Morgunblaðið - 25.09.1919, Síða 2

2
M0R6UNBLAÐIÐ

MOEGUNBLAÐIÐ
Eitstjóri: Vilh. Finsen.
Ritstjórn og afgreiBsla í Lækjargötn 2.
Sími 600. — Prentsmiðjusími 48.
Kemur út alla daga vikunnar, a6
mánudögum undanteknum.
Ritstjórnarskrifstoían opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
AfgreiBslan opin:
Virka daga kl. 8—6.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skilaö annaöhvor
á afgreiösluna eöa í ísafoldarprent
amiöju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu
þess blaös, sem þær eiga aÖ birtast í
Aaglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
aö otlum jafnaði betri stað í blaöinu
(á lesmáissíðum) en þsr sem síöar
koma.
Auglýsingaverð: A fremstu síðu kr.
2.00 hver em. dálksbreiddar; á öðrum
síðum kr. 1.00 cm.
Fyrirliggjandi
Niðursoðin mjólk,
sæt og ósæt.
Þurkaðir og niðursoðnir
ávextir.
H.f. Carl Höepfner
Verö blaösins er 1 kr. á mántði.
^vjí-sjsr^jvvjv'sjv-j-’íjvxjvvjx-'^jv-sjv-íís:
anna liafi ekki minkað frá því lög-
in urðu til. En blaðið gefur í skyn,
að lögin séu jafn dauðadæmd fyrir
því, því það efast fullkomlega um
að nokkur leið sé til að halda þeim
uppi, hvað sem annars komi í ljós
um fylgið. Er þetta nýstárleg skoð-
un hjá bannmanni og allmikið vit-
urlegri heldur en vér höfum átt að
venjast frá þeirrar stefnu mönn-
um.
„Tíminn“ er alveg þveröfugur
fram, að hinn rétti tími væri ekki
kominn.
„Rétti tíminn“ til að greiða at-
kvæði um þetta mál er frá sjónar
miði bannmanna ekki kominn fyr
en. lögin eru í meirihluta, en það
hafa þeir glögglega viðurkent, að
þau voru ekki nú.
Morguhblaðið hefir haldið því
fram, að afneuia beri bannlögin án
atkvæðagreiðslu, eins og öll þau
lög, sem sýnilega eru þjóðfélaginu
Siðasta leipið.
við „Vísi“. Hann er mjög á móti til tjóns. Nú þegar fylgismenn lag-
’tillögunni, en gengur út frá því, anna hafa viðurkent það, að þau
að bannið sé í mkmilhluta. Hann hefðu ekki meirihluta kjósenda að
talar sem sé alt af um tillöguna baki sér, virðist þinginu bent á það,
sem afnám bannlaganna. án þess misskilið verði, hvað það
er
Þá
greiðslu í
skylt að erfa hana með nokkrum
orðum.
Oss furðaði á þessari stefnu
„Tímans“ í þessu máli, af því oss
tiilagan um atkvæða- var kunnugt um það, að ritstjórinn
bannmálinu fallin. Er var tillögunni fylgjandi. En jafn-
vel þótt greinin væri óauðkend, má
þó vera að rúm hennar 1 blaðinu
Morgunblaðið hefir áður minst hafi verið ieigt, því hún hirtist
á þessa tillögu, og sýnt fram á það-, kjallaraíbúðinni (neðan máls), sem
að hún væri meir í þágu bann- nofna maetti svartholið, því þangað
manna en andbanninga, ef tekið vitnni ver ekki auðratað gei'slum
var jafnt tillit til röksemdafærslu vihs og sannincia.
beggja. Önnur bannblöð vitum vér ekki
Eigi er þess að dyljast, að því að rætt hafi maiið
lengur sem deilan um bannlögin Nú er eftir að vita á hvern hátt
hefir staðið, hefir það komið glögg- hannimeiin hyggja að forsvara það
ar í ljós, að þacj er að eins eitt aú viðhalda banninu gegn vilj'
reipi, sem óslítandi átti að vera,
þeirra sem bannlögin studdust við.
Þetta reipi var það, að bannið
hefði að baki sér xneiri hluta kjós-
enda.
