Morgunblaðið - 25.02.1922, Blaðsíða 2

MORQUNBLAÐIÐ
íj'róttámanna nrn land alt og þeir
iivattir til að iðkia íþróttir sínar
aí' kappi, svo náð verði sem best-
om árangri. Verða síðan þeir menn
xir f jelögum innan vjebanda f. S. í.
acm líklegastir þykja í hverri í-
þj'ótt teknir til sjerstakrar iðkun-
ar og sendir, ef fært þykir, til
lcikanna. Aðeins þeir verða sendir
sem best eru að sjer í hverri íþrótt,
því að til fararinnar verður vand-
að eftir því sem frekast er kostur.
Til þess að nefndin geti leyst
vc.rk sitt af hendi svo að til gagns
megi vei’ða, þarf hún að safna
akýrslum um íþróttaiðkanir um
alt land. Hún þarf að 'fá nákvæm-
ar fregnir af öllum íþróttamótum,
ii nanfjeilaga-kappleikum og öðrum
mótum, þar sem íþróttir eru háð-
ar. Nefndin þarf og að fá fregnir
fré öllum íþróttafjelögum um
atarfrækslu jieirra og ef einhverir
meðlimir þeirra hafa náð góðuin
árangri í einstökum íþróttum, þar
á meðal í íslenskri glímu.
Nefndin vill ná samvinnu við
fjelögin og er reiðubúin að gefa
allar upplýsingar um rjetta iðkun
hverrar íþróttar og um tilhögun
leikmóta, svo að náð verði sem
bestum árangri.
Þetta er sú hlið á starfi nefnd-
arinnár, sem gengur í þá átt að fá
hæfa menn til þátttöku í ýmsum
íþróttum á leikunum,
Hin hlið starfsins er sú, að safna
fje sem nægilegt sje til þess að
greiða allan kostnað sem af för-
inni kann lað leiða. Nefndinni er
því ekki einlilýtt að fá styrk og
fylgi allra íþróttamanna, henni er
ekki síður nauðsyn að njóta vel-
vildar og aðstoðar iallra lands-
manna. Málefni þetta er allri þjóð-
inni viðkomandi og stefnir að því
að auka sæmd hennar og orðstýr
með öðrum þjóðum,
Nefndin leyfir sjer því í fyrsta
lagi, að skora á öll íþróttafjelög
landsins og öll þau fjelög, sem að
einhverju leyti fást við íþróttir, að
gera nú þegar ráðstafanir til að
lífga starf vsitt sem mest og glæða
áhuga meðlitna sinna fyrir íþrótt-
um. Hálfnað er hafið starf. Það
tekur langan tíma að gerast góður
íþróttamaður og næst aðeins með
lengri iðkun og eindregnum áhuga.
Þó að leikarnir eigi ekki að fara
fram fyr en 1924, veitir ekki af að
nota tímann og nota vel. Nefndin
skorar ennfremur á fjelögin, að
senda sjer nákvæmar fregnir um
störf sín og árangur, eins og’ að
framan er getið, það ljettir henni
starfið til þess að undirbúa og
velja memi til leikanna. Þess er
einnig vænst að f jelögin sendi sem
flesta keppendur á leikmót þau,
sem haldin verða í Reykjavík í
sumar.
Nefndin heitir einnig á alla
landsmenn til styrktar þessu mál-
efni fjárhagslega, svo að íþrótta-
menn þjóðarinnar þurfi ekki vegnia
fjárskorts að sitja heima, er þeir
hafa á löngum tíma með mikilli
fyTÍrhöfn og einbeittum áhuga æft
sig og gert sig hæfa til þátttöku
é leikunum. Til þess þarf mikið
fje, en nefndin treystir því, að
landsmenn reynist þessu málefni
peningur sem látinn er í þenna
sjóð, gengur til þess að au'ka sæmd
og orðstýr Islendinga með öðrum
þjóðum.
Reykjavík, 15. febrúar 1922.
Olympíunefnd í. S. I.
Ágúst Jóhannsson. A. J. Bertelsen.
