Morgunblaðið - 08.06.1923, Blaðsíða 2

»A.f bragðinu skulu þjer
þekkja það«
breiða yfir þær og afsaka þær.
b'yrir þetta var lionura nýlega
hrósað hjer í blaðinn, eins og
vera bar, enda þóttist þetta blað
sjá, að áhrif frá því hefðu
valdið þeim gleðilegum sinnaskift-
um, sem komu fram í greinum
Tímans um frjálsa verslun og
•áburði, vannotkun á tómstundun-
lun o. s. frv.
Af framansögðu býst jeg þá
«kki við, að bændum takist, svo
miklu muni að! bæta kjör sín ineð
spamaði á lífsnauðsynjum. Það
skyldi þá helst vera, að þeir gætu
sparað kaffi og sýkur. Og það
er gott og blessað að þeir geri
það sem geta.
Bfnahagurinn verður ekki bætt-
ur, sem neinu nemur, með nurli.
Þeir tímar, þegar þaði var gert,
eru liðnir.
Hitt er skylda hvers manns, í
hvaða stöðu sem hann er, að gæta
hófs í öllum hlutum.
VI. Aukin framleiðsla.
Heyrt hefi jeg bónda segja, að
þegar verið sje að hvetja menn
ti! aukinnar framleiðslu, þá finn-
ist honum felast í því ásökun til
fcænda um leti og ómensku. Þetta
er vitanlega mesti misskilningur.
I'etta, um að auka framleiðsluna,
er einskonar heróp til þjóðanna,
bæði Islendinga og annara.
Aukin framleiðsla í einni eða
annari inynd er að sjálfsögðu
hclsta ráðið til þess, að komast
úr kútnum. Um það hljóta ailir
að verða sammála. Með aukinni
framleiðslu greiða bændur götu
sína út úr örbyrgðaröngþveitinu
ug skuldasúpunni. — Það er veg-
viinn, sem leiðir til sigurs í lífs-
baráttunni.
Um hitt geta verið skiftar skoð
anir, á hvern hátt svari best
kostnaði að> auka og efla fram-
leiðsluna á aðalbúsafurðum bænda
— hvort, heldur kjöti eða mjólk
<,<: afurðum hennar. En þegar um
þetta er að ræða, verður jafn-
framt að taka tillit til markaðsins,
eða hverjar vörur eru líklegastar
til að geta selst fyrir viðunanlegt
vcrð, innanlands eða utan.
Einnig getur komið til álita, að
breyta framleiðslunni á einn eða
annan veg. Yerða þær breytingar
að miðast við söluhorfumar á
hinum einstöku vörutegundum og
kostnaðinn við framleiðslu þeirra.
ðrcrður ef til vill vikið að þessu
ránar síðar.
Búskap sínum verða bændur í
y i amtíð’inni að haga ineira en
þeir hafa gert að undanförnu eftir
lcgu, landslagi og staðháttum —
Sum hjeruð og sumar javðii eru
fcetur en aðrar fallnar til sauðfjár
ræktar. Og aftur gagnkvæmt, eru
tii sveitir, þar sem íkúa- og nauta-
búskapur á betur við. — En þetta
er ekki og hefir ekki verið at-
hugað sem skyldi.
Bættar eamgöngur, mciri jarð-
rækt og auknar áveitur, hljóta að
liafa áhrif á þetta. og marka meira
bás en verið hefir hverri búsaf-
urð;, sem framleidd er til sölu.
En til þess að auka framleiðsl-
una þarf fje, segja menn. Þetta
er að vísu rjett. Þegar um stór-
feldar framkvæmdir er að ræða,
langar girðingar, aukna jarðrækt
í stórum stíl, kostnaðarsöm áveitu-
fyrirtæki o. s. frv., þá er óhjá-
kvæmilegt annað en að útvega
fje til þess, að láni eða á annan
veg; það segir sig sjálft.
En bankamálum landsins er enn
ekki betur fyrirkomið en það, að
erfitt er að fá lán svo nokkru
nemi til jarðabóta.
