Morgunblaðið - 04.03.1930, Blaðsíða 5

Þriðjudaginn 4. mars 1930.
a
6
islenskur og erlendur málstaður
Stjórniu ver erlendan málstað nm enska lánið.
Sjaldan hefir það fcomið betur í
ljós, hvað aumlegir menn sitja nú
í stjórn landsins, en þegar lán-
.tökuheiinild stjórnarinnar var til
3. umræðu í neðri deild fyrir
nokkru. Fjármálaráðherrann stóð
uppi, eins og hann e'r vanur þegar
á reynir, úrræða- og mállaus, og
forsætisráðherrann óvirti þann
virðulega se'ss, sem liann skipar,
með flani sínu og fljótræði.
Eftir að Sjálfstæðismenn höfðu
um stund krufið f jármálaráðherr-
ann sagna um það, hvað stjórnin
hefði gert til þess að leita láns-
tilboða, án þess að fá svar, og
hvernig hann ætlaði nú að komast
út úr öngþveiti því, sem hann og
samherjar hans eru búnir að koma
landinu í, bar á góma enska lánið,
sem tekið var 1921. Var vist til-
gangurinn sá, að beina athyglinni
frá vesaldómi stjórnarinnar me'ð
því að' vekja upp gamla drauga, og
var helsti draugurinn gamla þauf-
io um það, hvort tolitekjur lands-
ms hefði verið „veðsettar“ 1921.
Magnús Guðmundsson varð til
andsvara og setti niður þennan
gamla draug með nokkrum orðum.
Sagði hann eins og rjett var, að í
lánssamnmgnum væri tilskilið, að
tolltekjur landsins mætti ekki veð-
setja öðrum, meðan lánið væri ó-
greitt, og mætti öllum ve'ra það'
ljóst, að það væri alt annað en
veðsetning. Enda væri það skýrasta
sönnun þess að hjer væri ekki um
veðsetning að ræða, að við hefðum
óhindrað ráðið allri tolllöggjöf okk
ar síðan og mundum gera hjer eft-
ir, fyrir þessu láni.
Fjármálaráðherra hafði borið'
fram þá íirru, að raunverulegir
vextir af enska láninu væru 10%
eða meira. Rak Magnús þetta ofan
í hann. Vextir væru 7%, þvi þó
að afföll hefðu verið við útborgun
lánsins, þá kæmi þar á móti geng-
ismunur, sem gerði fullkomlega að
vega móti þeim afíöllum, svo að
raunverulegir vextir væri sist
hærri, en frekar lægri en 7%.
Nú var forsætisráðherra nóg boð
ið. Rauk hann upp í Stjórnarráð
og kom aftur með tvö plögg, sem
hann kvað vera þýðing á samn-
ingnum um enska lánið'. Var annað
þýtt af löggiltum skjalþýðanda en
hitt af „einum merkasta lögfræð-
ingi landsins“. Seinna kom hann
svo með eitt af skuldabrjefum
þeim, sem boðin voru út. En hvern
ig sem hann las og las kom vitan-
lega aldrei annað út en þetta sama,
að þau höft sjeu lögð á tolltekj-
urnar, að • e'kki megi veðsetja þær
öðrum. Tóku þeir ofan í forsætis-
ráðherra Magnús Guðm., Ólafur
Thors, Jón A. Jónsson og sá sem
þetta ritar, en hann brýndi raust-
ina, veifaði blaðinu og tönnlaðist
á þessu sama sí og æ. Var ýmsum
á pöllunum sýnilega skemt, e:n
öðrum sýndist miður getast að'
þessúm skrípaleik úr forsætisráð-
herrastól.
Fn annað er þó alvarlegra —
sorglegra — í þessari framkomu.
Sjálfur forsætisráðherra landsins
gerist hje'r til þess að teygja orða-
lag, sem er dálítið óljóst, teygja
það og tffga í vil erienduci kröfu-
höfum, teygja það á þann veg,
sem mest má verða landinu til
skaða og skammar.