Ben. G. Waage. Björn Ólafsson.
Guðm. Kr. Guðmundsson (gjaldk.)
Helgi Jónasson. Magnús Kjaran.
Magnús Ste'fánsson. Ól. Sveinsson.
Pjetur Sigurðss. Steind. Björnsson.
Sigurjón Pjetursson.
fararinnar. „Olympíusjóður fs-
lands“ tekur við öllum gjöfum og
éheitum í þessu skyni og stílist
f»að til gjaldkera nefndarinnar.
Hngi skvldi hika við að senda
Seunilega má segja það frekar
með sanni um Friðþjóf Nansen en
nokkurn annan samtíðarmann hans
á Norðurlöndum, og jafnvel víðar,
að hann sje skapaður til þess að
sigrast á örðugleikunum. Hami
hefir elskað baráttuna og kosið
sjer örðugleikana alt sitt líf. Og
liann hefir sigrað.
Nú er hann að berjast við hung-
urdauðann í Rússlandi og hefir
vantað það vopnið, sem gagnleg-
ast er: peningana.Hann hefir mætt
mótspyrnu hjá þeim sem hann
vænti hjálpar. En hann ætlar sjer
að sigra samt.
TJm nýársleytið var hann heima
í Kristjaníu og fara hjer á éftir
nokkrir drættir úr erindi því, er
hann flutti þar um starfsemi sína:
Astæðan til eymdarinnar er vitan-
leg — þurkarnir brendu frjósömustu
hluta landsins. 1 Yolgahjeraðinu hafa
22 miljónir orðið fyrir hallærinu, við
Svartahafið 5 miljónir og 4 miljónir
í öSrum landshlutum. Tölurnar eru
ekki nákvæmar, en það eru áreiSan-
lega 27—30 miljónir manna í hættu.
Ennþá erfiSara er að segja um, hve
margt af þessu fólki líði beinlínis
hungur, en varlega áætlaS eru það
um 15 miljónir og af þeim deyja 10
—12 ef hjálp kemur eigi bráðlega.
Ef hjálpin hefði komið strax í haust,
mundu allir hafa bjargast. Nú hafa
tímar liðið, hundruð þúsunda hafa dá-
ið og það er óhjákvæmilégt að fólk
deyji svo miljónum skiftir. En samt
ér ekki of seint að hjálpa, því að
enn má bjarga mörgum ef björg fæst.
Einkanlega þarf rúgmjöl í brauð.
Ein smálest af rúgi getur haldið líf-
inu í 10 manns þangað til uppskeran
kemur. En svo vantar líka útsæðis-
korn til vorsins. Ef eigi fæst útsæði
dynur sama hörmungin yfir næsta
haust. Einnig þarf að halda viS sam-
göngutækjunum frá járnbrautarstöðv-
unum: halda lífinu í hestunum. Til
iþess þarf 20 dollara fyrir heJinn.
Annars er farið að nota úlfalda til
flutninganna, þeir eru ekki nærri eins
þurftarfrekir.
Það er ekki stjómin rússneska, sem
á sök á hörmungunum. Hjálpin frá
Evrópu styrkir ekki sovjetstjórnina í
sessi. Og þótt svo væri: hver vill offra
20—30 miljón mannslífum fyrir deilu
um stefnur. Nei, ástæðan er, eins og
áður er sagt, þurkurinn. Það hafa
verið hallæri í Rússlandi fyr en nú.
Verst var árið 1891, en það var hje-
gómi hjá því sem nú er. Við þetta
bætist, að landiS hefir átt í ófriði í
sjö ár og borgarastyrjöldin valdið
ómetanlegu tjóni í jþessum hjeruðum.
