Morgunblaðið - 23.02.1929, Síða 3

«
MORGUNBLAÐIÐ
orgmiHat)iD
i
Btofnandi: Vilh. Finsen.
Utgefandi: Fjelag I Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
A.ug;lýsingastjðri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræíi 8.
Siaai nr. 500.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Eeimaslmar:
Jðn Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Askriftagjald:
Ilnnanlands kr. 2.00 á mánuBl.
Utanlands kr. 2.60 - ----
I lausasölu 10 aura eintaklB.
___
Erlendar sfmfregnir.
^Pplausn stórskotaliðsins á Spáni.
Khöfn, PB 21. febr.
■Frá; París er símað: Spánska
'stjórnin liefir birt tilskipun um
'nPplausn stórkostaliðsins, vegna
þátttöku stórskotaliðsmanna í upp
J’eisnmni á dögunum. Allir iiðs-
íoringjar í stórskotaííðinu hafa
verið settir af þegar, að undan-
teknum liðsforingjum í þeim stór-
skotaliðsdeildum, sem nú eru í
Álarokko og á kanarísku eyjunum.
‘Stjórnin ákveður'dvalarstað þeirra
tiðsforingja, sem hún hyggur að
siðar myndu geta orðið til þess
valda stjórninni pólitískum erf-
t^leikum.
Fndurmyndun stórskotaliðsins á
framkvæma fyrir byrjun júní-
^anaðar. Snmir hinna afsettu liðs
í°ringja geta þó aftur orðið liðs-
^ringjar, ef ]>eir sverja núver-
ÍI1|(H stjórn trúnaðareið.
Stjórnin hefir tilkynt opinber-
te88, að hún ætli að biðjast lausn-
Sl’> þegar hlutverk sitt, sje til
^'kta leitt og stjórnarskrá, sem
8&mþykt hefir verið með þjóðar-
^kvæði, er í gildi gengin.
^lldeilur milli Kanada og U.S.A,
■^rá London er símað: Blaðið
ai]y Telegraph birtir skeyti frá
e\\r York þess efnis^ að búist sje
V,('1 deilu um tollamál á milli Kan-
^da 0g Bandaríkjanna, ef þjóð
Bandaríkjanna samþykk’ir að
sekka tolltaxtana, einkanlega
Kanadabúar gremjast því, ef
toUiir af kanadiskum mjólkuraf-
^^um verður hækkaður.
Flóð í Grikklandi.
, ^fá Aþenuborg er símað : Fljót-
gríslui Makedóníu flæða yfir
^ svæði, mörg þorp í Struma-
akiiun eru í kafi, matvælaskort-
sEmstaðar á flóðasvæðinu og
talið muni nema mörg
Ur
^Íí>Y|a4. • ,
1111 óruö miljónum drakma.

'K,
Khöfn, FB 22. febr.
Nýtt land fundið.
rá Neiv York er símað: Blaðið
'v York Times skýrir frá því að
kafi aftnr flogið yfir pól
ln> Nálægt Grahamslandi upp
i Vftki kann nýtt, stórt land, sem
rílp11 ætk)r að leggja undir Banda
n ili' Kallar hann landið Mary
^ s kand. Landið er hálent
^jk^ktvaði Byrd tvo fjallagarð
fpjjar kann annan þeirra Rocke
f<1/k'klin. Sumir fjallatindanir
1 tlu þúsund feta háir.
^ Alþjóðadómstólliim.
\n, t a Wí|shington er símað: Kel
tmf utan ríkismálaráðlierra Banda
kefir tilkynt, að Banda-
11 s;,eu ^us til þess að verða
meðlimur alþjóðadómstólsins, ef
hægt sje að vinna bug á erfiðTeik-
um þeim, sem sprottnir eru af
fyrírvara Bandaríkjanna. Samkv.
fyrirvaranum má dómstóllinn ekla,
án leyfis Bandaríkjanna, dæma í
málum, er snerta Bandaríkiu.
Aukning kolanáms í Bretlandi.
