Morgunblaðið - 12.08.1924, Síða 2

MORGUNBLABIB
Hl)) IfemHiaM & Ql
Heimsins besti
þakpappi
4 þykíir.
Fæst aðeins hjá okkur.
Veiðarfæri
Umboðsmenn:
I. Brynjólfsson & Kvaran.
: staðið á móts við sy^ri hluta lang-
hússins, norðan tii, vérið samhliða
því og um 6% st. að l'engd að
frá
ergens
eru viðurkend fyrir gæði.
minsta kosti, en um 3 að breidd
m m _ . innan veggja. Veggirnir halda sjer
Oltorrctlling betur á þessari tóft, eru' nær 1
stiku háir, og hefir tóftin fyls't af
sandi. Gaflar hafa hrunið út og
inn; verður lengdin ekki sjeð ná-
kvæmlega, nema með því, að taka
UmboðsmeDn:
I. Drynjólfsson 5 Kuaran.
"i
Funöinn bær Herjólfs
lanönámsmanns Vestmannaeyja.
Skýrsla Matthiasar Þórðarsonar þjódminjavarðar.
n
I
pann 8. þ. m. gat Morgunblaðið
þess, að Matthías pórðarson þjóð-
ininjavörður hefði senniíega fundið
bæjarrústir Herjölfs Bárðarsonar
landnámsmanns Vestmanneyja. Von-
uðum vjer þá, að geta mjög fljótt
flutt nákvæma fregn af þessari merku
rannsókn þjóðminjavarðar. — Fer
tjer á eftir skýrsla hnns:
Skrif og munnmæli.
1 Landnámabók Hauks lög-
ínanns Erlendssonar segir svo:
,,Hérjólfr son Bárðar Bárekssonar,
jbróðir Hallgríms sviðbálika, bygði
jfyrst Vestmaunaeyjar ok bjó í
Herjólfsdal, fyrir innan Ægisdyr,
þar sem nú er hraun brnnnit."
Má af þessu sjá, að þegar á 13.
jBld, er þetta var ritað, hefir Her-
jólfsdalur verið kominn í eyði.
Síðan hefir hann ekki bygst.
Gömul munnmæli eru, að bær
fíerjólfs hafi orðið undir skriðu
þeirri, er hlaupið hefir ofan úr
Dalfjalli innan við Fjósaklett, og
liafa verið gerðar nokkrar árang-
nrslausar tilraunir til þess aði
finna hæinn þar. Sumum hefir
leomið til hugar, að bærinu hafi
horfið undir „Mikjudagshlaup"
Iiins vegar í dalnum.
í ritgerð nm „gömul örnefni í
Vestmannaeyjum“ eftir Sigurð
hreppstjóra Sigurfinnsson, er hirt-
Fyrsta flokks
i ð 1 e n s k u r
///'^ Æðardúnn
Dúnhelt Ijereft
jíaiatduijlinaton
ist ' í Árbók Fornleifafjelagsins
il913, gat 'hann um þrjú mannvirki
gömul, er hann áleit kunua vera
dysjar. Eitt þeirra kvað hann vera
rjett við Herjólfsdal, að' sunnan,
ög vera miklu stærst. Er jeg kom
hingað 1912 sýndi Sigurður mjer
þessi þrjú mannvirki. Virtist mjer
þá þegar, að mannvirkið sunnan
við dalinn, sem er raunar í honum
j'Syðst, væri fornar bæjarleifar, og
í ritgerð um Vestmannaeyjar, sem
birtist með ritgerð Sigurðar,
| komst jðg svo að orði um þetta:
j,„parna álít jeg að sjeu leifar
bæjar Herjólfs landnámsmanns.
! Ætla jeg að sögnin um, að hann
! sje undir skriðunni, sje tilbún-
ingur einn og getgáta.“
Rannsakag bæjarstæðið.
