Morgunblaðið - 04.01.1925, Blaðsíða 5
AukabL MorgunbL 4. jan. '25.
MORnrNBl.ABib
ESotnuörpuspil.
Hin alþektu *Aberðeenspi!« frá Strath Enginee ino
V/orks, eru talin best allra botnvdrpuspila.
Verksmiðjan byr einnig til varahluti C allskonai
•vjelar og annast viðgeröir á gutuskigum.
Aðalumboðsmenn
í. ilalssn I Sthnm
'Smnetni: Rua.
Sfmi 1493
A á n n B1 á oæatunni truate fitnað, hverju nuf’ni sem uefnist, vil
* 8 Uuuli jeg benda á íUS kom i tii mín. Jeg fjekk sjerstaklega atórt.
lirsjil iif fatoeijinm, nú fjTÍr jólin, en þareð jeg engan tíma haíði til a<5
•íifgreiSa úr þeím fjrir jól, €n faiaefnin hins vogivr .s.jerstaklega ódýrt
^kej-pt, þaneíi gpngiS þá var lágt, þá vil jeg ráða mönnnm til að athuga
msí fataefai. piS aronuð fá lægsta fánnlega verð, miðað við gæðin, hj«.
mjer.
GUOM. B. VIKAR
klfeðskeri. Laugaveg 5,
3BE
n
Trolle & Rotha h.f. Rvík
Elsta wátryggingarskrrtstofa landsins.
---------Stofnuð 1910. ———
Annast vátryggingar gegn sjö og brunatjóní með
bestu fáanlegum kjörura hjá ébyggilegum fyrsta
flokks vátyggingarfjelögum.
IWargar miljónir króna greiddar innlendum vá-
tryggendum I skadabcstur.
Láua þvf aðeins okkur annast aiiar ydar wá-
trygginyar, þá er ydur Areiðanlega borgiö. |
kbM.
BerldaiiafoaM Ulands.
í»etta fjelag var stofnað 15. apríl
þ. á. og lög- jxsss þá samþykt. Bn
það er áframhald af Heilsuhælis-
og tekur við cigtaum
þess og rjtvttmdum.
Fjdagið aAlar sjer að gera til-
raun til þeas að hefja öfluga bar-
áttu gegn herklaveikinni, og jafn-
framt láta sig akiftu allflest, scsm
afi heilbrigðishóttum þjóðarinnar
lýtur. Munu margir verða fúsir
til að taka þátt í þessari þjóðþrifa-
líknar- og manníiðarstarfsemi. Til
Þ^ss að gera «em flestum Ijóst á-
tírip af fyrirtetlumim fjelagsins,
1‘irtist hjer á eftir ávarp það, er
'^tjórn þess nú sendir út um alt
iand, til hvatninga. — Vonandi er
að því verði ahrtaðar tekið tveim
höndum.
pað er alknnna um heim all-
án, að fjöldi luanna er fljótur til
þess að bindast samtökum, ef ó-
frið ber að, svo þeir á einn eður
lnnan hátt hjálpi landi og lýð
rehar en [gg. 0g reglur fyrir-
kipa; «m fljótÍT til þess að ger-
Ast yí^ÖboðaliðaT. Og oft. er það
M'tnnig, að j þarf, ófrið í vcsnju-
legum skilningi til þess að sjálf-
iioðalið niyndiíyj Margt er það
meðal þjóðaan*, sem svo mikinn
^tsla gerir, aft íjöidi tápmikiíla
<>g góðra ítwBagja. karla *g
kvenna, þykii- ekkr hlýða a.ð srtj*
þjá, heldw rfl|» * eiaa eðnr nm
an hátt hcfjast handa til þess að
varna voðanum. Meðal annars og
einkum e.ru það skæðir sjúkdómar,
sem koma mönnum til þess að
mynda sín á milli samtök eða fje-
lag líkt og sjálfboðaliðar í ófriði.
pó er þsð einn sjúkdómur öðrum
fremur, sem verið hefir svo að-
gangsharður, að fjölda manna
víðsvegar um lönd hefir ógnað svo
aðfarir hans, að þeir hafa bundist
samtökum til þess með ráðum og
dáð, að reyna að berjast á móti
þeiui vágesti. — pessi sjúk-
d ómur er berklaveikin.
pesskonar f jelagsskapur, berkla-
vamafjel^gsskapurinn, er öflugnr
víða um heim, en hann er oss
knnnastur frá Norðurlöndum.
