Morgunblaðið - 11.04.1923, Blaðsíða 2

M O H 0 T! N B L A B í Ð
(fs *) in!^inH
öLÆMMfinimniillf.
Með s s. »G!-llfoss« sem kernur næstu daga fáum við
T i 1 b ú i n n áburð
-'■'■o sern Supes'fasfaf
Chiiisaipetur
oe' K a 5 i.
Þcii setn þusfa á áburði að h-dda «ra vinsamiefra beðn f að
senda pautanir til okkar hið allra fyrsta.
Ungur en uanuv
UErslunarmaður
ðskar eftir skrifstofustarfl nú þegar eða fiá 1 maí n.k. Meðmadi
fyrir heridi. Áhersla lðgð á stöðuga atvinnu fremur en hátt kaup.
Tiiboð rnerkt „33“ leggist inn á afgreiðslu þessa blaðs.
i ; skamms hinn forna skóía, ti-
: rir rámr.i öld var frá þ-.im tek-
Síðan jeg kom hingað norður
v ; kyntist efnahag sumra best gef-
inna nemenda minna, hefir mjer
vaxið trú á nauðsyn norðlensks
mentaskóla. Þeir, sem halda, að
allir námfúsir og stórefnilegir
ung'lingar geti, fjárhagsins vegna,
sótt mentaskóla syðra, eru svo
ókunnugir málavöxtum, að þeir
Pittu ekki að lúka upp munni um
þetta efni. Jeg er þess vís, að
jeg gæti sannfært alla mentaða
andstæðinga þessarar mentaskóla-
tillögu um rjettmæti málstaðar
míns, ef jeg gæti kynt þá í senn
efnahag og hæfileikum þeirra nem
enda minna, er hætta hafa orðið
eða, að líkindum, hætta verða
i’.ámi eftir gagnfræðapróf í vor,
af því að þá skortir silfur og
gull til að standast námskostnað
eftirleiðis.
Jeg lýk máli mínu á að tilfæra
lijer kafla úr grein eftir Stefán
skólameistara Stefánsson um þetta
mál. Hann var því manna kurin-
ugastur, hversu skórinn krepti að
Norðlendingum í þessu efni. Enn
sitja á þingi samflokksmenn hans
gamlir og vinir nánir. Er ekki ó-
líklegt, að sumir þeirra trúi orð-
um hans betur en máli mínu.
Hann hyrjar grein sína á að
skýra frá tillögu „Norðurlands",
rið Akureyrarskóli verði að öllu
eins „rjetthár“ og R.víkurskóli.
Síðan segir hann: „Þetta eru sann-
arlega orð í tíma töluð, og ætti
ekki lengi að sitja við orðin tóm.
Hjer er stórmál á ferðinni, afar-
mikils um vert, hversu það ræðst.
Er hjer borin fram sú krafa í
fullri alvöru, að endurreisa beri
höfuðskóla hjer norðanlands, er
standi að lögum fyllilega jafnfæt-
is mentaskólanum syðra“. — —
,.Má öllum ljóst vera, að slíks höf-
uðskóla er eigi síður þörf, nema
miklu fremur, á Norðurlandi en
Suðurlandi, þar sem háskólinn
er“. — „Hjer er ekki eingöngu
um norðlenskt metnaðarmál að
ræða, heldur afarmikilvægt alls-
herjar menningarmál. Hver vitur
maður, sem tekur málið til ræki-
legrar yfirvegunar, mun vafalaust
sannfærast um, að niðurlagning
Hólaskóla, — — hafi verið hið
mesta glapræði og stórtjón fjrir
þjóðina. Með henni var loku skot-
ið fjrrir hina hollu samkepni
skólanna, sem jafnan hlaut að
liafa örfandi og frjófgandi áhrif
k starf þeirra og líf og varna
audlegri kyrstöðu og fúa. Tveir
n'entaskólar, hvor í sínum lands-
lielmingi, væri því.miklu vænlegri
til þess að vinna þjóðinni veru-
legt gagn en einn skóli í’ Reykja-
vík. Þess ber og að gæta, að Norð-
urland er allólíkt Suðurlandi að
náttúrufari og Norðlendingar frá-
bruyðnir Sunnlendingum að skap-
j íerli og lyndiseinkunnum yfirleitt.