Um þetta hafa málspartar deilt
Í seinni tíð, en hvorugur haft tök
á að sanna, þvj það getur atkvæða-
greiðslan ein. Yæru nú bannmenn
sannfærðir um sinn máistað — rétt-
mæti sinnar staðhæfingar um þjóð-
armeirihluta — var sjálfsagt fyrir
þá að nota þetta tækifæri til að
sanna joað. And'banningar þar á
móti hafa margir haldið því fram,
að þjóðaratkvæði væri í sjálfu sér
óheppilegt í þessu máli sem öðrum.
En af því þeir líta svo á, að þetta
sé hin eina stoð, sem ekki er enn
sannanlega hrunin undan málstað
bannmanna, vildu þeir að úr skæri
um hana, sannfærðir um að sú stað-í:
hæfing um að bannið sé í minni|
hluta, væri rétt.
n.annmenn létu í fyrstu gildlega
Þóttust hvergi hræddir og sögðu
að einu gilti þótt það kæmi í ljós,"
hvert feikna fylgi bannið hefði hjá
þjóðinni. En smám saman fór að
draga úr þessum vígamóði, bæði
hjá bannmönnum á þingi og utan
þings. Saunfæringarkrafturinn var
að smá svíkja og sveik loks með
öllu. Þeir greiddu því atkvæði móti
tillögunni. Hafa þeir þar með við-
urkent, að þeir þora ekki að eiga
undir atkvæðagreiðslu, jafnvel þó
að 3/5 atkvæða væru heimtaðir til
að hrynda lögunum, eins og ákveð-
gegn
meirihluta landsmanna. „Yísir*
telur slíkt ekki fært, en öðrum
bannmönnum virðist 'alvara imeð
þetta. Skylt er þó að geta eins
þessu máli.
Sú skoðun hefir komið fram frá
bannmönnum á þingi, að vissara
væri að koma í veg fyrir atkvæða
greiðslu í bannmálinu, þar til
stjómarskráin nýja væri komin
gildi, því eftir henni öðlaðist svo
margt kvenfólk kosningarrétt, og
það myndi fleira með banninu.
í þessu felst enn sú viðurkenn-
ing, að bannið sé í minnihluta, og
er sú viðurkenning því merkilegri
sem það mun víst, að bannmenn á
þingi hafa komist að þessari niður
stöðu eftir það að hafa borið saman
bækumar um það, hvernig þessu
máli yrði bjargað. En það er
Imeira lagi hæpið, að nýju kjósend
urnir verði fleiri með banninu, þv
oæði er það, að kvenfólk er yfir-
íeitt ekki eins blint og bannmenn
virðast treysta á, og svo má búast
við því, að augu manna opnist alt
a£ betur og betur fyrir bann-
hneykslinu, eftir því sem það stend-
ur lengur.
Umræðurnar um tillöguna voru
merkilegar. Merkilegar af því, að
þær voru svo beint framhald af
deilunni urn þetta mál. Rökin, sem
fiutningsmenn 'færðu 'fram, þarf
ekki að endurtaka, því þau eru birt
í ræðu Sig. Stefánssonar. En „þá
varð þögn á þingi“, er hann hafði
talað. Enginn maður treystist að
ið var í tillögunni, og þar með gefið mæla móti rökum hans. Var sem
upp síðasta reipið. það væru samantekin ráð bann-
I samhandi við þetta er fróðlegt
að líta á þær raddir, sem komið
hafa fram í bannblöðum hér um til-
löguna.
„Vísir“ leit svo á þetta mál sem
vér, að bannmenn gætu ekki for-
svarað annað en að greiða atkvæði
með tillögunni og hvatti þingmenn
til þess, enda heldur hann fast við
þá skoðun sína, að fylgi bannlag-
DELCOLIGHT
manna, að gera ekki hlut sinn verri
með því að leggja út í það að rök-
ræða málið. Mun það fágætt í stór-
máli, að sjá atkvæðasterkari máls-
paitinn standa jafn gersamiega
ráðþrota í vörninni. Jörundur
Brynjóifsson áræddi einn að hefja
mótmæli. Var það sýnilega gert af
ein'skærri trygð við gamlan mál-
stað, sem hann upphaflega hafði
trú á; en hann lýsti því yfir, að
hann myndi „sniðganga" öll rök
mótpártsins. Hélt hann a« eins því
á að gera í þessu máli.
Verkföll,
dýrtíð og þjóðmegun.
