Morgunblaðið - 28.06.1922, Qupperneq 2
MORGUNBLABIB
Þýskaland . hefir fyrirmynda-
nefnd þýska verkfræðingafjelags-
ins, rannsóknarstofur í öllum iðn-
greinum og aðra eins leiðtoga og
Hellmich, Matschoss, Moede,
Piorkowski, Schlesinger og Wall-
achs.
Holland hefir líka merka fyrir-
myndastofnun, og ágætan fræSara
í þessum efnum, þar sem er pró-
'fessor Volmer við háskólann í
Delft, þar sem alt er gert til þess
að brýna fyrir mönnum haganleg
vinnuhrögð.
Jafnvel háskóli Islands sendi
fyrir stríðið prófessor Finnboga-
son hingað til lands, til að kynna
sjer þessi efni.
ítalía er nú að undirbúa mik-
inn alþjóðafund um þessi mál, er
á að halda í Genúa; fylgir þar
dæmi Spánar, er nýlega hafði al-
þjóðafund í Bercelona undir for-
nstu dr. Mira.
Yerkfræðingar frá Svíþjóð og
Sviss hafa nýlega verið í landi
■voru til að kynna sjer fram-
kvæmdastjórn og vinnurannsókn-
ir og höfum vjer fundið, að þessir
ferðamenn hafa hinn mesta áhuga
á vinnuvísindum og telja þau af-
ai mikilsverð.
Ástralía er að vakna undir
forustu Museio. Japan hefir þeg-
ar sent dr. Uyeno, forstöðumann
hinnar keisaralegu japönsku sál-
fræðisstofunnar, hingað til lands,
tii að kynna sjer framkvæmda-
stjóm, vinnuathuganir og vinnu-
fræði. Dr. Kan-ichi Tanaka og
prófessor Yukiyoshi Koga eru í
Ameríku í sama tilgangi. Dr.
ITyeno ætlar að halda áfram ferð
sinni kringum hnöttinn og kynna
sjer þetta efni í mörgum löndum.
Onnur lönd í Asíu koma eflaust
á eftir á þessum brautum“.
Gilbreth ætlast nú til, að öllum
þessum vinnufræðaforða, er Ame-
ríkumenn fengju frá bandamönn-
um yrði síðan komið fyrir á bóka-
safni, eða sjerstakri stofnun í
Ameríku, þar sem hver er vildi
gæti fengið fræðslu um bestu að-
ferðir, er menn þektu í hvaða
iðn sem væri.
Þessi greiðsla mundi ekki síður
koma bandamönnum að haldi en
Ameríkumönnum, því að þegar
hver þjóðin færi að rannsaka að-
ferðir sínar, til þess að geta gert
grein fyrir þeim, mundi henni
ekki aðeins verða ljósara en áður
hverjar af aðferðum hennar væru
bestar og leggja meiri stund á
þær en áður, heldur mundi hún
við rannsóknina finna margtnýtt,
er til bóta horfði, og græða þann-
ig sjálf á því að greiða skuld
sína.
Þessar tillögur Gilbreths virð-
ast mjer svo frumlegar og vitur-
legar, að jeg geri ráð fyrir að
íslenskir lesendur hafi gaman af
að heyra um þær.
Guðm. Finnbogason.
------«-------
Samanburður.
Blöðin. — Listarnir. — Lands-
málastefnurnar.
Tíminn nefnir D-list£inn venju-
lega Morgunblaðs-lista, en B-list-
inn er, eins og vera ber, kendur
við Tímann. Mbl. amast ekkert við
því, að D-listinn sje við það
kendur. En mun þessara tveggja
lista ætti þá að mega finna m. a.
í afstöðu Mbl. og Lögr. annars
vegar en Tímans hins vegar til
opinberra mála. Og þann saman-
burð er auðvelt að gera.
Lítum þá til aðalatvinnuveg-
anna, sjávarútvegs og landbún-
aðar.
Á sjávarútveginum hafa á síðari
tímum orðiS stórvægilegar breyt-
ingar. Hann hefur varpað af sjer
fornum fjötrum fátæktar og fram-
taksleysis, risið upp með nýjum
krafti, fengið nýtísku útbúnað og
stendur nú að allra dómi full-
komlega jafnfætis sama atvinnu-
rekstri í nágrannalöndunum. Is-
lenski fiskurinn er nú orðin eftir-
sótt vara og talinn víða best verk-
aði fiskurinn á heimsmarkaðinum.