Vegna hafnbannsins hafa bændurekki
getað keypt vinnuvjelar. Og afurða-
kröfur stjórnarinnar hafa gert mikið
eða þriðjungur af akurlendi því, sem
sáS var í fyrir stríðið. Þá hefir
stjórnin gert áætlanir um mikla hjálp
við sáninguna í vor og sent peninga,
einn miljard rúblur, sem að vísu er
ekki mikið. En auk jþess hefir hún
gengist fyrir brauðúthlutun í hallær-
ishjeruðunum. Hungurnefnd stjórnar-
innar hefir þó viðurkent, að það væri
stjórninni algerlega um megn að veita
viðunandi hjálp og heitið á liðsinni
einstaklinga, sem hafa brugðist mjög
vel við, og sýnt hina mestu fórnfýsi.
Alt þetta er í rauninni ekki annað
en peningaspursmál. Við báðum stjóm
ir ríkjanna í Evrópu um 5 miljón
sterlingspund, álíka upphæð eins og
þarf til að fæða eina ,,batalion“ af
hermönnum í eitt ár. En stjórnirnar
vildu hvorki, gátu nje þorðu. Og marg
ir hafa unnið á móti okkur. Víða
hefir okkur komið styrkur bæði af
opinberu fje og frá einstökum mönn-
um. Það er alt ágætt, en við þurf-
um meira. Ameríkumenn háfa lofað
20 rniljón dollurum gegn 10 miljón
frá sovjetstjórninni og hún hefir tek-
ið þessu. Vilja stjórnir Evrópu horfa
upp á að Ameríkumenn bjargi
Evrópu?
Hershöfðingjar hafa öldum sam-
an hlotið orðstír, að sama skapi
1 meiri, sem þeir hafa verið dug-
I legri að drepa menn. Nöfn þeirra
' eru feitletruð í sögunni. Hjer er
jmaður, sem berst gegn dauðanum
; og vill vinna sjer orðstír á því að
bjiarga mönnum frá dauða. Skyldi
saga komandi tíma verði rituð
þannig, að hans verði minst sem
l meiri manns en hinna?
m
. ógagn og þess vegna hefir skattur
svo örlátir, að ekki skorti tje til verffi ættur { Staísinn.
Hvað hefir stjómin gert, sjálf til
þess að bæta úr neyðinni? Alt sem
hún gat. Hún hefir keypt meira út-
sæði en hægt var að búast við, 195
þús. smálestir, sem nægir í 73% af
j því la.ndi, er sáð var í í fvrra. En að
gjafir sínar þótt smáar sj< i. Hver vísu var það ekki nema helmingur
Flutningsmaður frumviarpsíns
’ nrn breyting f járhagsársins, Jón
' Þorláksson, gerir grein fyrir því
á þessa leið:
| Eins og nú er háttað um fjár-
hagsár ríkissjóðs, sem er alman-
1 aksárið, og samkomutíma Alþingis,
| sem er 15. febrúar ár hvert, líða
nærfelt 3 ársf jórðungar frá því að
i fjárlög eru fullsamin og til þess
<er þau ganga í gildi. Á þessa 3
. ársfjórðunga falla nærfelt allar
íverklegar framkvæmdir heils árs,
jog á því tímabili tilfalia svo að
j segja allar útflutningsafurðir árs-
I ins. Öll afkoma hins líðandi árs í
| verslun og atvinnuvegnm er því
, óþekt og að ýmsu leyti ófyrirsjá-
■ anleg þegar fjárlög næsta árs eru
' í smíðum. En þá gefur þiað að
jskilja, að öll afkoma atvinnuveg-
! anna á því ári, sem verið er að
' semja fjárlög fyrir, er gersamlega
; hulin. Þess vegna hljóta tallar á-
! ætlanir um tekjuliði fjárlaganna
! að verða me:stm>egnis getgátur ein-
! ar, og Alþingi hlýtur að vera í
mjög mikilíli óvissu um það, hve
miklar verklegar framkvæmdir það
má ætla ríkissjóði á fjárhagsári
yþví, sem fjárlögin eiga að gilda
! fyrir.
Annar ókostur fylgir því og, að
i láta þannig framkvæmdatímabil
jheiLs árs vena á milli þingtímans
! og f járhagsárs þess, sem f járlög
þingsins eiga að >gilda fyrir. Hann
er sá, að þetta eykur mjög líkurn-
ar fyrir fjárveitingum í fjárauka-
lögum. Þetta. stafar lannars vegar
af því, að ástæður geta hafa brey.st
á hinnm langa tíma frá því fjár-
l'ög líðandi ársins voru samin og.