Bæktunarsjóðurinn er sú eina
lánsstofnun, er bændur hafa getað
leitað til í þessu efni að undan-
förnu, og það hefir oft komið
sjer vel. En geta hans til aðl greiða
úr þessari þörf — að veita lán til
jarðabóta — er þó mjög taikmörk-
uð. Á þessu ári, 1923, sóttu 62
bændur um lán úr sjóðnum, er
námu rúmum 200 þús. kr. En
eigi var hægt að mæla með eða
lána nema um 50 þús. kr. eða rjett
an fjórðapart af því, sem um var
beðið. Og meðan ekki breytist til
batnaðar um peningamálin, verða
bændur að fresta hinum kostnað-
arsömu framkvæmdum þar til bet-
ur blæs.
Hins vegar geta þeir gert margt
á búum sínum, er ekki kostar til-
tölulega miikið, en styður þó að
aukinni framileiðslu, ef ekki strax,
þá innan skamms.
•Teg nefndi hjer á undan í öðru
sambandi, óhirðu ýmsa og van-
rækslu með skepnur, áhöld, áburð
e. fl.
Með því að sýna skepnum meiri
nákvæmni, ganga betur um hey,
en gert er víða, hirða vel allan
áburð, auka og bæta fóður fjen-
aðarins með votheysgerð, verja
tánin — girt og ógirt — fvrir
áf angi, o. s. frv., þá er með þessu
öllu verið’ að hlynna að búskapn-
um og auka framleiðsiuna.
Hjer er að vísu ekki að ræða
cm nein stór „uppgrip“, eða milj-
ónagróða, en það munar um
minna, og safnast þegar saman
kemur. Ilvert liár gerir skugga,,
og alt, sem gert er til þess að
bæta búskapinn og laga misfcil
ur hans, bæði þær stærri og
minni, það er að auka framleiðs!
una, beint og óbeini.
Þessar umbætur, ef þeim á að'
verða framgengt, krefjast árvekni,
hirðusemi og að hvcr stund sjc
notuð.
Bóndi minn, þitt bú,
betur stunda þú.
Frh. S. S. '
-------o------
Hminn BlNjlslp.
Tíminn var kominn inn á góða
braut, farinn að afturkalla villur
sinar frá fyrri tímum, reyna að
stjettahatrið.
En nú brestur blaðið þrefc til
að halda áfram á hinni rjettu
braut. Það hefir ekki þolað um-
talið um, að það væri að láta
sannfærast, og ef til vill ertni
og stríð því samfara hjá ýms-
um, og svo aðkast frá óvitrum
fylgismönnum, sem búast má við,
að það hafi einnig orðið fyrir.
Því er líka svo varið, að miklu
meira þrek þarf til þessa heldur
en hins, að iáta berast áfram af
heimskunnar straumi, og það er
ekki heimtandi af öðrum en þeim,
sem vaxnir eru meira eða minna
upp fyrir umhverfi sitt, en það
er Tíminn ekki.
í stað þess að halda. áfram á
hinum rjetta vegi, halda áfram
að taka aftur, breiða yfir og af-
saka, kom Tíminn síðastliðinn
laugardag með eina af jórtur-
greinum sínum, um skuldimar,
grein, sem ekkert er nýtt í, ekkert
Tjett í og ekkert vit í. Það, sem
sagt er í þeirri grein um skuldir
landsmanna, var ítarlega rakið í
sundur hjer í blaðinu fyrir nokkr-
um vikum og sýnt með ljósum
rökum, að það væri tóm lokleysa,
sem Tíminn færi með í því máli.
Þarna átti hann nú að fara aðl
eins og í greinunum um frjálsu
verslunina og stjettahatrið, taka
upp það, sem þetta blað hafði
sagt um málið og reyna að til-
einka sjer það, en breiða yfir þær
staðleysur, sem hann hafði áður
flutt og afsaka þær. Það er mis-
skilningur, ef blaðið heldur, að
slíkt sje minkun fyrir sig.