Minni framleiösla — meiri eyðsia
í útlendum blöðum er nú mikið
ritað um hina vaxandi dýrtíð og
verkföll. Margt af þessu er eins og
við má búast ritdeilnr milli leiðtoga
verkalýðs á aðra hlið og vinnuveit
enda á hina. — en sumt er talað úr
flokki vísindamanna, sem gera sér
far um að líta hlutlaust á málið.
Athuganir þeirra eru þá helzt þjóð-
ihagfræðilegar enn minnatilaðdraga
taum sérstakrar stéttar.
Það sem sérstaklega er athugað
er þetta: Líkurnar fyrir minkandi
dýrtíð eru litlar. Dýrtíðin hefir
varla náð hámarkinu enn þá. Verka
lýðurinn krelfst einlægt hærri og
Uærri launa. Látum það vera,
segja þjóðhagfræðingar — það þarf
ekki út af fyrir sig að raska þjóð-
meguninni. Afleiðingin af þesisu
verður engin önnur en sú að alt sem
xramleitt er með þessari dýru vinnu
verður dýrara. Viunufólkið skapar
sér sjálft dýrtíð með hinum auknu
ixröfum sínum. Og á meðan kapp-
hlaupið stendur um það hver geti
selt dýrast vinnu eða framleiðslu,
xá er ekki til neins áð vera með
nemar áminningar til einstakra
stétta. Hver reynir auðvitað að fara
svo langt sem hún kemst á meðan
iað fjármagn sem stríðsástandið
iosaði um liggur enn þá dreift og
óbundið úti meðal lýðsins.
En þetta getur ekki haldið svona
áfram endalaust. Og það er ekki
dýrtíðin eða peningaverðfallið sem
áður langt líður herðir greipar að
ástandinu, því að einlægt má ausa
út nýjum peningum.
Iíið alvarlega í málinu er það, að
núverandi ástand skapar xninni
framleiðslu og meiri eyðslu.
Um leið og kaupið hækkar úti í
löndunum þá er vinnutíminn stytt-
ur og afurð vinnunnar minkar. —
Menn höfðu búist við því að um leið
og vinnutíminn yrði styttur, því
meira að tiltölu myndu menn af-
kasta á sama tíma. Og þannig á það
að geta verið. — En reynslan er
víðast sú að eftir því sem kanpið
íækkar og vinnutíminn styttist,
efti-r því þverrar vinnulöngunin og
afurð klukkutímavinnunnar vtrður
minni en áður. . .
Benzin
„Tydor1 benzin, ágæt tegund, fæst í kössum
hjá
Jóh. Ólafsson & Co.
Reybjavík
S í ml
584.
Símnetni
Juwel.
Viðskiflafélagið
selur
„L, C. Smith“
f skrifstofHherbergi
óskast til leigu
1. okt. næstk.
A. y. á.
ÍUQ^H^IGI I lalf^iir^
Gvendareyjar
í Skógarslrandarhreppi fást til kaups og dbuðar
i fardögwn 1920 Ndnari upplýsingar um jörðina
svo og um verð og borgunarskilmdla, fdst hjd undir-
rituðum eiganda eða hetra
Guðm. J. Braiðfjfirð,
blikksmið í Reykjavik
Þeir, sem Hinna vilja þensu, gefl sig fram í síðasta
Iagi fyrir októbermánaðarlok n. k.
Gvendareyjnm, 20 ágést 1919.
Guðm. Guðmundsson.
Þegar hér við bætist að stríðið og
verkföllin hafa höggvið stórt skarð
í vinnukra/ftinn 0g framleiðsluna,
þá er auðskilið, að þetta ástand
getur^ekki varað lengi. Nauðsynin
ber að dyrum fyr eða síðar og
knýr menn til að duga eða drepast,
háa sem Mga.
Og þá er að eins eitt sem bjargar,
og það er vinnan.
Allir eru nú á harðspani eftir
peningunum, en menn gæta þess
ekki að aðalverðmætið liggur ekki
í þeim. Ekki einu sinni svokallaða
„tímanlega velgengni“ geta menn
verið vissir um að kaupa fyrir þá.
Vellíðanin fer alls ekki eftir því
hvort menn eiga eiuhverjum krón-
um meira eða minna, ef menn ann-
ars koniast af.