þar til þau gengu í gildi, og get-
ur því verið fram komin nauðsyn
fyrir fjárveitingar, sem ekki var
fyrirsjáanleg þegar fjárlögin voru
samin, slíkar fjárveitingar verða
þá venjulega teknar upp í fjár-
ankalög á því þingi, sem starfar í
byrjun fjárhagsársins, en of seint
þá að draga úr öðrum fjárveit-
ingum fjárlaganna til að jafna
þann halla. Hins vegar má og bú-
last við því, enda nokkur reynsla
þar um fengin, að bæði einstakir
menn og hjeruð,sem telja sig þurfa
einhverra fjárframlaga úr ríkis-
sjóði, sæki það allfast lað fá veit-
ingarnar teknar upp í fjárauka-
lög, svo að til nota eða fram-
framkvæmda geti komið á því
sama ári, fremur en að fá þær
teknar upp í fjárlög og híða eftir
þeim til næsta árs. En miklar veit-
ingar í fjáraukalögum eru hættu-
legar fyrir fjárhag ríkissjóðs, og
er því mauðisynlegt ag finna og
taka upp slíka tilhöguu, að til
aukafjárveitinga þurfi sem minst
að koma.
Tiltækilegast virðist að ráðia bót
á þessum aánmörkum núverandi
tilhögunar með því að láta fjár-
'hagsárið byrja rjett um þinglokin,
eða 'laust eftir þau. En til þess
þarf annaðhvort að breyta fjár-
hagsárinu eða þingtímanum eða
hvorutveggja. — Hjer er stungið
upp á að láta fjárhagsárið hyrja
1 apríl. Þá eru ársf jórðungaskifti
og er það að sumu leyti hentugt.
Framkvæmdir ársins eru þá ekki
byrjaðar að neinu ráði, og því eng-
ir verulegir annmarkar á tilhög-
uninni að því er snertir reiknings-
skil fyrir fr .mkvæmdum ríkis-
sjóðs. En það mundi vialda all-
miklum óþægindum í þessu efni,
ef fjárhagsáramóin væru seiuna
að vorinu eða sumrinu.
Tíminn frá 15. fehr., sem nú
er samkomudagur Alþingis, og til
1. apríl, mun þykja nokkuð naum-
ur til afgreiðslu og staðfestingar
fjárlaganna, og þyrfti þingið því
að koma isiaman nokkru fyr en
nú er. Samkvæmt 31. gr. stjóm-
arskrárinnar getur konungur
kvatt reglulegt Alþingi saman
hvenær sem er á tímabilinu frá,
1. jan. til 15. fehr. án þess að
lagaboð komi til, og hefir því
ekki þótt þörf á að taka neitt
ákvæði um breytingu á samkomu-
tíma alþingis upp í þetta frum-
varp.
Til þess að koma hreytingunni
á, má anniaðhvort byrja með einu
fjárhagsári, er tæki yfir 5 árs-
fjörðunga, eða þá byrja með fjár-
hagisári, er tæki einungis yfir
einn ársfjórðung. Fyrne'fnda að-
ferðin virðist naumast vera sam-
rýmianleg við 38. gr. stjómarskrár-
innar, því að þá yrði að halda
eitt reglulegt þimg, án þess að
ffjárlög yrðu afgreidd frá því, og
þess vegna er hjer stungið upp á
að te’l.ja tímabilið 1. jan. til 31.
mars 1924 eitt fjárhagsár og yrðu
þá fjárlög fyrir það tímahil sam-
ir. á alþingi 1923.
Dómsmálafrjettir.
Sveinn Bjömsson f. h.
eigenda sk. Ruthby gegn
Geo. Copland.
Með sa'mningi 18. júní 1918 |í samnmginum.