; Vafalaust mundu hinir ólíku eðlis-
hættir móta skólana að ýmsu kyti.
Varla mundi hjá því fara, að
norðlensku stúdentarnir fengju á
síg annan andlegan svipblæ í
1 norðlenska sólskininu, frostinu og
hreinviðrimi, en þeir sunnlensku,
I en hvor skólinn um sig ætti þá
; líka að eiga hægra með að hrein-
II ækta, ef svo mætti að orði kveða,
I hið besta og göfugasta, sem um-
hverfið hefði að geyma, og lyfta
; því upp í æðra veldi.
! Fyrir hin gagnkvæmu áhrif
þeirra ættu þeir í sameiningu að
verða margfalt áhrifameiri, þjóð-
inni til menningar- og manngildis-
eflingar, en einn skóli, sem fer
á mis við þau áhrif og ekkert
hefir við að keppa“. („Norður-
land“, 14. mars 1917).
Ritað í marsmánuði 1923.
til Islands.
Jólablað „Morgunblaðsins“ flutti í
vetur grein eftir dr. J. H. um
„Móðir dansk-íslenska fjelagsins“
frú Astrid Stamps Feddersen, í til-
efni af 70 ára afmæli þeirrar merku
konu, er sökum ágætra verðleika
ninna var í sama tilefni af konungi
vornru, sæmd 1 Vgrðleikapeningi úr
gulli (Fortjenstmedalie í Guld), er
mun talin vera mesta sæmd, er
konum getur hlotnast í danska ríkinu.
Frú Stampe Feddersen hefir nú beð-
ið „Morgunhlaðið“ að taka til flutn-
ings grein þá, er hjer fer á eftir,
,,pökk til íslands“, er fagurlega ber
það með sjer, hve hlýjan hug þessj
ágæta danska kona ber til lands
vors og þjóðar.
Skylt er mjer að færa J. H.
innilega þökk fyrir grein hans
Gefið reíðtýgi í fermingargjöf
Me8tu úr að velja í Sleipnir.
— Hnakkar frá 40 kr. —
iiiii „sioipnr.
— S í iu i 6 4 6. —
um mig í Morgunblaðinu 24. des.
f. á. Hefi jeg það eitt við grein-
ina að athuga, að mjer'finst, að
jeg eigi ekki alt það fagra, sem
þar er sagt um mig, svo að lest-
u.r orðanna veldur mjer kinnroöa.
En jeg finn einnig sterka hvöt
bjá mjer til að flytja íslandi al-
úðariþökk mína fyrir alt, sem það
Jiefir gefið mjer og fyrir þau
mikilvægu áhrif, sem sagnarit
þess og óviðjafnanlega fögur
tunga þess, hafa haft á mig um
daga æfi minnar. Jeg var enn
ung að aldrei, er móðir mín gaf
mjer þýðingu N. M. Petersens á
nokkurum bestu íslensku fornsög-
unum („Historiske Fortællinger
om Islænderiies Færd hjemme og
ude“), prentaða með hinni „nor-
rænu rjettritun“ og bundna í fag-
urt hindi, með Ara fróða í gulíi
á kili. Hún varð mjer dýrmætasta
bókin í bókasafni mínu og það
er hún fram á þennan dag. Mjer
iirðu margar sögur þessar svo
mnilega ástfólgnar, einkanlega
saga Gunnlögs ormstungu og
Njála. Jeg ólst uppi í sveit, og
riaút heimiliskenslu gáfaðrar og
vel mentaðrar kenslukonu. Hana
fjekk jeg til þess að kenna mjer
norrænu og fórum við m. a. yfir
Hávamál, sem einnig urðu mjer
einkarkær. Þar opnaðist mjer nýr
heimur, auðugur og stór. í forn-
sögunqm þóttlst- jeg verða þess
áskvnja, að jeg stæði þar ekki að-
eins frammi fyrir íslendingum,
iieldur og frammi ,fyrir anda
minna eigin forfeðra. Jeg hafði
avalt elskað föðurland mitt, Dan-
mörku, en nú varð mjer það ljóst,
að feðraland mitt var miklu,
rniklu stærra; sjerhvert það land,
þar sem tunga þjóðarinnar úar
runniu af rót norrænnar tungu,
var land feðra minna, og það náði
nú yfir Svíþjóð, Noreg og ísland.
