Morgunblaðið - 14.02.1922, Page 3

MOEGUNBLAÐIi
leita lendingar í Njarðvík, Kefla-
vík og 5 komust alla leið hingað
fil Reykjavíkur. Allir bátarnir
Jienia tveir náðu lendingu og þess-
ir bátar voru „N.jáll“ frá Sand-
Serði og „Hera“ frá Akranesi.
Að því er vjer höfum heyrt,
höfðu skipverjar á mótorbátnum
„Björg“ sjeð „Njál“ farast ná-
l®gt miðjum degi á laugardaginn.
■Kom feikimikill sjór á bátinn og
sökti honum. Á bát þessum voru
finirn menn og hafa þeir allir far-
ist. Pormaðurinn var Kristjón Pálís
son, ættaður úr Ólafsvík, en nú
faeimilisfastur hjer. Lætur hann
eftir sig ekkju og tvö börn, hið
síðara vikugamalt. Kristjón var
talinn einn aHra duglegasti for-
maðurinn, sem sjó hefir stundað í
Sandgerði. Auk hans druknuðu
þessir menn á „Njáli“ : Skarphje#-
inn Pálsson úr Ólafsvík, bróðir
formannsins, Snorri Magnússou
vjelstjóri, heimilisfastur hjei'. ein-
Rleypur maður, Ingimar Jónsson
og Ólafur Sigurðsson báðir ein-
hleypir menn af Miðnesinu. Allir
voru þessir menn ungir og miklir
dugnaðarmenn.
Nöfn skipverjanna á „Heru“ höf-
Um vjer eigi frjett annara en for-
Oiannsins, sem hjet Guðmundur Er-
lendsson. Munu 6 eða 7 menn liafa
Verið á því skipi.
Þá misti m.k. „Ása“ úr Hafnar-
firði tvo menn og „Gunnar Hámund-
JUson einn. XJm aðra mannskaða höf-
'itfl vjer ekki sannfrjett.
-0-
Utanför 1921,
Eftir Guðm. Hannesson.
Pramhiaild
Krisjanía. Þó jeg hafi komið
oitthvað þrisvar sinnum til þess-
»tar höfuðborgar Noregs, þá hefi
ieg aldrei átt kost á lað dvelja
{>ar svo lengi að jeg gæti skoðað
hana sem skyldi og sárfáa menn
jþekki jeg þa.r. Borgin hefir vax-
i: mjög ört og tekið miklum breyt
ingum. Fyrir 100 árum var hún
tcinni en Reykjavík. Nú búa þar
nálega 300 þús. manna.
Borgarstæðið við botninn a
Kristjaníu-firðinum er mjög fag-
urt. pjörðurinn er sjálfur hin
^sta prýði, skógivaxnar hæðir
°g fjöll til beggja hianda, snotur
kauptún og blómlegar hygðir skógi
vaxnar eyjar og náttúrufegurð
kiikil, Við f jarðarbotninn, þar,
sem borgin er bygð, er landið með
föluverðum mishæðum og hallar
drújgum ofan að tveíimir tiafnar-
vogum en ofan bæjarins taka við
^ág skógivaxin fjöll og er þaðan
^ádæma fagurt útsýni yfir fjörð
eyjar borg og bygð.