Sendiherra landsins, Sveinn
Björnsson, sem var mikið við þessa
lántöku, hefir lýst því, hvað eftir
annað, að lijer sje' ekki um neina
vcðsetning að ræða. Þingmenn
Sjálfstæðisflokksins halda því
sama fram. En fyrirsvarsmaður
landsins út á við, íorsætisráðherr-
ann, gerist svo óþarfur landi sínu,
að hann .hamast í því að telja öll-
um trú Um að erlendir menn eigi
veð í tolltekjum landsins, og það
til þess eins að svala lítilmannlegri
heift sinni til andstæðings.
1 öllu er stjórn vor á eina bók-
ina lærð. Hún e'r ranglát í vali
starfsmanna, andvaralaus um vel-
ferðarmál þjóðarinnar, gálaus i
fjármálum, úrræðalaus þegar að
kreppir. Og nú gerist forsætisráð-
herrann málsvari erlenda málstað-
arins. Andstöðuflokkur stjórnar-
mnar verður að verja sóma lands-
ins fyrir aðkasti forsætisráðherr-
ans.
------- t
Hvað er nú um þetta enska lán
að segja? Tímamenn hafa jafnan
notað það eins og einhve'rja ógur-
lega grýlu. Telja þeir að því ein-
hver mestu lánstraustsspjöll á er-
lendum markaði og lánið hafa orð-
ið landinu óhagstæðara en nokkurt
annað' lán, sem tekið hafi verið
utanlands. Er nú þetta sannleikur
eða Tímasannleikur ?
Á þingi 1921 var lagt mjög fast
að stjórninni að taka erlehdis stór-
lán, og varð löggjöfin um íslands-
banka til þess að herða á þeim
kröfum. Magnúsi Guðmundssyni
var óljúft að taka lán eins og þá
stóð á. Markaðurinn var erfiður
og auk þess var leitt að þurfá,
strax eftir fullveldisviðurkenning-
una að leita á náðir Dana um stór-
lán. En þingið var einráðið í ajð
frra fram á þetta, enda varð ekfci
komist lijá því vegna löggjafarinh
ar um Islandsbanka og fjárhagS-
örðugleikana yfirleitt. ‘Var lánS-
heimildin samþykt i einu hljóði 'í
báðum deildum.
Fram að þessum tíma hafði ekki
verið farið út fyrir Danmörku um
lán til íslands, enda ekki litliir
örðugleikar að brjóta nýjar leiðír
i þessum efnum. Landið óþekkt að
mestu og hnattstaða þess, fámenni
og fátækt alt til samans vel til
þess fallið að vekja rótgróna ótrú
og vantraust fjármálamanna á því,
að hætta fje sínu í lán á íslandi.
En samt fór nú sv , að leitað
var til Englands um þe'ssa lánveit-
ing, og tókst þá í fyrsta sinn að
opna enska peningamarkaðinn
handa íslandi með 500.000 ster-
lingspunda láni. Þegar litið er á
allar aðstæður var ekki þess að
vænta að hjer gæti verið um sjer-
lega hagstætt lán að ræða, Á það'
varð að líta sem fyrstu tilraun,
og þetta, að opna enska peninga-
markaðinn var svo mikils virði,
að miklu var fórnandi til þe'ss
að sú tilraun mistækist ekki. —
Þrátt fyrir alla þessa örðugleika
var lánið með sömu kjörum eins
og Norðmenn urðu að Sæta um
sömu mundir. Var lánið með 7%
vöxtum og 16% afföllum, tekið til
30 ára, en mátti endurgreiðast
eftir 10 ár að fullu.
En af því að hjer var um al-
veg óþekktan lántakanda að’ ræða,
þótti þeim, sem lánið veittu, nauð-
synlegt að áskilja, að ísland ve'ð-
setti ekki neinum öðrum íánar-
drottni sínum tolltekjur sínar
meðan lán þetta væri ógreitt. Þetta
var að vísu leiðinlegt skilyrði, og
Magnúsi Guðmundssyni var þvert
um geð að þurfa að hafa nokkurt
slíkt ákvæoi í samningnum. En
þegar hann hafði fengið skýlaus-
ar yfirlýsingar um, að hjer væri
ekki um veðsetning að ræða, og
að ekki væri litið á þetta sem veð-
setning, ljet hann þó tilleiðast að
samþykkja lántökuna, og hafði
með því opnað íslandi þá leið til
lántölíu, sem var ómetanlega mik-
ils virði.