011 Norðurlönd voru orðin land
ieðra minna, þótt jeg hins vegar
bæri áfram sjerstaka ást til Dan-
merkur, eins og barnið til móðuí1
sinnar, er kent hefir því að mæla
af munni fram fyrsta orðið og
leitt það við hönd sjer fyrstu spor-
in þess.
Brátt lærði jeg líka sænska
tungu og hafði mikla ánægju af
lestri ýmsra sænskra höfuðrita.
Meðal margs annars á jeg að
þakka norrænni tungu þá innilegu
gleði, sem það hefir veitt mjer
að uppgötva sameiginleg norræn
orð, er jeg þekti úr norrænu, bæði
í sænsku og norku og í hinu
danska alþýðumáli, sem er svo
auðugt að gömlum orðum af nor-
rænni rót. Meðan jeg lifi mun jeg
af hjarta þakka móður minni fyr-
ir það, að hún beindi huga mín-
um inn á þessar brautir.
En mig langaði einnig til að
kvnnast íslenskri tungu, eins og
hún er töluð af íslendingum nú
á dögum, og jafnframt hinni ís-
lensku þjóð vorra tíma. Jeg tók
því til að nema ný-íslensku í
Khöfn, og las að mestu „Pilt og
stúlku“. En þá varð jeg skyndi-
Saltfiskur.
Vil kaupa 200 smálestir af ve! söltuð-
um og fullsignum óverkuðum máifiski.
O. BeiijaBHitissoii} -- Sími 166.
lega, að hverfa frá öllum 'mín.im;
í:-lensku-iðkunum, 1877 varð síð-
asti veturinn, sem jeg f jekk gefið j
mig við slíku. 1878 misti jeg ást-!
ríka móður mína; varð jeg þá að
lakast á hendur hiisstjórn á heim-
iii mínu og hætta öllu bóknámi. |
Þrem árum síðar gekk jeg í ^
b.jónaband og upp frá því varð.
mjer lítill tími afgangs til bók-;
iðkana. Þegar jeg því að sumu1
leyti blygðast mín fyrir, að geta,
nú eltki lengur lesið mjer að;
gagni það tungumál, sem jeg um
eitt skeið elskaði svo heitt, þá
eeit jeg mjer það til afsökunar,
að nú eru liðin 45 ár, síðan er
jeg gat gefið mig við því. En ást
mín á íslandi, bæði á liðnum tím-
um og yfirstandandi, er ennþá
jafn djúp og innileg. Þess vegna
varð jeg að tala máli íslands,
þess vegna varð jeg að styðja
það, að ísland fengi sjerstakan
fána, og halda því fram, hvenær
sem færi gafst, að íslendingar
væri fjórða Norðurlandaþjóðin,
og loks að eggja lögeggjan alla
Dani,ereins og jeg, elskuðuísland,
•um að binda bandalag með sjer,
til þess að viuna að innilegri
samúð og eindrægni með þjóðun-
um báðum, Dönúm og fslendmg-
ura. Rödd mín var ekki annað en
veik lconurödd og áhrifasuauð, en
mjög gladdist jeg, er jeg varð
þess áskynja, að orð mín höfðu
vakið eftirtekt, svo- að Árni Möll-
er skoraði á mig til samvinnu, er
„Dansk-íslenska fjelágið“ ver sett
á. stofn, enda hefi jeg síðan, frá
ívrstu kendi, getað fylgst með í
öllu, s-em gerst hefir og rnjer ver-
ið það fagnaðarefni hið mesta, að
sjá, hve góðan byr þetta áhuga-
mál vort hefir fengið.
Það hefir verið innileg ósk mín
að sækja ísland heim, en það hef-
ir aldrei lánast. Á þessu ári undir-
hýr Dansk-íslenska fjelagið skemti
ícrð út til íslands, en nú leyfir
veik heilsa mjer ekki að vera með
í þeim hóp. Og þo veit jeg ekki
nema jeg hefði slegist með í för-
ina, ef ekki hefði hið mislynda
Atlantshaf verið á milli lnndanna.