Það er þvert á móti.
------o-------
Ferðsipístlar.
Eftir Bjarna Sœmundsson.
IV.
Svo lagði jeg af stað upp að
brautarstöðinni og skipstjóri með
mjer, og bar farangur minn all-
an; það var nú aðeins ein litil
handtaska eða koffort,*) sem vóg
.10 kg., eða þar um, og gat það
ekki heitið mikill farangur í jafn-
ianga ferð og jeg átti fvrir hönd-
um. En jeg hafði hann af ásetn-
ingi svo lítinn, að jég gæti altaf
tekið hann sjálfum mjer í hönd
og haldið á honum úr einni lest í
aðra, eða úr leSt í skip. Það spar-
ar manni bæði umstang, áhyggjn
ug peninga, og tryggir manni
#) Pjetur forleggjari minn heldur
náttiúrlega að þetta hafi verið koff-
ortið hans, sem „forframaðist* ‘ svona
mikið; en honum skjátlast þar illa.
petta koffort átti porvaldur systur-
tengdasonur minn á Járngerðarstöð-
mn, en koffortið, sem Pjetur lánaði
mjer komlst nú ekki lengra en til
Grindavíkur, og það má Pjetur aldrei
fá að vita.
Bókamenn! Ný bók!
Hamsnn:
íslensk þýðing, gjöf skrifstofustjóra alþingis hr. Jóns Sigurðs-
sonar. — Tileinkuð Stúdentagarðinum, sem fær allan ágóða. —
Tölusett útgáfa. Prentuð á' úrvals pappír. Kápan litprentuð. —
Kemur sennilega út í næsta mánnði. Áskriftarverðí kr. 12.00.
Þeir, sem vilja eignast hókina eru beðnir <að útfylla áskrifta-
seðilinn og s<endft hann hið fyrsta.
Til Happdrættisnefndar Stúdentaráðsins,
Mensa academica, Reykjavík.
Sendið mjer, burðargjaldslaust, gegn greiðslu andvirðis, kr.
12,00, við móttöku . /.......töiusett eintök af „Pan“ eftir Knud
Hamsun í ísl. þýðingu eftir Jón Sig. skrifstofustjðra alþingis.
Nafn .........................................
Staðá .....................
Heimili............................
stundnm gott sæti í járnbrautar-
vagni, þegar margt fólk fer með
og allir vilja verða fyrstir í klef-
ana. Og mikinn flutning þarf ekki
að hafa með sjer, þegar maður er
ekki beint sendur eins og legáti,
sem verður í „Embeds medför“
að hafa pípuhatt og kjól m. m.
í förinni. Annars getur maður
verið alstaðar hjá góðu fólki sem
,.íerðamaður“.
Maaek yfirgaf mig á sViðinni
og bað mig vel að lifa, því að
hann varð! að vera við söluna á
fiskinum og var jeg nú loks einn
míns liðs, og varð að bíða á braut-
arstjettinni (the platform) nokkr-
ar mínútur, þangað til lestin
kæmi. Átti hún að fara með mig
tii Lincoin, en þar átti jeg að
skifta um lest til Lowiestoft- Var
jeg nú því allórólegur útaf því,
hvort jeg imindi nú lenda í rjcttri
lest, en ekki komast eithvað út
í buskann, en tók mig á þar sem
,;eg mintist þess, að nú væri jeg
hjá Jóni Bola, sem sjálfur er
altaf sagður kaldur og rólegur,
hvað sem aði höndum ber, jafnvel
þó að sjálf lestin, sem hann er í,
velti um koll. En, þey, þey, jeg
heyri harðan gný, sem hrynji
skriða um grundir“, og lestin
brunar fram, másandi og blásandi
í blíðviðrinu, og mjer fanst jeg
verða svo undurlítill við hliðina
á henni, <en hrestist við, er braút-
arþjónn einn, cr jeg hafði farið
til í raunuin mínum, kallaði til
mín : þetta er yðar lest. Með ör-
uggri trú á orð þessa dámimanns
hoppaði jeg með koffort mitt í
hendinni í einn vagninn, en dánu-
maðurinn — j.eg hefði getað hengt
fciann að skilnaði, að góðum íslensk-
um sið — skefcti hurðinni í lás á
tftir mjer, og svo rann lestin a.f
stað.