Frá London er símað: Kolafram-
leiðslan í Englandi hefir aukist
um þrjár miljónir smálesta í jan-
úarmánuði. Margii- útlendingar,
sem urðu, á sínum tíma, vegna
kolaverkfallsins, að kaupa kol
annarstaðar, eru nú aftur farnir
að kaupa kol í Englandi. — Níu
hundruð.og ellefu þúsund verka-
menn- yinna nú í kolanámunum
í Englandi.
Kvikmyndaútvarp.
Frá Berlín er símað: Ungversk-
ui- maður, Milialey að nafni, hefir
búið til kvikmyndaútvarps- og
móttökutæld. Móttökutækin kosta
eitt hundrað til fjögur hundruð
mörk.
Myndirnar sjást yfirleitt g-rein-
le.ga. Stærð þeirra er ált að tutt-
ugu sinnum tuttugu og' fimm
sentimetrai'.
Þingtiðindi.
Dómnr i vinnndeilnm.
Merkasta mál þingsins.
Þeir Jón Ólafsson, Jón Sigurðsson, Jörundur Brynjólfs-
son, Lárus Helgason og Pjetur Ottesen flytja frumvarp
til laga um gerðardóm í atvinnudeilum, — þar sem
verkföll og verkbönn eru bönnuð meðan dómsmeðferð
stendur yfir, og varðar sektum ef brotið er. En dómi
vinnudóms sjeu aðilar skyldir að hlýða.
elrki. — Bæiidur eiga sennilega að_
fá að vera reyrðir á klafann þrátt
fyrir sveitabankana.
Ftv. var vísað til landbn.
Aldrei hefir bið un'ga íslenska ríki
orðið fyrir eins alvarlegu áfalli
vegna verkfalls eins og nú. Eftir
síðustu atkvæðagreiðsln í togara-
kaupdeilunni má búast við langri
stöðvun enn.
Alvara verkfallsins hvílir á al-
menningi með miklum þunga.
Sanðfjárveikiu
í Borgarfirði í rjenun.
Borgarnesi, PB 21. febr.
Lungnaveikin í sauðfje er í
rjenun. Yar hún skæðust niðri
við sjóinn, í vesturhreppunum og
Kolbeinsstaðahreppi. Stöku kind
mun þó hafa drepist á nokkrum
bæjum vestur frá að undanförnu.
Það hefir líka borið á veikinni
uppsveitunum, þannig drápust
nokkrar kindur á Varmalæk. —
Inflúensan hefir ekkert gert vart
við sig enn.
Veikindi og manndauði
Reykjavík vikuna 10.—16. febr.
NB. Tölurnar í svignm merkja
sjúkratölur næstu viku á undan
(3.—9. febr.).
Hálsbólga 49 ( 54), kvefsótt 53
(61), inflúensa 760 (482), kvef-
lungnabólga 21 (4), mislingar 70
(132).
Þrátt fyrir þessi miklu veikindi
var manndauði þessa viku engu
meiri en í meðallagi. 6 manneskj-
ui Ijetust í bænum, og er það á
borð við 12,5%0 á ári.
Ýmislegt bendir til þess, að in-
flúensan sje tekin að rjena.
21. febr. 1929.
G. B.
Á þessum alvarlegu tímum munu
margir fagna því, að þingmenn
tve;/gja þingflokka liafa tekið
höndum saman í því, að flytja
frumvarp, sem leysa á úr þessum
vandræðum, að svo miklu leyti,
sem í þingsins valdi stendur.
Efni frumvarpsins er í aðalat-
riðum þetta:
Aldrei má gera verkbann eða verk-
fall, áður en deilumálin komi til
aðgerðar sáttasemjara, eða meðan
dómsmeðferð vinnudóms stendur
yfir.
Fyrsta eiga deilumálin að leggj-
ast fyrir sáttasemjara.
Ef lionum tekst ekki að koma
sættum á, á að leggja málið í
vinnudóm.
Vinnndómur sje skipaður fimm
mönnnm; hjeraðsdómara, tveim
mönnum er Hæstirjettur útnefnir,
og tveimur fyrir aðila, er hjeraðs-
dómari tilnefnir.
Dómsúrslit skuldbinda aðila sem
dómur alment.