Vel útreiknuð vinna er það eina
sem getur skapað vellíðan, vegna
þess að vinna samfara hugsun,
vinna sem ekki er tómt strit, bygg-
ir upp, eigi að eins ytri kringum-
stæður manna heldur líka andlegt
og líksamlegt heilsu'far, sem undir
því er einmitt vellíðanin komin,
en ekki undir eigimm og fjármun-
um.
Yfirstandaudi mtíar eru all-óút-
reiknanlegir, því að los og stjórn-
leysi er á öllu. En margir halda því
ifram og sjálfsagt með réttu, að Svo
nauðsynlegt sem fast skipulag sé,
þá sé því hætt við að steingerfast,
og þess vegna séu þessi leysinga-
tímabil nauðsynleg þótt óstjórnin
só þeim samfara. Því að svo framar-
lega sem kynslóðin er ekki að deyjiO
hlýtur upp úr ösku eyðingarinuar
að vaxa nýr gróður og nýtt og
fullkomnara skipulag en áður ’var.
Þess vegna er ekki annað vænna
en að vera við öllu búnir og taka
með karlmensku því sem að höud-
um ber. Þótt veraldarsagan endur-
taki sig aldrei alveg, þá háfa kom-
ið þessu lík tímabil fyr og einlægt
endað á því að nýir stjórnandi
kraftar þroskuðust og bygðu á rúst-
um hins gamla.
Um mæisku.
Eftir
Chr. öierlöff.
VII.
Eg vil ekki gera neina tilraun til
að skrifa lofræðu um mannsröddiua
þótt hægt væri að freistast til þess,
þegar verð er að skrifa um mælsku
Ilöddin er sverð ræðumannsins.
með því sverði á hann að berjast til
sigurs fyrir máli sínu. Hún er líka
það hljóðfæri, sem hann túlkar á
tiTfinningar sínar, og orð, sltarf sitt,
skaplyndi, vilja, sannfæringu og alt
manngildi sitt. — Talaðu hátlt, og
ætíð öllu hærra en þú heldur að sé
nauðsynlegt.
Fræg söngkona héfir sagt: „Verið
aldrei hrædd við að opna munninn,
og munið að efri gómurinn er hinn
eðl'ilegi hljómbotn raddarinnar.“
En of mikið má þó að öllu gera
Það er sagt um Mirabeau á sínum
tíma að hann liefði „grenjað eins og
ljón“. Nú á tímum er vart hægt að
mæla með því. En greinilega verður
að tala, greinilegar, hærra og hæg-
ara en manni finst sjálfum nauð-
synlegt.
William S'hakespeare hefir kom-
ist allra manna bezt að orði um
þetta eins og svo margt annað.
Hann skrifar einnig um hin sjö ald-
urstímabil mannsins“, sem hann
kál'lar svo:
Barnið: Þegar börnin okkar org'a
er það okkur til kvalar, en okkur
má þó þykja vænt um að vita, að
þau hafa heilbrigð lungu, en góð
lungu lofa frjósömum jarðvegihvar
af upp muni vaxa voldug og áhrifa-
rík mælska.
Skólapiltuxúnn: Sá piltur sem
svarar skýrt og hiklaust nýtur ætíð
meiri hylli en hinn, sem ekki gerir
það. Marga flenginguna hefir sá
strákur sloppið við, sem varði sig
djarflega með langri og flókinni
skýringu, meðan (hinn, sem stóð,
glápti og stamaði, var strýktur.
Hinn ástfangni: Það er nokkurn
vegiun~víst, að sá, sem fengið hefir
ást á stúlku, fær hennar að eins
með því, að talá blátt áfram og
tala vel, en hinn, sem játar ást sína
stamandi og 'klaufalega, verður
piparsveinn til dauðadags.
Hermaðurinn: Honum er í sann-
leika lífsskilyrði, að geta talað
skýrt og greinilega, bæði þegai’
hann skipar mönnum sínum frain
til atlögu og leggur á ráðin.
[Skobeleff hershöfðingi var vau-
ur að segja, að éf liðsforingi kynm
ekki að tala til manna sinna, fylgdu
>eir honum aldrei. Margur hefir
beðið ósigur í orustu fyrir það eitt,
að munnlegar fyrirskipanir hans
voru misskildar, vegna þess að þ®r
voru klaufalegar. Ensht blað beindi
xeirri spurningu til nokkurra téðstn
foringja enska hersins, nú ineðan
á striðinu stóð, hvaða stéttir létu