm ekki lijá þvi opinbera. Það
hefði því verið nýtilegra að afnema
algjörlega sölu þeirra jarða, sem
vatnsorka fylgdi.
Aðstaða vor er nú orðin sú, iýrir
ötula framgöngu fossabrallaranna,
að mikill ineiri hluti vatnsorkunn-
ar í landblu er í hÖndum nýrra eig-
enda, mest útlendinga. Og þetta
hefir verið látið viðgangast, þó að
löggjafarvaldinu hafi verið í lófa
lagið að afstýra því. Það er því
miklum erfiðleikum bundið, að
landið geti eignast vatnsréttindin
héðan af eða þðir notið þeirra, sem
eðlilegastan réttinn hafa til, nefni-
lega irpphaflegir eigendur. Og ekki
bætir það úr skák, að vatnsorkan
hefir verið seld fyrir sama sem
ekki Ueitt, í hlutfalli við j)að sem
annars st.aðar gerist.
Eigi hcfir verið látið þar við
sitja, að einstakir menn seldu
vatnsréttindi .fyrir jörðum sínum,
heldur hafa og hreppsnefndir selt
réttindi í afréttum lilutaðeigandi
hreppa. Það hefir héyrst frá fossa-
nefnd, að hún áiíti slíka sölu óg'ilda
og líta dómstólarnir vonandi sömu
áugum a það.
Hvita mansalið.
Sé það satt, sem Vísir segir í
grein sinni „Hvíta þrælasalan“ í
gær uni framsölu kvenna hér í hæ,
vil eg taka í sama strenginn og
greinarhöfundur og sltora á lög-
reglustjóra að taka sökudólginn
fyrir ög afnema þessa svívirðingu
ba^jarins.
Þótt ekki væri annars vegna, þá
vegna sjúkdómshættu, því varla
mun vanþörf á því að forða bæn-
mn frá opinberum sýkingastöðum.
. 21. 1. 1919.
Læknir.
jj DA6BOK ý
Ofviðri geröi hér um miðjan dag í
gær, en um morguninn var gott veð-
ur og höfðu margir bátar róið. Kom-
ust flestir að hjálparlaust, en tveiin
bátum héðau bjargaði vélbátur og
einn varð að hleypa upp 4 Akranes.
Tveim bátsliöfnum af Akranesi bjarg-
aði „Skjöldur“, en er síðast fréttist
í gærkvöldi voru ókomnar fréttir af
einum bát þaðan.
Botnía fór frá Kaupmannahöfn á
sunnudaginn. Kemur við í Færeyjum.