'seldi Emil Strand, þá skipamiðl-
ari í Reykjavík, í umboði eiganda
sk. Ruthby, stefnda skip þotta á
leigu til að fara til Ihiza O'g' sækja
þangað saltfarm. Var farmgjaldið
ákveðið 190 krónur fyrir hverjia
afhenta smálest af salti og 12
dagar voru áskildir til femiing-
ar og affermingar, en aukahið-
t gjald 300 krónur á dag. — Skip-
, ið kom til Ibiza 23. október
1918 og tilkynti skipstjórinn firm-
i anu „Salinera Espanola’’ í Tbiza
125. sm. komu sína og að haxm
i væri reiðubúinn að taka við farmi
jí skipið, en ekki var tekið að
jferma skipið fyr >en 12. des. og
i var fermingunni lokið 14. des.
. k°m skipið með farminn til Hafn-
j arf jarðar sein-t í febr. 1919 og
! gerði þá nefndur skipamiðliari og
! fuilltrúi leigutaka upp skipsleig-
, una 28. sm. eftir að nppskipun salts-
j ins, sem tók fjóra daga, hafði
farið fram.
Þrátt fyrir þessa uppgerð, sem
var lathugasemdarlaus af hálfu
skipamiðlarans, taldi skipseigandi
eig eiga þessar kröfur á hendur
leigutaka: Bætur fyrir 41 auka-
biðdag á 300 kr., kr. 12300, og
6r. 4 kr. 96 a. fyrir vangoldna fragt
af farminum, þar sem greidd var
fragt eftir 1016 kg. tonn í stað
1000 kg. Höfðaði hann mál fyrir
sjódómi Reykjavíkur til greiðslu
þessara upphreða ásamt. vöxtum
og málskostnaði. Hjelt stefnandí
því fram, að firmað „Salinera Es-
panola” hafi verið farmisendandi
þegar það fjekk tilkynningunia frá
skipstjóranum á Ruthby 25. okt.
1918 og lað hiðdaga skipsins hafi
átt að telja 'frá 26. sm. Stefndur
neitaði því hinsvegar að hafa feng
ið nokkra vitneskju um hvar Ruth
by væri stödd fyr en 8. des. s.á.,
og neitaði því einnig iað „Salinera
Espainola” hafi farið með umboð
sitt til að sjá um farm í skipið
fyr en eftir að hann hafði leitað
þess við firmað eft.ir 8. des. Um
farmgjaldið hjelt stefnandi því
fram, að venja væri í sialtflutn-
ingnm að reikna 1000 kg. tonn,
þeasn neitaði stefnlur f.auk mál-
inu með dómi sjórjettarins 14.
fehr. f. á. með algerðri sýknun
stefnda, er var dæmdur 100 kr.
málskostnaður. Þótti sjódóminum
sannanir bresta fyrir báðum kröfu.
liðum stefnandans.
Stefnandi skaut þessum dómi
til bæstarjettar og mætti þar af
heudi hans hrj.mflm. Pjetur Magn
ússon en af hálfu stefnda, flutti
B. P. Kalman málið, og voru af
heggja málsaðila hálfu lögð fyrir
hæstarjett ný skjöl og sönnunar-
gögn.
Var í hæstarjetti 30. f. m. upp-
kveðinn í málinn svofeldnr dómur:
Kriaifa áfrýjanda um vangoldið
farmgjald kr. 674.96 verður eigi
tekin til greina, þegar af þeirri
ástæðu að miðlari skipsins, sá hinn
sami, er gerði farmsamningiim,
hefir 28. fehr. 1919 samþykt út-
reikning stefnda. á farmgjialdinu
athugasemdalaust, en þar er gjald
ið miðað við 1016 kg. þunga á
tonni, og verður að telja þetta
samþýkki næga sönnun þess, að
sammingsaðiljíar c: miðlari skips-
ins og stefndi, hafi í umræddum
farmsamningi miðað farmgjaldið
við enskt tonn, þótt það hafi
ekki verið tekið sjerstaklega cran
Viðvíkjandi kröfu áfrýjanda um