Jeg hefi gengið upp Akropolis,,
hugfangin af því, að fara þar um
sömu söguríku slóðimar sem
Perikles fór um.Þó hefði jeg orðið
enn hugfaugnari, ef jeg h-efði bor-
ið gæfu til að stíga fæti á Þing-
völl — að ganga eftir Almanna-
gjá til Þingvalla, með þá tilfinn-
irigu í sálu, að vera þar á helgum
stað. Þeirrar miklu gleði verður
itijer ekki auðið úr þessu. En feg-
in vildi jeg með línum þessum
votta íslandi huglátssemi mína fyr
ir alt það, er jeg á því landi að
þakka, hinum sögulegu minning-
um þess frá liðnum tímum og
rækt þjóðarinnar við þær minning
ar, svo mjög sem það hefir um
æfina orðið til að auðga anda
minn, og til að efla og glæða ást
mína á landi feðra minna.
Astrid Stampe Feddersen.
Pttr íai, siiá
Svo sem menn muiia, fór Pjetur
Jónsson óperusöngvari á síðast-
liðnu vori frá sönghúsinu í Darm-
stadt, „Hessischer Landesthea-
ter“, til þess að gerast söngvari
við stærstá söngleikahús /Berllnar,
„Deutsches Opernhaus“ í Char-
lottenburg., Síðastá hlutverk Pjet-
urs í leikhúsinu í Darmstadt var
hlutverk Don José í Carmen, og
var það, að því er blöð segja frá,
minnisverð sýning, og áhorfendur
hepptust vúð að sýna Pjetri sam-
úð sína. Leynir það sjer ekki á
ummælum blaðanna, að allir þótt-
iist þar eiga á bak að sjá ágætasta
krafti söngleikhússins, er Pjetur
fór. Og á kveðjukljómleikum, er
Pjetur hjelt í Darmstadt, voru
undirtektirnar hinar sömu.
En Pjetri hefir tekist að vinna
i.ýja aðdáendur á leikhúsi því,
scm liann er fastur starfskraftur
við í Berlín. Hann hefir sungið
þar sem svarar tveimur kvöldum
1 viku í allan vetur, og' undirtekt-
ii blaðanna í stórbopginni Berlín
leyna því ekki, að hann hefir einn
ig náð einu tignasta virðingar-
sæti í söngheiminum þar. 1 síð-
asta mánuði söng hann t. d. í
„Maskenhall" eftir Verdi og segir
blaðið „Vorwárts“ m. a. svo um
hann þar, í hlutverki Richard
greifa: „Ávinningur kvöldsins var
meðferð P. J. á hlutverki greif-
ans, sem hafði alla kosti til að
bera, sem þetta hlptverk mega
prýða, hreina list, mjúka, fagra
og lj/riska rödd“. Annað blað seg-
ir: Hinn dásamlegi tenór P J.
Ijóm.aði í þessu hlutverki, og með-
ferðin var eftir öllum reglum list-
arinnar“.
Auk starfs síns á „Deutsehes
Opernhaus“ svngur Pjetur jafnan
sem gestur á söngleikhúsum víðs-
vegar um Þýskaland, -og yrði of
langt mál að telja upp öll leikhús
þau, sem hann hefir sungið í síð-
an í haust. En geta má sjerstak-
lega um söng hans á „Stadt-oper-
unni“ í Berlín, gamla keisaralega
söngleikhúsinu. Þar hefir hann
sungið oJEtsinnis, m. a. í „Tristan
og Isolde11 Wagners, og hlotið
einrórila lof. Einusinni var hann
fenginn þangað af þeirri ástæðu,
að söngvarinn, sem syngja átti
lilutverk von Stolzing í Meistara-
söngvunum eftir Wagner, treyst-
ist, ekki ti 1 að syngja hlutverk
sitt til enda, og tók hann þá við
hlutverkinu alveg fyrirvaralaust,
eftir 1. þátt. — Pjet'ur hefir svo
mörg hlutverk á reiðum höndum,
og alt aðalhlutverk, að hann get-
ur jafnan hlaupið undir bagga,
ár* nokkurs undirhúnings, og er
þetta svo kunnugt orðið hjá söng-
leikliússtjórum í Þýskalandi, að
þeir leita ásjár hans þegar þeir
þurfa með. Kveður svo mikið að
þessu, að Pjetur kemst ekki nærri
yfir að sinna tilboðum um gesta-
ieik, sem hann fær.
Pjetri vinst ekki tími til að
koma heim í sumar, svo að Reyk-
víkingar fá ekki kost á, að heyra