Rolmenkollen. Jeg ljet það sitja
1 fyrirrvimi í þetta sinn að fara
(,pp á Holmenkollenfjallið til þess
E geta sýnt dóttur minni útsjón-
’ha áður en kvöldið kæmi. Má kom
hst þangað alla leið neðan úr bæn-
u,h með rafmagnsvagni. í góðu
^jörtu veðri borgar það sig vel
ferða-st þeunan Íitla spöl. Hjer
maður undir eins sýnishorn
horsku risavöxnu f jó'lnnum,
?*r.ýtta jarðveginum, stórvaxna
hlvarlega furu og grenÞkógrjum,
hjer er þá alt frítt og hióm
Kgt og allskonar trje ná hjer
hriklum þroska. \ leiðinni sjest
fJoldi af skrautlegum húsum efua-
rrjfumanna en þega.r npp er komið
blasir við manni hin fádæma fagra
útsýn. Þarna uppi á Holm nknll-
enhnúknum reistu Norðmenn fyrir
nokkrum árum margar og skraut-
lcgar hyggingar, með gömlu
norsku byggingasuiði, þar á meðal
mikinn veitingaskála fyrir ferða-
menn (Tui-isthotellet). Að nokkru
var hann bygður eftir gömlum
riorskum sveitahúsum: veggirnir
hlaðnir úr tegldum trjábolum og
þakið fremur lágt með lallstóru
þakskeggi. Fljótt á að líta var
svipurinn hinn sami, þó skálinn
væri stórhýsi en fyrirmyndin lág-
reistir kofar. En bændakofinn
hafði hjer tekið áþekkri breytingu
og sagt er að syndugir menn taki
er þeir deyja og verða skyndilega j
að englum. Ur honum var hjer
orðin skrautleg höll útskorin öll
á miargbreytilegan hátt utan og
iiinan, en allur húsbúnaður næsta
skrautlegur og af svipaðri gerð
eftir fornum fyrirmyndum. >—
Þetta var eitthvað áþekt hjá bygg-
ir.gameistaranum ens og þegar tón
skáld semur márjbrotn.. tónsmíð
upp úr litlu þjóðlagi. Því miður
var þessi töfrahöll brunnin fyrir
nokkrum árum og stóðu nú eyði-
k0ar brunarústirnar eftir. Þann-
ig fer fyrir mörgum timbuhbygg-
ingunum. Þá hefir og stórt heilsu-
hæli, o. fl. sem bygt var þar skamt
frá, brunnið til kaldra kola, en
eftir stendur hinn skrautlegi hú-
slaður læknisins, rjett hjá rústnm
ferða mannaskálans. Má geta því
nærri að það er nú svipur hjá
sjón að komia upp á Holmenkoll-
■en við það sem áður var er flest-
ar fegurstu byggingamar era
horfnar.
Þarna uppi á Holmenkollenlhlíð-
inni hafa Norðmenn hi:,a frægu
skíðabrekku, þar sem skíðagarpar
þeirra spreyta sig á að fara ofan
ai’ hengju, sem hærri er en tvílyft
hús og koma standandi miður eins
og ekkert væri. Standa þeir öllnm
frainar í þeirri list og bestu skíða-
rnenn vorir komast þar ekki í hálf
kvisti. Ekki er þar að sjá stóran
stall í hlíðinni og þykir mjer lík-
legt að hengjan sje að miklu leyti
hlaðin á vetrum úr snjó. — Það
er ekki að undra þó íþróttamönn-
um vorum veiti erfitt að keppa
við útlenda, því bæði er þar vir
ógrynni manna að velja og fjeð
margfalt meira, sem úr er að spila
Hjer hafa ‘menn aðeins frístundir
til að æfa íþrottir. Þar geta marg-
ir menn gefið sig eingöngu við
þeim. Annars má um það deila,
hve viskulegt það sje að sækja
íþróttir ' með því ofurkappi, sem
nú gerist, verja besta hluta æfinn-
ar til þess að komast emu hænu-
fcti íengra en aðrir í emhverri
sjerstakri íþrótt.
Þó ekki værum við allskostar
hvppin með veðrið í þetta sinn
(því þoka og rigning var efst
í fjallshlíðinni) þá rofaði svo til á
h'ðinni, að Eristjaníufjörðurinn
og hygðin sást í allri sinni dýrð.
Þótti dóttur minni þetta svo mik-
ilfengleg sjón, að hvin fór að sjá
eftir því að hafa ekki heldur kos-
íð Noreg fyrir dvalarstað en Dan-
mörku. Bæði löndin hafa miklu
til að tjalda, en afar ólík eru þau
og Noregur svipmeiri, svo sem
eðlilegt er um fjallaland og skóga.
Og það er alt ólíkt: landið, loftið,
litnrinn, húsin og menuimir. Plest
um fslendngum mun ósjálfrátt
finnast að margt sje þeim skyld-
anai hjer en í Danmörku.
Bœjarsvipurinn. Það skiftir miklu
Þar sem sulturinn rikir.
Myiidin er frá hungurshjeruðun- til þessa, erviðasti þröskuldurinn,
um í Rússlandi. Að ofanverðu sjást sem staðið hefir í vegi var sá, að
foreldralaus börn, sem hjálpar-' f je hefir vantað til matvælakaupa
nfcfnd Ameríkumanna hefir tekið og vantar enn. Priðþjófur Nansen
að sjer. Að neðanv. börn í Kaza1 berst ótrauðlega fyrir því að safna
en þar var það sem hjálparnefndin l'je inn og er óþreytanlegur. „Með
tók fyrst til starfa, enda var neyð- J 20 krónum er hægt að bjarga
in óvíða eins mikil og þar.