Á þessum atvinnuvegi fremur
öllum öðrum hvílir nú heildar
búskapur íslensku þjóðarinnar,
þaðan renur megnið af tekjunum
í landssjóSinn, sem gert háfa land-
inu kleift að koma upp nýjum
mentastofnunum og menningarfyr
irtækjum og yfir höfuð að bera
þann kostnað, sem aukið sjálfstæði
og vaxandi þjóðarþroski hlýtur
að hafa í för með sjer. Bíði þessi
atvinnuvegur verulega hnekki,
hlýtur það óhjákvæmilega að hafa
þær afleiðingar, að þjóðarbú-
skapurinn í heild sinni færist
aftur á bak til eldra ásigkomu-
lags, mentastofnanir og menning-
arfyrirtæki hins nýrri tíma legg-
ist niður og þroski og kjarkur
þióðarinnar, sem 'fengið hefir byr
undir vængi á síðari árum, fari
aftur þverrandi. Hinn nýji, aukni
og umskapaði sjávarútvegur, er
langstærsta framfarasporið, sem
hjer hefir verið stigið á svæði
at vinn umálanna.
En hvernig hefur nú afstaða
Mbl. og Lögr. annars vegar og
Tímans hins vegar veriö til þess-
arar greinar atvinnulífsins ? Mbl.
og Lögr. hafa jafnan sýnt henni
velvilja, en Tíminn hefir frá upp-
hafi tilveru sinnar sýnt henni
beinan fjandskap, bæði atvinnu-
vtginum í heild og eins einstökum
fcrvígismönnum hans, sem verið'
hafa . margir hverjir dugmestu
kraftar þessa þjóðfjelags á und-
anförnum árum. Verk þeirra og
þýðing þess fyrir þjóðarheildina
hefur Tíminn aldrei skilið. Hann
hefur ofsótt með þráa og þröng-
sýni þennan kraftmesta nýgræð-
ing í íslensku atvinnulífi, stöð-
ugt reynt að skapa óvild gegn
lionum meðal lesenda sinna. Og
kunnugt er það, að Jónas frá
Hriflu, sem Tíminn styður nú til
landskjörs, var, að allra kunn-
ugra dómi, einn af helstu undir-
róðursmönnunum, er stofnað var
til hins alræmda verkfalls hjer
í bænum fyrir nokkrum árum
meðal togarhásetanna. Síðasta og
ljósasta dæmið um illan hug þeirra
Tímamannanna til sjávarútvegs-
ins, samfara algerðu skilnings-
leysi þeirra á gildi hans fyrir
þjóðarbúskapinn í heild, er fram-
koma þeirra og blaðs þeirra í
Spánartollsmálinu. — Mbl. og
Lögr. hafa aftur á móti veitt þess-
um atvinnuvegi allan þann stuðn-
ing, sem blöð geta í tje látið.
Hver stefnan er þama rjettari
og heillavænlegri ? , — Því eiga
menn að svara við kosningamar
8. næsta mánaðar.
Þá er að minnast á hinn aðal-
atvinnuveginn, landbúnaðinn. —
Hann hefir ekki tekið framförum,
sem samsvari framförum sjávar-
útvegsins, heldur orðið aftur úr.
En hverjir hafa borið fram víð-
tækustu tillögumar til viðreisnar
honnm, þær tillögumar, sem ísjer
fela mesta framsýni og bjartsýni ?
Það eru ekki Tímamennimir. Það
eru forvígismenn jámbrautar-
málsins og vatnavirkjunarinnar.
Og það er Lögrjetta, sem hefur
beitt sjer fyrir þeim málum, en
ekki Tíminn. Lögr. hefur .frá
upphafi og alt fram til þessa verið
eins blaðið, sem sint hefir þessum
málum að nokkru ráði. í riti Sam-
vinnufjelaganna hefur Jónas frá
Hriflu lagt eindregið á móti jám-
brautarmálinu, og fyrir nokkrum
árum áttu flokksmenn Tímans
þátt í því að hefta framkvæmd
vatnavirkjunarmálsins, og blaðið
fylgdi þeim þar að málum. Það
hefir leiðst þar út í stagl og þvælu
um litíls verð aukaatriði, en aldr-
ei skilið neitt í aðalatriðunum. —
Mætti síðar fara nánar út í það,
að sýna áfstöðu Tímamannanna til
þessara tveggja aðalframtíðar-
mála íslenska landbúnaðarins.