Ef verkbönn eða verkföll eru
gerð án undangenginna sáttatil-
rauna og dómsmeðferðar, varðar
það sektum í ríkissjóð 500—10.000
ki. og auk þess skaðabótum, eftir
almennum reglmn.
sjerstaka lánstofnun. Landbúnað-
urinn hefði dregist aftur úr í sam-
kepninni við sjávai'útveginn, fólk-
i8 flyktist að sjónum; landbúnað-
urinn þyrfti að verða samkepnis-
fær. Mintist hann á, að landbúnað-
úrinn væri þegar búinn að fá tvær
sjálfstæðar stofnanir, Ræktunar-
sjóð og Byggingar- og landnáms-
sjóð, en þeim væri ætlað að koma
hjer inn í.
Að lokum sagði Tr. Þ. eitthvað
á þessa leið: Við erum nú á það
mintir, hve hættulegt það er fyrir
þjóðina að eiga alla sína afkomi^ var
nndir þeim mönnum, sem nú ráða
við sjóinn. Mundi ekki lieppilegra
að beina lánsfjenu til þeirra, sem
ennþá vinna um hábjargræðistím-
ann?
Þegai’ Tr. Þ. mælti þessi áminn-
ingarorð til stuðningsmanna sinna
innan Alþýðuflokksins, komst los
á samverkamann hans, dómsmrh.
Því hver ér það annar en sjálfur
dómsmrh. landsins, sem stendui' á
bak við þá viðburði, sem hjer
gerast daglega á sviði atvinnumál-
anna? Er það ekki Jónas frá
Hriflu, sem stendur bak við verk-
fallskúgun þeirra Alþýðuflokks-
brodda? Og þetta er samverkamað
nr forsætisráðherrans. Alt þetta
veit Tr. Þ. Hvílík hræsni!
Eftir að Tr. Þ. hafði lokið ræðu
sinni, urðu nokkrir þm. til þess að
gera sfnar athugasemdir við frv.,
en að því loknu var því vísað til
landbúnaðarnefndar.
Þingmannafrumvörp.
Frumv. til laga um alþýðu-
fræðslu á ísafirði flytur Haraldur
Guðmundsson.
í greinarg. segir svo, að frv.
óetta sje sniðið að mestn eftir lög-
um frá síðasta þingi mn bráða-
birgða alþýðufræðslu í Reykjavík,
en þó gert ráð fyrir, að deildir
skólans verði 3.
Annars lætur flm. þess getið, að
frv. eigi að bæta úr því feikna
misrjetti, sem Vestfirðingar hafa
verið beittir undanfarið í skóla-
málum, miðað við aðra landsfjórð-
nnga.
Þingsályktunartillögur.
Dýrtíðaruppbót embættismanna.
Jón Baldv. og Erl. Friðj. flytja
till. til þingsál. um að heimila
stjórninni að greiða öllum embætt-
is- og starfsmönnum ríkisins sömu
dýrtíðaruppbót árið 1929 og greidd
á laun þeirra árið 1928. Á
heimild þessi einnig að ná til stofn
ana ríkisins, er gréiða dýrt.npp-
bót á laun eftir sömu reglum og
ríkissj., svo og til þeirra, er dýrt.-
uppbót fá á eftirlaun eða styrlii
skv. 18. gr. fjárl.
Útvarp.
Gunn. Sig. flytur svohlj. till. til
þál. um útvarp: „Neðri deild Al-
þingis ályktar að skora á lands-
stjórnina að sjá um, að útvarps-
rekstur verði tekinn upp hið allra
fyrsta, samkv. gildandi heimildar-
lögum um útvarp.“ — í lok gre'in-
argerðarinnar lætur flm. svo um
mælt, að honum „virðist óverjandi,
að landsstjórnin láti þetta mál
lengur undir höfuð leggjast, sjer-
staklega, þegar hagur ríkissjóðs
stendur með slíkum blóma.“
SengíQ.
Sterlingspund .... 22.15
Danskar kr 121.70
Norskar kr
Sænskar kr 122.07
Dollar 4,56%
Frankar 17.95
Gvllini 183.10
Mörk 108.47
,-rí »]Sí?r^ -
Þess er að vænta, að allir þeir
þingmenn, sem í hjarta sínu nnna
framförum atvinnuvega vorra, og
vilja stefna að eðlilegri framþróun
atvinnulífsins, taki máli þessu vel.