Með hverjum degi kemur ný
hjálp til hungurhjeraðanna. Mat-
vælaflutningamir bafa gengið vel
mannslífi í Rússlandi” segir hann
„Aldrei hefir heimurinn fengið
eins gott tækifæri til að viima
miskunarverk eins og nú”..
livaðan komið er.þegai' litið eráborg
Komi maðnr úr norsku bæjúnum
til Kristjaníu, að jeg ekki tala vim
heiman a,f íslandi þá sýnist borgin
stórkostleg og ínikió um að vera.
Aftur alt lítilf jörlegra og óbrotnara
í augum manns þegar komið er frá
stærri borg t. d. Höfn. Kristjanía er
bæði miklu minni bær og skemra á
veg kominn. í miklum hluta borgar-
innar eru hvisin úr timbri og oftast
einar þrjár hæðir. Þetta vvt af fyrir
sig gefur honum alt annan svip en
borgunum, sem alt byggja vir steini.
Hvergi ervi þessi timburhús járn-
varin eins og hjer gerist; trjeð að
eins málað. Þetta lítur auðvitað ó-
líkt betur vvt en bárujárnið, en aftur
spillir það stórum, að bæði er smíði
flestra hvvsa lítt vandað og mörgum
gömlu húsunum illa haldið við. Þau
ramba þar skökk og skæld í húsaröð-
unum missigin og sum fúin. Það er
auðsjáanlega margt látið slarka li jer
engu síður en lijá oss, I miðbiki bæj
arins eru aftur hvisin háreist múr-
liús líkt og gerist í Höfn en þó er
svipurinn annar. Yíða er höggið
grjót notað meira en gerist í Höfn
og það gefur ætíð htisunum alvarleg-
an traiistan svip, ólíkan rauðu múr-
steinahúsunum. Á stöku staö ervi
stórhýsi bygð úr steinsteypu en oft-
ast mun yfirborð steypvmuar klætt
forngrýti eða öðrum ásjálegnm
steini, því aldrei verða steypuvegg-
irnir ásjálegir, þó málaðir sjeu. Ann
ars rt- og fjöldi húsabvgður á venju-
legan liátt vir múrsteini, beriím eða
húðuðum. Má oft sjá á norsku bæj-
unum, að múrsteianinn er málaður;
hefir ekki þolað allskostar i'igning-
árnar og veðurlagið. Það hygg jeg
að flest húsagerö Norðmanna standi
að baki því sem gerist í Dannvörku,
þó margt hafi þeir vel gert, sjerstak
lega smáhýsi efnaðra manua. Mjer
virðist smekkurinn ekki eins þrosk-
aður. Er eðlilegt að þannig fari í
bæjum, sem vaxa hratt og hafa ekki
langan aldur að baki sjer.
Göturnar í miðbiki borgarinnar
eru góðar og vel gerðar, með raf
magnsvögnum og allftiikilli umferð
en langt þarf maður ekki að fara til
þess að koma í malargötur og þær
lakari en tjörvihræddu malargöturn-
ar í Reykjavík. Þó hefi jeg hvergi
fundið þar verulegan aur eða óþrifn
að á götum þeim sem jeg hef farið
um.
Karl Johann er hún venjulega
% 0
nefnd aðalgat^n í Kristjaníu, þar
sem umferðin er mest og verslun-
in, . flest af ungú stúlunum og
piltunum. Hún liggur neðan frá
járnbrautarstöðinni, er fyrst með
albreið, og með nokkrum halla, en
breikkar er ofar dregur og verður
þar hallalítil. Er á þessn svæði að
eins bygt öðrumegin götunnar, en
opið svæði eða skrantgarður hinu
megin, með trjám og runnum. —
Svipar því götunni á þessu svæði
til Ptineessstreet í Edinburg, þó
margt sje ólíkt. Efst hallar göt
unni aftur. upp, og blasir þar við
shin mikla höll konvvngsins, fyrir
enda götvvnnar. Andspænis kon
ívngshöllinni, við neðri endann
skrantgarðinum, er þinghús Norð
manna, og horfast þeir þar í angu
konungur og þingmenn þjóðarinn
ar. Annars er fleiri viðhafnarbygg
ingum skipað umhverfis skraut.
garðinn og má þar fyrst telja Há
skólann. Leikhúsið 'ier ein þeirra
Framan við það eru milkar stand-
myndir af Ibsen og Björnson. Ekki
er norska þinghúsið verulega fög-
ur bygging, og að sumu leyti miklu
miklu ljðtara en vort, þó stærðin
sje ólíkt meiri.