Jeg hefi nú rannsakað þessar
bæjarleifar betur með grefti 6.
og 7. þ. m. Hefir komið í Ijós, að
hjer hafa verið þrjú hús. Aust-
asta húsið hefir verið aðalhúsið,
rúmar 25 stikur að lengd og 3—4
stikur að breidd að innanmáli nú.
pví hefir verið skift í tvent; hefir
nyrðri hlutinn, lilklega ,eldahiisiði‘
eða aðal-íveruhús karla, verið
14% st. að lengd og nær 5 að
breidd við norðurgafl. Veggja-'
leifar þessa langhúss eru aðeins
um %—% st. að hæð og rjett
undir grasrót, sem öll er ihjer smá-
þýfður vallendismói. pær eru með
blágrýtis-hleðslusteinum, teknum
iir skriðum í dalnum. Fyrir dyrum
sjest ekki með vissu nú, en þær
hafa verið á annari hvorri hlið-
inni eða báðum. TJm alla tóftina
sjást leifar af gólfskán með viðar-
kolamylsnu og ösku en skánin er
mjög þunn (um 1 em.), ber vott
um að hjer hafi ekki verið búið
lengi.
Um 4% st. fyrir vestan lang-
hús þetta, innri brún á vesturvegg
þess, er innri brún á austurvegg
annars húss, minna. Pað hefir
LJ
upp alt það grjót, sem hrunið
befir. Dyr hafa að líkindum verið
á norðurgafli en óvíst er um þær,
því að tóftin var ekki grafin út
öll að innan. Gólfskán í Ih'enni er
mjög þunn og er með leifum af
kolamylsnu og ösku, einkum á
bletti nærri austurveggnum í
'norðurenda tóftarinnar.
En vestar en þessi tóft, er nú
var lýst, er hin þriðja. Hún og
sandkúfur upp af henni myndaði
lítinn hól; mun Sigurður hrepp-
stjóri eiukum hafa átt við hann
með getgátn sinni um dys hjer.
Tóft þessi var grafin út að
innan að miklu leyti, gerðar breið-
ar geilar innan við austur-hliðr
vegg og gafla. Innri brún á hlið-
veggnum er 18 st. vestar en innri
brún á vesturvegg í syðri hluta
langhússins. pessi tóft er að inn-
anmáli* 9% st. að lengd og 3%
að breidd. Veggir 'eru um stiku
að ha‘ð og tóftin fnll af sandi.
Dyr eru á norðurgafli miðjum og
hellur á gólfinu innan við þær.
GólfsSkán er lík og í hinum tóft-
unum, um 1 em. að þykt, með
miklum leifurn af ösku og kolum
í. Allar virðast tóftir þessar vera !
mjög fornar; langhústóftin .eink-}
um, og sýnist sú rúst hafa orðið |
vallgróin áður en sandur losnaði j
við nppblástur umhverfis og fylti ;
hinar minni tóftirnar.
Bær þessi hefir verið í miðjum
dalnum yst og staðið þar fallega. i
Jeg 'hygg vafalaust að hann sje
sá er Herjólfur bygði. pá hefir
dalurinn sennilega verið enn grös- j
ugri en nú, og þar var viðunan- j
legt vatnsból, hið besta á evnni,'
lindin góða; bærinn er rúmar 100
stikur fyrir sunnan hana.
Fundnar fornar verbúðir.
Hinar mannvirkjaleifarnar tvær,
sem Sigurður áleit kunna að vera
dysjar, rannsákaði jeg 'einnig með
grefti. Hinar syðri reyndust svo
örfoka, að þar stóð hvergi steinn
yfir steini, nje hið' aðflutta grjót
neins staðar í röðum, er bent gæti
til veggja. pó mun inega telja
víst, að hjer hafi verið býli í
j fyrndinni einhvern tíma. Hinar
! nyrðri eru um 400 skref fyrir
sunnan tóftirnar í Herjólfsdal. Eru
|þar 2 litlar kofatóftir samfastar.
Hin vestari er um 2% st. á breidd
og 3% að lengd; eru dyr á suð-
urhlið austast. 1 þessum kofa hef-
ir verið búið mjög lengi, gólfskán
j er um % st. að þykt, en ofan
j á henni önnur yngri, þunn, og um
5—10 cm. pykt sandlag á milli;
virðist sandurinn 'einkum hafa
fokið inn um dyrnar. Hin eystri
er yngri að sjá. Hún virðist hafa
verið um 4 st. að breidd og um
4% að lengd að innanmáli, ,en
nú sjást >engar leifar af suður-
hliðvegg, nema vestast, og örlitl-
ar af austurendanum. Dyr hafa
verið norður úr norðvesturhorni,
við millivegginn milli kofanna.!