Það er því svo fjarri því, að
enska iánið 1921 spilti lánstrausti
fslands í Englandi, að það opnar
fyrst leiðina til þessa peninga-
markaðs. Hverju var að spilla,
þar sem ekkert var fyrir? Hitt er
annað mál, að þeir sem lán veita,
halda auðvitað fram sínum mál-
stað. Þeir vilja fá sem hæsta
vexti af fje sínu, og nota alt til
þess að færa ástæður fyrir því.
Verður þá fyrir þeim þetta lán
frá 1921. Og byr undir báða
vængi fá þessar raddir við það,
að íslendingar sjálfir, og það sjálf
stjórnin, básúnar þáð út um all-
ar jarðir, að lijer sje um ókjör
að ræða í vöxtum og veðsetning
á tolltekjum. Gerist stjórnin með
þessu sinn eigin böðull þegar hún
á nú að fara að leita fyrir uin
möguleika fyrir því stærsta rílcis-
láni handa íslandi, sem nokkru
sinni hefir verið tekið. En verst
er að stjórnin skuli um leið ger-
ast böðull á þjóðina, atvinnuvegi
liennar og skattþegna með þessu
ábyrgðarlausa athæfi sínu. Það' er
ekki enska lánið, he’ldur gálaus
meðferð á því, sem spillir láns-
trausti landsins í Englandi.
Ánnars er það undarlegt, að nú,
árið 1930 skuli vera til menn sem
eru svo heimskir að halda, að
slíkar sögur sem þessi, um láns-
traustsspjöll af völdum enska
lánsins 1921 dugi. Þess háttar var
hægt að bera á borð, þegar lán
þetta var nýte'kið, og .því alt í
óvissu um framtíðina. En nú sýna
svona lygasögur ekkert annað en
heimskuna við hlið illgirninnar
hjá Tímamönnum. Því að reynsl-
n er margbúin að' hrekja þetta.
Síðan 1921 hafa lántökur í Eng-
landi farið fram, og góð kjör
l'engist. Landsbankinn tók lán árið
1924, 200.000 sterlingspund með
ábyrgð ríkissjóðs. Á því voru
sæmileg kjör. Bankarnir hafa
báðir haft stöðug viðskifti bæði
við Hambrosbanka og að minstá
kosti Landsbankinn líka við Barc-
loýs banka. Þá má nefna lánið hjá
National Citybank New York
1927 2.000.000 dollara eða um
9 miljónir króna.- Það var með
sæmile'gum kjörum (5i/2%), þó að
ekki þætti þörf á að nota það
nenia að litlu leyti og slcamman
tíina. Þá voru iog lánin handa
veðdeildinni, 1926 og ’27 með mjög
góðum kjörum.
Alt þetta sýnir og sannar, að
þáð ’er ekkert annað en skrök
og rógur, að hvar sem leitast sje
í'yrir um lán, mæti manni jafnan
i essi Grýla, enska lánið 1921. Eða,
ef svo er, að það sje efcki ósatt,
j á er það fyrst þessi síðasta og
Versta stjórn, sem hefir rekið' sig
svo óþyrmilega á þetta lán. Og
kannske það sje af því, að þeir
sjálfir sje að breiða það út, svo
utan lands sem innan, að enska
lánið hafi verið te'kið með þessum
niiklu ókjörum? Þeir eru þá að
reka sig á sinar eigin dylgjur, og
er það reyndar ekki í fyrsta sinni,
?.ð óþarfir menn reka sig á sín
eigin handaverk.
Forsætisráðherra hefir nú veif-
að skuldabrjefinu framan í menn
og lágt fram alt í málinu, sem
styður málstað erlendra kröfu-
hafa og erlendra rógbera um veð-
setning tollteknanna. Væri nú til
ofmikils mælst að biðja hann að
Jeggja fram og birta það í málinu,
sem styður íslenska málstaðinn?
Eru ekki til símskeyti frá sendi-
herra vorum frá þvi er hann var
að vinna að þessari lántöku? í
umræðum málsins lýsti Magnús
Guðmundsson því yfir, að sendi-
herra hefði sent símskeyti um það,
að hjer væri ekki um veðsetning
að ræða, og verður nú að krefjast
þess, að þessi símskeyti og aft
sem styður okkar málstað, komi
fram. Og svo verður að krefjast
þess, að stjórnin hætti að baknaga
sína eigin þjóð, og ganga í lið með
þeim mönnum, sem halda þvi fram
að íslendingar hafi gengið í hóp
óreiðuþjóða með lántökunni 1921.
