Morgunblaðið - 08.03.1919, Blaðsíða 1

6.
iLaugardag
8
marz 1919
MORGUNBLAD
115
tOinbU 1
Ritstjómarsí^ior. 500
Ritstjóri: VilhjAlmnr Finstn
lsafold*rprent»miðjm
Alfr»í®mísu*t»» ar 50É>
Lzikfélag Keijklavíkur.
Skuggar
leikrit í 4 þáttum, eftir Pál Steingríni8«on,
verður leikið sunnudaginn 9, marz i*l. 8 í Iðnó.
Aðgöngumiðar seldir i Iðnó í dag frá kl. 4—7 með hækkuðu verði
og á morgun frá k!. 10—12 og eftir 2 með venjulegu v*rði
Bæjarstjórnarfundur
6. þ. mán.
Barnaskólinn.
Samkvæmt ákvörðunum skóla-
nefndar keldur kensla áiiram í
barnaskóla Reykjavíkur að þessu
sinni til maíloka og próf verða
haldin í júní.
Laun stundakennara við skólann
eru ákveðin kr. 1.20 fyrir hverja
kl.st., auk dýrtíðaruppbótar.
Skólahald standi yfir frá kl. 9—
12 árd. og kl. 1—5 síðd. Örf'áar
kenslustundir kl. 12—1.
Matgjafir verða ekki í skólanum
það sem eftir er vetrar, en í stað
þess hefir nefndin ákveðið, að verja
nokkurri upphæð til styrktar Sam-
verjanum, til þess að láta skóla-
börnum mat í té.
Endurskoðun reikninga.
LagSir voru i'ram reikningar yfir
tekjur og gjöld Blómsveigasjóðs
Þorbjargar Sveinsdóttur (jafnað-
arreikningur yfir 6 þús. kr.), og
Sjúkrahússjóðs Reykjavíkur (eign-
ir sjóðsins taldar um áramót síð-
ustu tæpar 40 þús. kr.). Til að end-
urskoða reikninga þessa voru kos-
in Inga L. Lárusdóttir ug Guðm.
Ásbjarnarson.
Bráðabirgðarlán.
Samþykt að taka alt að lcr. 200
þús. bráðabirgðarlán handa bæjar-
sjóði, er endurgreiðist af telcjum
bæjarsjóðs á yfirstandandi ári.
Seijaland 0g Votivöllur.
Samþ. var við aðra umræðu að
bærmn skildi kaupa Seljaland og
Votavöll. Jón Þorláksson talaði
einn a móti því, að bærinn keypti
þessi lönd, Og færði til þess ýmsar
ástæður, SVO sem að bænum yrðu
þessar eignir frekar til byrði en á-
góða, leiga ftengist ekki upp í árs-
rentur af peningum þeim, er fyrir
þær ættu að látast. og að opinber-
ar eignir sættu yfirleitt verri með-
ferð en eignir einstaklinga, jafn-
vel svo, að menn teldu það skyldu
sína, að níðast á þeim fyrir augna-
blikshagnað 0. s. frv.
Hjálparstöð fyrir berklaveikt fólk.
Á síðasta bæjarstjórnaríundi var
lagt fram erindi frá hjúkrunarfé-
laginu „Líkn“, þess cfnis, að beið-
ast styrktar til að koma upp hjálp-
Xaupirðu góðan hlut,
! S»A mundu hvar þú fékst hann
Sigurjón Pétursson.
arstöð fvrir berklaveikt fólk. Var
erindi þessu þá vísað til farsóttar-
nefndar, og voru t.illögur hennar
lagðar fyrir bæjarstjómina og sam-
þyktar. Þær voru þess efnis: Að
heilbrigðisfulltrúa sé faiið að af-
henda kjúkrunarfclaginu „Líkn“
það af rúmfatnaði ,.g handklæðum,
er bærinn á og ekki þarf að nota
nú við sóttvarnir, og: að veita fé-
laginu 1000 kr. styrk úr bæjar-
sjóði í ár, er teljist til óvissra út-
gjalda.
íslenzkir rithöfundar.
Það heyrist oft kvartað yfir því,
hve margir séu skáldmæltir meðal
þjóðar vorrar. Það virðist sem
mörgum falli það illa; það beri vott
um yfirlæti og mont, að yrkja.
Menn gera lítið úr flestum, sem við
það fást, og reyna með hrakspám
og óvingjarnleik að hindra flesta á
þeirri braut. Rithöfundabrautin
hér er alt annað en glæsileg. Svo
að þeir, sem leggja á hana gera
það ekki af monti, heldur af sterkri
þrá eða löngun. Páir eða engir rétta
nýgræðingnum liðsyrði eða hjálp-
arhönd. Gott þegar ekki er bein-
línis spilt fyrir þeim. Hér eru engir
sjóðir eða félagsskapur til styrktar
rithöfundum eða rithöfundaefnum.
Algengir verkamenn fá 10 krónur
á dag og þar yfir. En það mætti
vera afkastamikill rithöfundur hér,
sem fengi fœ6i fyrir handrit sín.
Svo lágt er verðið á andlegum af-
urðum. Er það hlægilegt! að heil
þjóð skuli véita öllum skáldum, rit-
höfundum, myndhöggvurum, mál-
urum, söngvurum, yfir höfuð öllum
listamönnum til samans, 13 þúsiihd
krónur, sem er eklci meiri upphæð
en margir embættismenn þjóðar-
innar, hver um sig, hefir í laun yfir
árið. „Svo fjölmörg perlan hrein
sem geislans glit var grafin djúþt
í hafsins leyndardóm, hve fjöl-
Eaupirðu góðan hhit,
þá mundu hvar þú fékst hann
Sigurjón Péturaaon.
margt blómið átti ilm og lit á öræf-
in að sóa, dauð og tóm,‘ ‘ segir Ein-
ar Benediktsson. Hann segir enn
fremur: „Ei þekking birtu ber við
þvílík kjör, né breiðir fyrir slíka
djásn síns auðs; t.óm, ísköld neyð
lét fjötra þeirra fjör og frjósa
þeirra andans lind til dauðs.“ Og
þetta er satt. Hæfileikar margra
fá ekki að njóta sín vegna erfið-
leika og fjárhagslegra vandræða.
