Morgunblaðið - 25.03.1919, Blaðsíða 1

Þriðjudag
25.
smarz 1919
H0R6DNBLABIÐ i
íisaíold«rpr«nt*smi8j»
Ritstjómarsími nr. 500
Ritstjóri: Vilhjilmnr Fin»«n
AfsgTei8*Íw?-í»l juf. IM|
Hannyröaverzlun og
teiknistofa
verður opnuð næstk. miðvikudag á Laugavegi 55.
Lítið í skemmugluggann hjá Haraldi um helgina.
Unnur Olafsdóttlr.
Erl. símfregnir.
(Frá fréttaritara Morgunblaðsins).
, Khöfu, 23. mavz.
Bandamenn og Ungverjar.
Prá Berlín er símafi, aÖ Banda-
menn ætli að leggja Ungverjaland
imdir sig. Stjórnin í Budapest, neit-
ár að ganga að skilvrÖum banda-
ínanna og er reiðubnin að taka af-
leiðingumun. Karolyi forseti hefir
sag't af sér. Öreigalýðurinn heíir
tekið öll völd í, sínar hendur og'
semnr sig að siðum Lenins-stjóruar-.
innar í Rússlandi.
Lenin kemur Ungverjum til
hjálpar.
Hersveitir Lenins eru komnar á
stöðvarnar milli Brody og Stanis-
lan og eru væntanlegar til Buda-
pest, innan 14 daga,
Allenby hershöfðingi
er orðinn alræðismaður í Egypta-
landi.
Útlit bæjarins.
Bæjarstjórnin hefir nýlega lieit-
ið verðlaunum fyrir beztu tillög-
■ ,urnar um skipulag Austurvallar í
framtíðinni. Vollurinn er, eins og
allir vita, í örgustu niðurníðslu og
hefir verið það um tmdanfarin ár,
girðingin öíl ryðguð sundur og'
gróðurinn hlaupinn í illgresi.
Þrátt fyrir það, að verðlaunin
séu svo lág, að þeir sem lrreppa þau
fái engan veginn vinnu sína horg-
aða, þá á bæjarstjómin sámt þakk-
læti skilið fyrir þetta verk. Oss
þykir víst, að viðgerðin á Austnr-
velli núna eigi að verða svo liald-
góð, að hún muni endast um lang-
an aldur og' varðar því miklu, að
girðingin og aðrar breytingar, sem
gerðar verða á Austurvelli nú,
verði til prýði en eigi lýta. Og veg-
uriun til þess að fá sem beztar til-
lögur um fyrirkomulagið er auð-
vitað sá, að efna til samkepni um
það.
Bæjarstjórnin hefir skipað þrjá
menn til þess að dæma um tillögur
þær, er fram koma. Er hlutverk
þeirra erfitt, því þeim verður um
eftir á, ef að Austurvollur
’lfla nýi fellur hæjarbúum ekki í
8eð. l>að er eigi að eins girðingin
Rjálf, sem gera skal tillögur um,
^eldur einnig tilhögun öll á vellin-
um sjálfum, hvernig gangstígar
skuli liggja og hvernig gróðursetja
skuli tré og skrautjurtir, vellmum
til prýði. Þetta er mikið vanda-
verk að g'era svo vel fari og örðugt
aðstöðu vegna þess að svo fáir bera
skyn á þetta. Samt sem áður ættu
þeir, sem dottið hefir í hug nýtt
skipulag, eigi að sitja hjá fyrir þá
sök, að þá vantar sérþekkingu, því
þess eru mörg dæmin, að tillögur
þeirra hafi borið af tillögum hinna,
sem lærðari voru.
En samtímis því að gert verð-
ur út um framtíðarskipulag Austur-
vallar, þarf að afráða hvernig þær
bygging-ar verði, sem rísa upp um-
hverfis völlinn. Hann þarf, ásamt
því spm umhverfis' er, að mynda
eina heild, þar sem sámrtemi sé á
milli einstakra 'parta. A tvær hlið-
ar vallarins eru hús, sem gera má
ráð fyrir að standi lengi, og verður
því að haga sér sem luegt er eftir
þeim. En Vallarstrætismegin er ó-
bygt, og í Thorvaldsensstræti flest
húsin gömul. og mmvu því naumast
standa ýkja lengi, svo svigrúm er
töluvert til að breyta lögun vallar-
ins, ef það þykir henta.
Brýn þörf er orðin á því. að
bæjarstjórnin hafi sér til að.stoðar
nefnd byggingafróðra og listfeogra
manna,hVenær sem byggja skal hús,
til þess að hœgt verði að varast
framvegis víti þau, sem undanfarin
ár hafa orðið í byggingarmálum
höfuðstaðarins. Nú sjá allir, að
fjöldi gatna hefir verið lagður ram-
vitlaust og að heilum götum hefir
verið spilt. með ósmekklegu og fá-
ránlegu byggingalrlagi. Og þetta
verður ekki aftur tekið nú, þegar
alt er bygt úr steini.
Þeykjavík á fyrir sér að stækka,
og á næstu áruni má búast við því,
að fjöldi húsa rísi upp, eftir kyr-
stöðu ófriðaráranna. Nú er því ein-
initt tækifæri til þess að taka í
taumana og afstýra því að ýmsir
nýlegir bæjarhlutar verði gerðir að
skrípum, fyrir smekkleysi og kæru-
leysi þeirra, sem byggja, og tóm-
læti bæjarstjórnarmnar.
Vér þurfum að fá færa inenn,
seni ákveði fyrirfram skipnlag
gatna þeirra, sem eru að byggjast,
og hafi hönd í bagga með öllum
breytingum, sem verða á útliti bæj-
•arins. Þá fyrst er þess að vænta;
að bærinn geti orðið höfuðstaðar
legur.