Hitt kemur engum á óvart, að
jafnaðarmenn, sem vilja leg'gja
hjer alt í rústir, vilja sundrung
og illdeilnr og ófrið, leggist á
móti því, að úrlausn þessi á verk-
fallsmálunum nái fram að ganga.
Landbúnaðarbanki íslands.
Sveitabankar.
Aðalmálin á dagskrá í Nd. í gær
voru frv. um Landbúnaðarbanka
íslands og um sveitabanka. Hefir
áður verið sagt frá efni frv. þess-
ara hjer í blaðinu, svo eigi er þörf
að endurtaka það.
Landbúnaðarbanki fslands.
Forsrh. Tr. Þ. fylgdi frv. úr
hlaði með stuttri ræðu. Gat hann
þess, að hann befði gjarnan óskað
að tala ítarlega fyrir þessu máli,
en liann hefði haft svo mörgu að
sinna undanfarið, þess vegna yrði
hann að láta sjer nægja fá orð.
Hann drap á ýmislegt, er rjett-
lætti það, að landbúnaðurinn fengi
Hvert er hlutverk
rjettvísinnar?
Sveitabankarnir og verslunar-
skuldir bænda.
Þeg'ar frv. íbaldsm. um atvinnu-
rekstrarlán handa bændum var til
meðferðar á þingi í fyrra, þorðu
Framsóknarmenn ómögulega að
samþ. það af ótta við það, að
bændur kynnu þá að losna af
skuldaklafanum. En málið varð
vinsælt úti mn sveitir landsins og
þess vegna sá.Framsókn sjer ekki
fært að drepa málið alveg. Og nú
kemur stjórnin með nýtt frv. snið-
ið eftir hinu í fyrra. Eru það
sveitabankarnir.
Og enn kom sarni ótti í ljós, að
ætlunin kynni að vera sú, að losa
bændur af skuldaklafanum. Halld.
Stef. hreyfði þessu og taldi það
barnaleik að vilja losa bændur úr
verslunarskuldum á þann hátt að
sendá þá í aðra lánsstofnun. Ekki
datt lionum í bug, að lánskjörin
kynnu að verða betri í þessari sjer
stöku lánstofnun lieldur en hjá
kaupf jelögum og kaupmönnnm.
Gerði H. Stef. því næst. fyrirspurn
til Tr. Þ. um það, hvort ætlnn
stjórnarinnar væri sú með flutn-
ing frv., að útrýma skuldaversl-
uninni. Tr. Þ. svaraði á þá leið, að
ætlun stjórnarinnar væri aðeins að
beina lánsfjenu í sveitirnar. Böl
skuldaverslnnarmnar nefndi Tr. Þ.
19.þ.m. kom út aukablað af Tím-
anum, er bafði að flytja dóminn í
máli bæjarfógeta. — 1 eftirmála
hneykslast blaðið mjög á því, að
Mbl. liafði birt útdrátt úr prófum
málsins. Kallar blaðið prófin „varn
arskjöl“ bæjarfógeta.
í þessu sambandi er rjett að
spyi’ja Tímann að því, til hvers
próf í sakamáli sjeu lialdin? Eru
prófin ekki leit að sannleikanum 1
Og hvaða hneyksli er það, að lofa
almenningi að sjá prófin og bera
þau saman við dóminn?
Ákæruvaldið hefir tvennskonar
skyldum að gegna. Því ber að gæta
þess, að koma fram lögmætri refs-
ingu á kendur þeim, er brýtur
landslög. En því ber ekki síður að
sjá um, að saklaus maður sje eigi
ofsottur og dæmdur.
I lok eftirmálans virðist Tíminn
farinn að efast um sekt Jóbannes-
ai’ bæjarfógeta. Blaðið segir:
„Hver, sem kann að verða rjettar-
farsleg niðurstaða málsins bygð á
landslögum, mun rjettarmeðvitund
þjóðarinnar eigi rekast í vafa um
þetta mál“.
Dómsmálaráðherrann birtir dóm
inn í pólitísku flokksblaði.
Hann kallar prófin „varnar-
skjöl“ hins ákærða.
Hann telur enga þýðingu hafa.