Margir listhneigðir og skáldmæltir
menn leggja strax árar í bát og
landið tapar við það stundum sín-
um beztu efnum. Mér virðist, að
það ætti að gleðja menn, að sem
flestir helguðu listum, skáldskap
og vísindum krafta sína að meira
eða minna, leyti. Það ber vott um
ríkt andlegt líf og mikinn þroska.
En hið gagnstæða sýnir hnignun
og vaxandi heimsku.
Hér á landi er bóka- 0g blaða-
útgáfa mikil samanborið við fólks-
fjölda. En blöðin eru of mörg og
smá, og of mikið af þýddum sög-
um. Blöðin og tímaritin flytja til-
tölulega lítið af frumsömdum sög-
um og bókaútgefeudur taka út-
lendu sögurnar fram yfir þær ís-
lenzku, að mér virðist. Það er nóg
efni í leikrit og sögur í íslenzku
þjóðlífi. Það er margt, ef að er gáð,
sem um er þörf að skrifa hér meðal
þjóðarinnar. Eg fyrir mitt leyti vil
heldur íslenzkar sögur, þó að þær
séu ver samdar, heldur en útlendar
sögur. Og fleiri munu skrifa, ef þeir
vissu, að til einhvérs væri að vinna.
Það eru ekki margir, sem skrifa
nokkuð að ráði hér á landi. Margir
yrkja fáein ljóð, og -f til vill nokkr-
ar smásögur. Menn sjá mörg nöfn,
einkum undir eftirmælum, og halda
svo að sandur af skáldum sé alt af
yrkjandi og fyllandi markaðinn.
Efnahagur þjóðarinnar hefir mjög
batnað bin síðari árin. Margir orð-
ið stórríkir, sem áður voru blá-
snauðir. Er það gleðilegt, að þjóð-
inni tekst nú betur og betur að ná
auðæfum hafsins, hagnýta betur
jörðina og náttúruöflin. En þetta
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann
Sigurjón Pétursson
alt var lengi illa notað, eins og
hæfileikar þjóðarinnar. Það var
vegna skorts á andlegum þroska og
víðsýni, að efnahagurinn var lengi
þröngur og auðsuppspretturnar
illa notaðar. Það var vegna þess,
að íslendingar .lögðu of litla rækt
við vísindi og listir. Fyrir utan hið
beina gagn, sem þjóðin hefir af vís-
inda- og listamönnum, er það sómi
út á við, að eiga menn, er slá ljóma
á land og þjóð. Það er í mínUm aug-
um eins dýrlegt að hafa átt Hall-
grím Pét.ursson, Jónas Hallgrhns-
son, Jón Sigurðsson og aðra slíka
ágætismenn, eins og þó að við hefð-
um haft ráð á að byggja nokkra
skýjaskafa (stórhýsi) og önnur
mannvirki.
Þó að illa sé í haginn búið fyrir
skáld og listamenn hér á landi, er-
um við þó svo hepnir, að eiga
nokkra, sem standa framarlega
hver í sinni grein. Er það algengt,
að menn bendi á þá, er nm er að
ræða hæfileika íslenzku þjóðarinn-
ar. En margir þessara manna hafa
komist áfram með tilstyrk útlend-
inga. Iíefðu ekkert orðið heima.
Er nóg að nefna Jónas Guðlaugs-
son í þessu sambandi. Einnig mætti
minna á þá Jóhann, Gunnar og
Kamban 0. fl. þessu til sönnunar.
Af rithöfrmdum, sem semja nokkuð
að ráði, er fátt búsett hér á landi.
Það eru 3—5 menn, sem eg get
talið. Eru það þeir Einar H. Kvar-
an, Guðm. Friðjónsson og Guðm.
Guðmundsson, sem hægt er að telja
stóra rithöfunda. Hinir hafa marg-
ii skrifað smá pésa. En flestir sama
og ekkert fyrir það fengið. Styrks
njóta ekki úr landsjóði önnur skáld
en Kvaran, Guðmundarnir fyr-
nefndu, Heiðdal, Jak. Thor., Ben.
Þ. Gröndal og Jóhann Sigurjóns-
son. Það er enginn fjöldi. Og flestir
fá sama og ekkert, þetta 3—600
krónur. Mat í 2—3 mánuði.
Til ætti að vera nefnd manna,
sem hefði það starf með höndum,
að lesa rit nýgræðinga, greiða götu
þeirra og gefa þeim leiðbeiningar.
Fé ætti líka að vera til, sem su
nefnd hefði ráð á, til að styrkja
efnilega menn með. Ætti það bæði
að vera úr landsjóði og frá ein-
staka efnamönnum. Sumir eru
lagnir á að safna fé, en geta ekki
lagt til neinar nýtilegar hugmyndir
eða hugsjónir til þjóðþrifa. Þeir
eiga að fá hugsjónamönnunum fé
til starfa. Rithöfundar eiga líka að
mynda félag með sér og styrkja
hverir aðra innbyrðis. Allir ný-
græðingar, að minsta kosti. Eg býst
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst bftnu,
Sigurjon Pétumon.