Hungursneyðin
í Þýzkalandl.
Mönnum er það ráðgáta, hvernig
Þjóðverjar gátu komist af ár eftir
ár, þrátt fyrir strangasta hafnbann,
sem nokkurn tíma hefir verið lagt
á nokkurt land í heimínum. Sumir
bjuggUst fastlega við því, að þeir
blytu að gefast upp vegna vista-
skorts áður en fyrsta ár ófriðar-
ins væri liðið, en í stað þess þoldu
þeir meira en f jögur ár. En skýrsl-
ur þær, sem þeir birta nú eftir
ófriðarlokin, bera þess ljósan vott,
að nærri hefir sorfið og manni verð-
ur, við lestur þéirra, fyrst fyrír að
ætla, að það séu vopn hnngúrsins
en eigi önnur, er unnið hafa hug á
•þjóðinni.
Stjórnin bannaði meðan á ófriðn-
um stóð alla birtingu á þeim alvar-
legu staðreyndúm, sem orðnar voru
í heilbrigðismálunum. Hún skipaði
meira að segja hlöðunum að fiytja
ósannar skýrslur um þetta efni, til
þess að halda kjarkinum í fólkinu.
Einu sinni lét hún útbýta meðal
allra lækna í Berlín glæsilegri
skýrslu um lieilsufar þjóðarinnar
og skipaði þeim að hafa hana til
sýnis í biðstofuuum hjá sér. En
þeim þótti of langt gengið og' ueit-
uðu.
Merkasta skýrslan, sem skýrir
frá sannleikanum í þessu máli, kom
út í „Berliner klinische Wochen-
schrift“ núna í janúar. Þar segir,
að þolanlegt liafi ástandið verið
fram á vor 1916; til þess tíina hafi
sköintulagið verið talið viðunandi
og’ jafnvel verið til bóta fyrir fólk,
sem þjáðist af magaveiki, gigt og
öðrum kvillum, sem stafa að sumu
leyti af ofáti. En þegar ýmsar nauð-
synja fæðutegundir fóru að þrjóta
og ýmis konar efni, sem eigi að
eins höfðu minna næringargildi,
lieldur voru líka skaðleg melting-
arfærunum, komu í staðiim, þá fór
útlitið að versna. Menn urðu veikii’
KftupirCu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst haun,
Sigurjón Péturoon.
af matnum og heilsufarið I;ríð-
versnaði og dauðsföllunum fjölg-
aði mjög.
Árið 1917 dó 50 þúsmidum fleira
í Þýzkalandi af börnum 5—15 ára,
'•n árið 1913, og 55% fleira af
börnum 1—5 ára. Samtímis þessu
tók að kalla mátti alg'jörlega fyrir
fæðingar.
Árin fyrir ófriðinn hafð.i þeim,
er dóu úr berklaveiki, farið sífækk-
andi. En 1917 steig dánartala karla
mn 43% og kvenna um 69% af
völdum þessarar veiki. Berklaveik-
in hefir breiðst svo geigvænlega út
á ófriðarárunmn, að „árangurmn er
25 ára baráttu við sjúkdóminn er
að engu orðinn“, segir blaðið. Aðr-
ir sjúkdómar — eins og t. d.
lungnabólga — hafa magnast um
helming. Þó er inflúenzu-lungna-
bólga eigi talin þar með. Ur inflú-
enzu hafa dáið 150 þúsund manns í
fyrrasumar.
Dánartilfellmn tók að fjölga
strax árin 1915 og 1916, en árið
1917 var ]ieim fjölgað um 32%. Á
árunum 1915—1918 dóu 763 þús-
und manns fram yfir það, sem átt
hefði að vera eftir venjunni. Þess-
um mannslífum má því bæta við
tölu þeirra, sem Íífið mistu á víg'-
veílinum, þá er talið er manntjón
Þjóðverja í ófriðnmn.
Og margir þeir, sem eftir lifa,
eru eigi nema skuggi af sjálfum sér,
lamaðir, tærðir, örvinglaðir og
taugaveiklaðir. Þýzki in'ófessorinn
Rubner lýsir Þjóðverjanum svo:
„Áhyggjurnar fyrir daglegu brauði
hafa tekið huga fólksins allan og
óskiftan, öll framtakshugsun, sem
áður einkendi þjóðina, hverfur
undir fargi sinnuleysisins. Barnið
hefir gleymt að brosa, leika sér og
ærslast. Það mun líða á löngu þapg-
að til afleiðingar sultarins eru
liorfnar og áhugasemin og athafna-
fýsniu, sem áður var, kemur áný«.
Flugfélagið.
Eins og flestum mun konuugt,
liafa nokkrir menn hér í bænum
unnið að því imdanfarna mánuði
að greiða nýjasta samgöngutækinn,
flugvélunum, leið hingað til lands.
Hafa þeir þegar safnað nokkru fé,
20—30 þús. kr- til framkvæmda, og
á laugard. boðuðu þeir til fmidar
í Iðnó til þess að koma á fót föst-
um félagsskap fyrir alla þá, sem á-
huga hafa á málinu.
Undirtektir fundarmanna V>áru
þess ljósan vott, að áhugi fyrir
framkvæmdum var mjög mikill.
Hnigu orð flestra í þá átt, að einsk-
Kaupirðu góðan hhit,
þ& mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Péturoon.
^aupirðu góðan hlut,
M uiundu hvar þú fékst hann
Sigurjón Péturoon.
Kaupirðu góðan hlut,
þ& mundu hvar þú fékst hann,
Sigurjðn Pétursson.