í öllum þeim lönduni hefir hann
verið starfandi um fjölda inörg
ár, og vex þar, sumstaðar að
minsta, kost.i, hröðnm skrefum,
enda ber ölluir^ saman nm að i
þeirn löndum hefi hann borið mik-
inn og fagran ávoxt. Lýsir það
sjer einkum í þessu þrennu: Hann
kemur því til leiðar að færri
deyja úr berklaveikinni: hann
Ijettir undir bjuði binna sjúku,
færij- þeim líkn og ljós og síðast
cti e.kki síst, þá undirbýr hann
næstu kynslóðir undir baráttuna
gogn þeesum óvætti og vísar þeim
vegi«n.
Sto sem kunnugt er, hefir
tierklavamafjelag einnig starfað
hjer á landi, Heilsuhælis-
f j e 1 a g i ð.
petta fjelag var ákveðið að
stofna 13. nóv. 1906, og var helsta
markmið þess þá að reisa heilsu-
hæli fyrir berklaveika. Heilsuhæl-
isfjelagið varð, engu síður en lík
fjelög í öðrum löndum, til hinn-
ar mestu bléssunar óg þjóðþrifa.
A mjög skömmum tíma náðist hið
fyrsta, ikla markið, — að reisa
veglegt heilsuhæli.
Og þó að einstaka manni knnni
að hafa orðið það á nú hin síðari
árin að gera lítið úr starfi Heilsu-
hælisfjelagsins, þá sýna þó verkin
merkin. Heilsuhælið á Vífilstöðum
mun ætíð vera mikilvæg Og glæsi-
leg sönnun fyrir nauðsyn og ágæti
þess fjelagsskapar. pví að það
mun miklum vafa undirorpið,
hvort enn væri hjer upp risið
nokkurt þesskonar hæli, ef þessa
fjelags hefði ekki notið við.
En nú fór eins og svo oft vill
verða. Fyrsti spretturinn varð
suarpastur. pegar fyrsta markinu
var náð, fór áhugi manna strax
að dofna, þó útyfir tæki þegar
ríkið tók Heilsuhælið að sjer að
fullu til rekstrar. pessu mun eink-
um hafa valdið tvent. Fyrst og
fremst vantaði eins áberandi
markmið að keppa að, og svo
var hitt nafn fjelagsins var að-
jeins bundið við Heilsuhælið og
mun því mörgum hafa orðið á
að halda eða finnast að fjelagið
hefði nú lokið sínu ákveðna verki
■ og einskis þyrfti freikar við. —
Að vísn var lögum fjelagsins
breytt og sú aðalstefna upptekin
að styrkja fátæka. berklaveika
sjúklinga í hælinu eða í sjúkra-
húsum, en þetta markmið náði
aldrei ítökum í huguin manna. ——
petta starfsvið varð heldur ekki
langært, því að með hinni nýju
I berklavarnalöggjöf var því alveg
jí burtii kipt, þar sem allir efna-
, litlir berklaveikir sjúklingar fá nú
1 ókeypist heilsuhæjis- og sjúkrahús-
vistir.
i pað mátti því segja að Heilsu-
hælisfjelagið væri að lognast út
af vegna þess, sem nú hefir verið
bent á, að það hafði eiginlega
ekkert nógu ákveðið verkefni með
höndum. pað var því, „að falla
í gleymsku og dá.“
i petta þótti fjölda manna illr,
ekki síst þar sem engum, er um
vill hugsa getur blandast hug <r
um, að nóg sjeu verkefnin fyrir
; berklavarnafjelagsskap ekki siður
|hjer en í öðrum löndum og lífs-
'nauðsyn sje á að veita hinum op-
inberu ráðstöfunum sem almenn-
asta aðstoð hæði með orðnm og
i athöfnum. Enda væri ekki vansa-
latLst. fyrir þjóð vora, meðan ekk-
ert, vottar fyrir þverrun berkla-
veikinnar lijer á landi að almenn-
ingur legði alvog árar í bát,\vrðu
um þessi efni eftirbátar annara,
þjóða og flytu „sofandi að feigð-
arósi,“ þegar svo vel var verkið
hafið.