Háskólinn er auðvitað mikil
bygging eða öllvi heldur byggingar.
Byggingarsniðið er einfalt, og
prjállaust, eftir grískum fyrir-
myndum. Þrátt fyrir það þótt
stærðin sje all-rífleg, þá eruhúsa-
kýnilin í raun og veru of lítil, og
ekki hefir þar vvnnist pláss fyrir
hið mikla háskóla-bókasafu. Það
hefir verið bvgt all-langt frá uppi
Drammensveg, og er mikil bygg-
ing og myndarleg. Yirðist mjer
vað síst standa á baki bestu bóka-
söfnum, sem jeg hefi sjeð, að ýmsri
hentisemi. Höfum vjer Islendingar
litla hugmynd um, hve iniklu aðr-
ar þjóðir verja til þess að fvlgj-
ast með í allskonar fræðvim. I
fræðigreinnm, eins og t. d. lækn-
isfræði eru keypt á slíkvim ment.a-
stöðvum 2—300 tímarit,' og svip-
að máyægja um sumar aðrar grein-
ar. Ef þetta er ekki gert, eða ritin
■kki notuð, er ómögulegt að fylgj-
ast með í því, sem fram fer í heim-
inum, eða leysa vísindaleg störf af
hendi. Bókasöfn hverrar þjóðar
eru sú Hliðskjálf, sem gerir menta-
mönnvim hénnar mögulegt að sjá
vvt um allan heim. Að þessu leyti
stöndum vjer íslendingar svo anm-
lega að vígi, að hörmung er til þess
að vita, og eigiun vjer þó talsvert
að vöxtunum, en því miður mest
af alónýtum, vireltum ískruddum.
Bæjarskipulagið við Karl Jó-
hanns götvina er bæði fagurt og
hentugt. Auk þess sem gatan ligg-
ur vel við allri umferð frá járn-
brautarstöðinni, npp í miðbik bæj-
arins, og til helstu gistilmsanna, þá
er merkustn byggingunum skipað
þar ofantil í götunni, svo að hún
verður sjálfsögð og eðlileg þunga-
miðja allrar borgarinnar. En ein-
kennilegt er það og hversu konungs
höllin og þinghúsið standa hvort
andspænis öðru. En þó mikið sje
veldi lýðsins í Noregi, þá er kon-
ungshöllin ólíku veglegri en þing-
húsið, og henni valinn veglegasti
staðurinn í bænum.
=M&BÚitr
□ EDDA 59222147—1 O. B.
Guðfræðiskandídatarnir. Þorst. B.
Gíslason, Sveinn Víkingur og Baldur
Andrjesson flytja prófprjedikanir sín-
ar í dag (þriðjudaginn) kl. 5. síðdeg-
is í Dómkirkjunni.
Afburða góða tíð og snjóleysi segja
norðanmenn að hafi verið á öllu Norð-
urlandi í vetur. Er langt síðan þar
hefir komið jafn mildur vetur. Eru
því bændur allir óvenju birgir með
hey- og munu miklar fyrningar hjá
flestum, ef ekki vorar því ver.
Lík Pjeturs Jónssonar atvinnumála-
ráðherra fór með „Goðafossi” í gær
áleiðis norður til jarðsétningar á
Skútustöðum við Mývatn. Sjera Har-
aldur Níelsson flutti húskveðju og í
Alþingishúsinu flutti sjera Sigurður
Stefánsson alþm. kveðjuræðu, sem
prentuð er á öðrum stað í blaðinu.
Mikill fjöldi manns var við staddur
og fvlgdi líkinu niður á hafnarbakk-
ann.
Bannlagabrotssagan úr „íslendingi”
Eftir því sem lögregluátjórinn hjer
hefir skýrt Mrgbl. frá, er saga sú,
sem tekin vax upp í sunnudagsblaðið
eftir blaðinu „fslenjdingur ” á AkuT-
evri, um kaffihúshjónin og brögð
þeirra til að ná í áfemgi úr skipi í.
Hafnarfirði, auðvitað tómur uppspuni
enda. tók blaðið hana upp til að sýna
hve fjarstæðar sögur eru spunnar upp