Hann er um 2 st. að þykt og er
' v'
EIMSKIPAFJELAG
Í5LANDS
REYKJAVÍK
„Esja“
fer 'hjeðan. á föstudag 15. ágúst
klukfkan 10 árdegis í 10 daga
hráðférð aústur og norður kring
um land. Kemur við á 10 höfnum.
Vcrur'afhendist á inorgun (mið-
vikudag), og farseðlar sækist
sama dag.
Munið A. S. I.
Simi 700.
um
fsafoldarprentsmiðja
leyslr alla prentun vel ogr lam-
vtskuaamlefta af hendi mett læg-ita
verOl. — Heftr beatu sambönd t
allskonar papptr sem til eru. —
Hennar stvaxandl gengl er bestl
mællkvarttlnn & hlnar mlklu vln-
sældlr er htln hefir unnlO sjer meO
ArelOanletk I vtOsklftum og llpurrt
og fljðtrl afgreiOslu.
Pappfra-, umslaga ng prentafnl*-
hora ttl aýnla á akrtfatofunnl. —
------------Hlml 48.-------------
vindauga eða smuga í gegn
hann sunnantil við miðju; það er
% st. að hæð og 0,30 að breidd.
Um 1 %—2 st. frá milliveggnum
gengur lítill grjótbálkur inn frá
uorðurveggnum í eystri tóftinni;
hann er að mestu leyti þunngerð-
ur mjög, aðeins einföldröð af hell-
um, sem hafa verið reistar á rönd
og er um (4—% st. að hæð. Gengt
virðist hafa verið fyrir suðurenda
hans. Að líkindum hefir hann
verið gerður til verndar gegn því
|að glóðir hrykkju úr eystri enda
_ Lússins í hinn vestari, en við aust-
urgafl miðjan hefir eldur verið
I kyntur á hellum á gólfinu; er þar
, eldstæði um % st. að' þvermáli;
2 steinar eru á gólfinu fyrir fram-
an það. í báðum þessum kofa-
jtóftum var mikið af beinahrotum,
bæði úr nautlkmdum og sauðkind-
um, og sel, hval og fiskum. Lítill,
ferstrendur heinarbútur fanst í
eystri tóftinni, og lítill járnmoli;
járnleifar, gagnteknar af ryði,
fundust og %vestari tóftinni. Ætla
má að hús þetta hafi verið ver-
búðir manna, er útræði hafa haft
vestur á eynni. pær hafa, einkum
hin vestari, verið bygðar á þykk-
um jarðvegi, sandlagi, sem síðar
hefir blásið upp umhverfis þær
alt ofan í hraun. Nú er hjer gróið
1 upp aftur. Dálitlar mannvirkja-
Hefi fyrirliggjandi:
Búðargluggagler
Kitti og gluggastifli
Rammagler, Rósagler
mjög óðýrt hjá
LUDVIG STORR
Grettisgqtu 38. Simi 66.
leifar virðast vera austan við
þessar tóftir; má ráða það af að-
fluttu grjóti. pessar býlaleifar í
'hrauniitú eru sennilega ekkí yngri
en frá miðöldunum.
Áskorun.
Jeg vil að endingu leyfa mjer
a,ð biðja alla, yngri sem eldri, að
raska ekki á neinn hátt rústum
þessum, er-nú.hafa verið grafnar
út, róta ekki í gólfdkáninni og
hrófla ekki við veggjunum; enda
þykir mjer líklegt, að Vestmann-
eyingar láti sjer svo ant um bæ
Herjólfs í Herjólfsdal, að þeir
vilji virða hann góðrar varðveislu
meðan unt er.
Vestmannaeyjum, 10. ágúst ’24.
Matthías pórðarson.
Buðmundur Einarsson
frá Pjótanda.
11. J>essa mán. andaðist hjer i
bænum Guðmundur Einarsson, Brynj-
ólfssonar frá pjótanda við pjórsá.
Hana lagðist á úfcmánuðum og lá hjer
semasta mánuðinn. Varð ekki nema
24 , ára gamall. — Guðmundur heit-
inn var óvenjulegur hagleiksmifcður.
Bókband hafði hann lært til fulln-
ustu og hjálpaði föður sínum vel við
það. Einnig var hann organisti betri
en gerist til sveita. Hann var stiltur
maður og góðs manns efni, svo for-
eldrunum er sár sonarmissirinn og
kunningjum hans söknuður að hon-
um. — Kimnugur.