pað varð því úr, eftir ýmsar
bollaleggingar og talsvreðan und-
irbúning, að áikveðið v«íir að breyt.a
lögum og fyrirkomulagi gamla
Heilsuhælisfjelagsins, gefa þvi svo
víðtækan verkahring, að ekki
þyrfti að óttast skort á vefkefn-
um í fyrirsjáanlegri framtíð og
breyta um leið nafni þess, hafa
það sem yfirgripsmest, svipað
nöfnum samskonar fjelaga í öðr-
um löndum.
Heilsuhælisfjelagið er því að líknarstarfsemi, leiðbeina fólki og
rísa úr rústnm og heitir nú'nðstoða einkum þar sem berkla-
Berklayarnafælag Islands. Tekur'veiki er á heimilum. pær eiga a8
það við öllum eignum HeilsuhæL leita að fólki, sem grunur gæti
isfjelagsins og rís úr öskunni eins leikið á að hefðu berklaveiki, og
og fuglinn Fönix með nýju fjöri fá það til að leita til læknis í tinia
og nýjum vopnum, vill færast mik- til úrskurðar eða annara ráðstaf-
ið í fang og telur víst að sjer ana.En það er altítt að fólk skeyt-
verði vel tekið og gott til liðs um jr pkki um lítilsháttar lasleika og
alt ísland. leitar ef til vill ekki læknis fyr
Eins og sjá má af lögum hins en það er orðið ófært til vinnu.
nýja fjelags, er nokknr munur á Getnr þá oft verið svo komið að
fyrirkoiuulagi þess og viljum vjer lítil von sje uin hata og eimdg
um það efni einkum vekja athygli hitt að margt af börnum sje sýk*
á 2., 4. og 6. gr. En þar sem ekki orðið af völdum eins siúklings
er hægt í lögum fjelagsms, að petta atriði að koma fólki sem
benda á alt sem gera þarf og fje- fyrst til læknisrannsóknar er af-
lagið vill framkvæma, þá viljum arþýðingarmkiið svo nnt sje að
vjer benda á nokkur atriði, sem taka í taumana áður en stórtjón
knýjandi nauðsyn kallar eftir að er orðið. petta sem nú er nefntr
bætt verði úr, fyrst að einhverju er aðeins eitt atriði af því mikla
leyti og síðan smámsaman eftir gagni, sem hjúkrunakona gæti
því sem orka fjelagsins vex. nnnið í sveitum, ef rjett væri með
1. Oss vantar heimili fyrir farið.
heilbrigð börn, frá heimilum 5. Mjög uauðsynlegt er á allan
berklaveikra. mæðra eða annara hátt, að fræða almenning um eðli
sjúklinga. pað verður aldrei hjá og háttalag berklavéikinnar, því
því komist að eitthvað af sntfh- er fólk hefir ekki fullan skilning
andi sjúklingum dvelji í heima- á hvað um sje að vera, þá ikoma
húsum hversu vel sem sjeð verð- varnir og fyrirskipanir hvergi
ur fyrir vistum handa. berklaveik- nærri að fullum notum. Margar
um sjúklingum, hvað þá heldur kdðir má nota í þessu skyni og
eins og nú er ástatt. pað getw margar leiðir verður að nota.
því o'ft verið bein lífsnauðsyn að Auk þessara atriða, sem nú hef-
taka börn a£ slíkum heimilum, ir verið drepið á, vill fielagið
en venjulega mjög erfitt og oft láta sig skifta fjölda annara mála,
ómögulegt að koma þesstím börn- er að heilbrigði þjótðarinnar og
um fyrir á heiinilum eiustakra s.iúkdómsvörnum lúta, en Éslikt
manna. Ef til væru sjerstök yrði oflangt hjer npn að telja,
barnaheimili, þá er ekki of djúpt má þó benda á aukin heilsuhæli,
tekið í árinni, þó sagt sje að þau sjúkrahús, híbýlabætur, þrifnað
myndu áreiðanlega bjarga nokkr- og líkamsmentnn.