Jeg kallaði brautarþjóninn
dánumann og gerði það í alvöru,
því að allir járnbrautar- vagna-
og „busa“- (þ. e. ominibus) þjón-
ar, er jeg komst í kynni við, bæði
enskir og danskir, reyndust hinir
áreiðanlegustu- og liprustu menn,
alt af boðnir og búnir til þess að
leiðbeina, manni, oft í argasta ann
ríki. Það er engin þörf á að
,.smyrja“ þá, eins og kunningi
rr.inn einn ráðlagði mjer. Þeir eru
hjólliðugir, þó „ósmurðiU ‘ sjeu,
og þeir ensku ekki síður.
Jæja, jeg var þá kqminn af
stað; lestin rann hægt gegn um
Grimsby, svo að nú sá jeg mikií
af bænum: langar raðir af tví-
lyftum liúsum, með breiðum göt-
um, og garðar sumstaðar, alt
þrifalegt og snyrtilegt, en brátt
var komið iit úr honum, út á land-
ið. Veðrið er inndælt, sólskin og
mátulega heitt, eins og á heitustu
sumardögum heima. Jeg hafði
hlakkáði til að fara þessa leíð:
langt suður og vestur í Austur-
England, og svo austur yfir það
á ská. Það er snautt að málmum
og kolum (ungar jarðmyndanir
yfirleitt) og því hefir stóriðnaður-
inn með öllum hans skuggahliðum
afcdrei blómgvast þar, beldur er
svipur landsins þar eins og hann
var fyrir tveim öldum, nema nátt-
úrlega enn meira ræktað. Borgir
cru margar, en flestar tiltölulega
smáar, nú á dögum, þó að forn-
frægar sjeu.
Lestin fór hægt, stansaði við
hvert smáþorp, og þótti mjer vænt
um, því að jeg gat betur notið út-
sýnisins: „Landið var fagurt og
frítt“, þótt fátt væri um jökl-
anna tinda, lágt og öldótt, með
lágum, líðándi hæðum, en hvergi
sást í bera jörðina, því alt var
þakið gróðri, engi, akrar og trje,
cinstök trje eða fáein saman, og
svo smá bændahús — úr múr-
stedni, eins og þorpin og borgim-
ar — hvar sem litið var, kýr, hest
ar og hænsn eða endur og gæsir
á beit, og hópar af bláhröfnum
(rostes) við og við; en svölnrnar
á ferð og flugi nppi í loftinu.
Svona var það alla leið til Lin-
c-oln (um Ijincolnshire), en þangað
komum við um hádegi. Löngu áð-
r.r en við komum þangað, hafði
jcg sj.eð í móðu uppi á hárri ha>ð,
citthvað, sem líktist klettaborg,
i!<eð háum dröngum upp úr, en
i iidarlega svipmikið og hrífandi;
þcgar jeg kom nær, sá jeg að það
var kirkja — jeg kannaðist við
• vipinn af mvnd, sem jeg átti —
það var Lincohrdómkirkja, ein
af m«stu og elstu dómkirkiom
Englands, gotnesk, eins og þær
ei’u flestar, með 100 metra háum
spírulausum turnstöpfcum, gnæf-
andi hátt vfir borgina, sem stend-
ur utan í hæðinni og neðan undir
henni. Borgin er æfagömul, frá
dögum Rómverja, og var mektar-
borg á fyrri öldum. Mig langaði
til að tefja dálítið og skoða borg-
ina o g dómkirkjuna — fróður
rnaður hefir sagt mjer, að í henni
sje mynd af „blessuðúm" Þor-
láki helga (banu var við nám í