Efsti maður D-listans, Jón
Magnússon, hefir jafnan verið
einn áhugamésti maðurinn um all-
ar tilraunir, sem gerðar hafaver-
ið til þess að hrinda þessum stór-
málum eitthvað áleiðis.. í báSum
þeim hefir hann verið meðal
fremstu forgangsmannanna. Og
sama er að segja um annanmann
D-listans, Sigurð Sigurðsson bú-
fræðing, sem þar fyrir utan hefir
átt meiri og minni þátt í öllum
búnaðarmálaframförum hjer á
landi síðustu áratugina. Þarf ekki
að telja upp verðleika hans á
því sviði, með því að Öllum bænd-
um landsins eru þeir kunnir. Þótt
Jónas leggi Tímaskrif sín á meta-
skálarnar, verða þau ljettvæg
móti ritum og störfum Sigurðar
Sigurðssonar í þágu íslensks land-
búnaðar. En það er Tíminn, sem
boðið hefir upp á þennan saman-
burð, sem hjer er gerður, með
grein, sem blaðið flytur 17. þ. m.
Frá Lögr. hálfu skal því haldið
fram, að greinar þær, sem hún
hefir flutt um viðreisn íslensks
landbúnaðar, bæði fyr og síðar,
sjeu yfir höfuð veigameiri og víð-
tækari en greinar Tímans um hin
sömu mál, án þess þó að ritstj,
Lögr. geri kröfu til þess að vera
talinn sjerfræðingur í þeim efn-
um. — Tíminn frá 17. þ. mán.
hampar hátt greinaflokki eftir J.
J., sem staðið hefir þar í blaðinu
og heitir „Komandi ár“. Er auð-
heyrt, að höf. greinanna hyggur
sjálfur, að þar sje fram fluttur
fagnaðarboðskapur, sem ekki eigi
sinn líka í íslenskum ritum, sem
um líkt efni fjalla. Hann er svo
hugulsamur, að draga þarna sam-
an í eitt þau atriði þessara gieina
sinna, sem hann telur aðalatriðin.
Og merkilegt má það kallast, ef
mörgum hefir ekki farið líkt og
þeim, sem þetta ritar, að þeim
hafi þótt lítið til innihaldsins
koma, eftir útdrættinum að dæma.
Þetta er ekki annað en hjakk og
stagl um þau dægurmál, sem nu
eru mest rædd í blöðunum, sumt
áður marghrakið, en annað smá-
munir, glerbrot, sem tínd eruupp
hjer og þar. Hvergi er opnuð víð
útsýn til f ramtíð arinnar. Beri
menn þetta saman við greinar,sem
Lögr. hefir flutt um járnbrautar-
mál, fossamál, áveitumál o. s. frv.
og þá útsýn, sem í sambandi við
þessi mál hefir verið opnuð hug-
um manna um framtíð landbúnað-
arins í samvinnu og samkomulagi
við aðra atvinnuvegi landsins, þá
munu menn geta fundið, að meg-
inmunurinn felst í því, hve sjón-
deildarhringurinn er þröngur hjá
Glaxo-barn!
Þetta er fyrsti íslend-
ingurinn, setn eingöngu
hefir verið alinn á Glax0
frá því hann var þrigðl*
vikna gamall. Nú er hann
sex mánaða. Hann henr
aðeins drukkið GlaX°
og aldrei fengið
neina aðra fsedU'
Honum hefir aldrei orðío
misdægurt og altaf teki®
jöfnum framförum. MÖt?
börn búa að því alla
að þau fá ekki nóga brjóstn'
mjólk fyrsta árið. Gla*0
getur bætt úr því Börni°
þurfa enga aðra fæðu eD
Glaxo og hún gerir Þal1
hraust og bráðþroska
Látið ekki börnin yöar
vera án Glaxo.
Tímanum en víður í Lögrjettu.
Þetta er þaö, sem máli og stefn-
um skiftir, en ekki karp um ó-
vtruleg smáatriði. Útsjónin frá
dálkum Tímans er moldvörpunn-
ar sjóndeildarhringur. Þaðan sjest
hvorki til fossa nje fjalla, og ekki
að tala um það, að útsjónin til
hafsins er alveg lokuð.
Frh.
Athugasemö
við það, sem menn á íslandi alment
halda um ritdómara.