um barnslífum á hverju ári. Má nú nokkuð ráða af þessu
2. Oss vantar sumarhæli fyrir sem hjer hefir verið sast, hversu
kirtlaveik böm. Fjöldi barna hef- margháttaða starfseroi fjelagþetta
in berklaveiki á því byrjunaxstigi, vill reka, til þjóðþrifa, en f’ölda-
sem nefnt or kirtlaveiki. pótt margir fleiri ve.gir liggia að því
venjulega sje ekki beint hægt að uiarki, að hefta för berklaveikinn-
telja þessi börn meðal sjúklinga, Hr má segja að alt sem miðar
þá má búast við að veikin magnist til líkamsmenuingar og heilbrigði;
oft og breytist. svo að þau síðar ahnennings, og að allir þeir, senr
verði sjúklingar, ef ekki er reynt vinna eða vilja vinna að slí'xn,
að taka fyrir kverkar veíkinnar vinni og að berklavörnum. peir
þegar í stað. Nókkrir mánuðir á menn, eða þan fjelög, sem bannig
>,sumarhæli“ geta forðað frá er farið, eiga þ'd ætií á eirin
margra ára vinnutjóni á fullorð- eður annan hátt samleið með oss
insárum eða jafnvel frá bana. og eiga að takri höndum saman
Pær tvenskonar stofnanir, sem fjelag vort.
nú voru nefndar eru að vísu einb- var viða 8*5ur til foma,
um nauðsynlegar í þeirri mynd a6 kynda vita á fiöllum unpi,
fyrir hinna stærri kaupstaði vora, >eítar óírið bar landi, til þess
en samt sem áður er mjög mikil a6 safna landslyð sem fyrst sam-
þörf fyrir að ýmislegt sje gert an til vopna og varna. H’Cr ber
i sveitunum fyrir börnin og til aC vísu engan nýjan óvin að landi.
þess að vernda börnin. «n bjer í landi er óvinur. sem
3. Oss vantar mjög tilfinnanlega ‘irio"a ræðnr kana fiðlda a^
sjúkraheimili fyrir berklaveika Wa fólki >.ióðarinnar, en genr
sjúklinga, sem ekki þurfa að
aðra að örknmlamönnnm eða aum-
dvelja í lieilsuhæli eða sjúkrahúsi, 1T1ErinTn■
enn verða nú að verða þar og >a5 er sannarle^a ásts ða
tefja fyrir að aðrir komist á hæli, t!1 >ess- a5 ti! li8‘
sem nauðsynlega þurfa að komast snfnnnar 0r nn sá ^stí kvnt'
þangað. Sjúklingar bíða nú svo n>’ °* væntnul V’10r a?i alata«ar
tugum skiftir oft máuuðum saman vakni m0Dn 0? k°DUr tÚ
eftir því að fá rúm í heilsuhæli °* ™6tir
eða sjúkrahúsi. Spillir þetta oft samdráttar’ pf annar
bata þeirra og batavon og er þá ^5nr "erSl h‘10r árleffa slíkt
ekki of fast að kveðið. En þó strandhögg. sem berklaveikin rmr-
getur það verið allra verst, að ir’ En >ví meiri ^tæ5a er « li5s-
þetta stofnar heilbrigðum í höíttu, sðfnnnar‘ sem >essi 6vinnr «*■ tor*
sýkir þá vegna þess að ekhi er í Rð,ttftri 011 nokknr hvr-
tæka t.íð unt að forða. þeim nnd-| Nú komum vjer til yðar í liðs-
an smitunarhættunni. >ón. Beiðnmst yðar íiðsinnis f
4. Oss vantar h j ál p a r s t ö ð- baráttnnni gegn hinnm abæðasta
var fyrir berklaveiba S óvini æsbnlýðs Islands.
ikaupstaðina og hjúkrun- Vjer biðjum ekbi wtn hjálp fy**
arkonur í sveitirnar. — ir oss sjálfa. Vjer biðiwm yður
Stærri eða smærr svæði þurfa að nm aðstoð tfl þess að bjarga
hafa hjúkrunarkonur. pær eiga barnslífum úr klúm óvwttsriiw;
að hafa með höndum ýmiskonar tiL þess að ofla itarfgþrek þjóðar-