í blöðum að heiman verður mik
ils misskilnings vart, þar sem sí
og æ er kvartað undan vöntun á
góðum ritdómum, rjett eins og
það væri betri ritdómurum í lófa
lagt að koma í veg fyrir öll þau
kynstur af mishepnuðúm ritsmíð-
um, sem sett eru saman á íslandi
um þessar mundir. Hið sannasta
í þessu efni er, að hversu góðir
sem ritdómarar kunna að vera,
1 geta þeir ekki kent efnilegum rit-
höfundum að skrifa. Maður sem
'er góðum ritkostum búinn og á
’sjálfstæði til að bera í hugsun og
framsögn, haníi fer ekki eftir því,
'sem ritdómarinn álítur best, held-
ur eftir hinu, sem hann sjálfur
álítur best. Góður rithöfundur
hefir ekkert til þeirra að sækja,
sem um bækur rita. Meistara-
verkin eru hið eina, er veitt get-
!uj. rithöfundi skólun og hann leit-
ar þangað til að komast í snert-
1 ingu viS anda snillinnar. Sjer-
hverja bókmentaöld einkennirein
hver sjerstök tóntegund, sem hún
leikur í öll lög sín. í þeim kór
segir fátt af ritdómurunum, því
' meistarar hverrar aldar gefa hjer
tóninn. Aðra líkingu mætti nota
og segja að þeir væru víngarðs-
herrarnir. í raun og veru verður
ritdómari aldrei talinn með fyrsta
flokks rithöfundum. Ritdómarar
skapa ekki skóla, þeir skrifa ekki
guðspjöll, heldur leggja út af því
sem aðrir skrifa. Lessing eða
Brandes, sem einhver mundi kann
ske vilja minna á í þessu sam-
bandi, standa ekki hátt í virðing-
arstiga bókmentanna fyrir rit-
dóma, heldur fyrir verk, er hófu
þá upp fyrir ritdómara, meistara-
leg verk er geymdu andlegarupp-
sprettur og gáfu samtíðarmönn-
unum tóniun. Fánýti ritdóma og
ritdómara er ljóst, ef menn líta á
árangurinn af starfi þeirra, hvort
heldur þeir fjalla um efni sín já-
kvætt eða neikvætt. Rit, sem mik-
inn fagnaðarboðskap eða mikla
Sá maður sem býður út vínstúH111
sinni og gleymir að taka með sjer
Toblen
hann er vís til að gleyma eiö'
hverju fleira
speki hefir að færa, eða þá rlt
sem brýtur í bág við tímana °£
ev lykill að nýjum hugarheimU#1’
það lifir og getur ekki dáið uí0
týnst, fremur en annað, sem m
góðu bergi er brotið. Nú útíl
merin hundruð þvílíkra dæma,
ritdómarar hafi fordæmt slík rlt’
og er það kannske ekki ónáttrir'
legt, þar eð ritdómari í orðsi|lS
fylsta skilningi er hvorki sá seF
skapar nje skilur meistaralegar
hugsanir. Eu hins eru engin dæ1111’
að slík rit hafi hrotið fyrir ætt'
ernisstapa þrátt fyrir ofsókmr
ritdómara, — eða yfirleitt annarí
7 f
sem tala tungum lýðsins og aHa
eru um seinan tilbúnir að taka ^
móti nýjum hugsunum. Ai þ«
má sjá,. að gott rit og lífvænle?1
heldur jafnóhaggað velli fyrtr
því sem ritdómarar segja, og
það kemur í sama stað niÖtir
hvort þeir fara lofsyrðum
lasts um bækur, sem eru hugsaða1
af snild. Kanuske líður nokklir
tími' áður en nýjar og stórgóðs1
hugsanir v-erða viðurkendar, kaD11
ske verða þær aldrei skildar e^ft
framkvæmdar, en samt er ekkeú
nægilega sterkt til að koma þelIltt
fyrir kattarnef og þá síst ritdórí'
arar. Firra væri að halda því íxbJ^
að ritdómarar ætíð sje bliu^ir
fyrir ágæti nýrra (eða nýjaðra)
hugsana. En þó þeir hafi alla1í
vilja á að halda því fram, seI°
snillingurinn hefir sagt, þá eT
starf það jafnlítilsvirði eins
einhver vildi herma eftir þru®1
unni með dálítilli trumbu. Stúr
hugsun og mikilfengleg talar
ir sjer sjálf með álíka krafú
Jehóva af fjallinu Sínaí og hv1’
menn eru með híuni eða mot- lltt
er það alt saman gjálfur og
ur; fvr en veit hefir hún
undir sig heiminn. «vo að ra^
jafnvel urðu þess ekui varir hvrr°
ig þeir tóku sinnaskiftum. Á
hóginn er það alkunna hvernig
dómarar oft verð til að hæla a!
rit'
Ura
ik'
handa bannsettu rusli og gera 1,1
ið úr bókum, sem eru jafnvel vl
lausari en svo að mestu naut
sína eigin spegilmynd þar óskeiu
Sömnleiðis hefja þeir oft til
anna bækur sem geyma alge:
:ngar
og þvældar hugsanir sem hver
ker‘
raun
ing' er útblásin af t.d. einsog1
er á um Gest eineygða eftir Gu
Gunnarsson og ýmsax ^iðb®taJ1
>
*
k
I