M. J.
Frjettír vfðsvegar að.
Af Langanesströnd.
12. febr. FB.
Harðindi og fjárpest.
Telja má að tíðin hafi verið
sæmilega góð fram yfir hátíðarnar
oítast þítt og snjóljett lengst af.
En upp úr nýárinu gekk i sífeldar
norðan og norðaustan stórhríðar
með frosthörkum og mikilli fann-
komu. Setti þá niður svo mikinn
snjó, að slíkur mun ekki hafa kom
ið hjer í tólf ár. Urðu menn að'
taka hverja skepnu í hús, því að
algerð jarðbönn urðu á öllum bæj-
um í sveitinni. Voru meim lítt und
ir þetta búnir og gripahús víða í
ólagi. Nú er tíðin aftur farin að
batna og snjórinn mikið farinn að
síga, en þó er viðast hart til jarð-
ar enn. — Talsvert hefir borið á
bráðafári i fje síðan farið var að
hýsa.
Maður ferst.
Rjett eftir hátíðirnar í vetur
fórst unglingspiltur, um tvítugt,
frá Völlum í Þistilfirði. Slysið
vildi þannig til, að pilturinn var
að fylgja telpu til næsta bæjar,
að Borgum. Leið þeirra lá eftir
fjörum, en fyrir ofan e'ru há og
brött björg og margir forvaðar
ao fara fyrir. Piltinum og telpunni
gekk ferðin að Borgum vel, enda
þótt talsvert brim væri og yont
veður. En er þangað kom vildi pilt
urinn ekki staldra við og lagði
[xgar af stað heim á leið aftur.
Mun þá talsvert hafa verið farið'
að skyggja. Pilturinn kom ekki
hejm um kvöldið Og var því farið
að leita hans um morguninn, en þá
fanst likið sjóre'kið í fjörunum.
Brimið mun hafa gengið í björgin
og skolað piltinum út með sjer,
en skilað honum aftur upp í fjör-
urnar, drukknuðum. Pilturinn hjet
Kristján, sonur Þorvalds bónda á
Völlum. Kristján heit. var efnileg-
astur barna foreldra sinna, vel lát-
inn og góður unglingur og ágætur
verkmaður. Hann var bróðursonur
Jóns Guðmundssonar frá Garði í
Þistilfirði. Litla telpan, sem hann
var að fylgja, mun hafa verið
frænka hans. Hafði henni verið
komið fyrir í slcóla á Völlum, en
lienni leiddist svo mikið, að Krist-
ján varð að fylgja henni heim
þennan dag, og kostaði það hann
lífið.
Eldsvoði.
Um jólaleytið kom upp eldur í
læknisbústaðnum á Þórshöfn. Eld-
urinn náði töluverðri útbreiðslu,
en tjónið mun hafa orðið tiltölu-
lega minna.
Furðuljós.
Frá Gunnólfsvík sáust mjög ein-
kennileg ljósmerki á himninum á
jólanóttina. Voru þau einna líkust
„kast“-ljósum,- sem brugðið er upp
sem snöggvast. Ljósmerki þe'ssi sá-
ust hvað eftir annað. Þau voru í
suðvestri.
Þátttaka í Alþingishátíð.
Hjeðan úr Skeggjastaðahreppi
liafa nokkrir menn pantað tjald-
rúm á Þingvöllum næsta sumar
meðan á Alþingishátiðinni stendur.
Sími að Gunnólfsvík.
Hreppsnefndin hjer hefir fengið
tilkynningu um, að sími verði lagð
ur til Gunnólfsvíkur næsta sumar.
Fiskur við Langanes.
Enskir botnvörpungar hafa sagt
mikinn fisk hjer út af Langane's-
inu í allan vetur fram að hátíðum,
en síðan segja þeir fisklaust með
öllu, enda munu þeir nú flestir
farnir suður fyrir land.
Heilsufar.
Hettusótt er á einum bæ í sveit-
inni, fluttist með manni sem kom
ft-á Reykjavík. Annars er heilsu-
far manna gott og almelin vel-
megun.
Þórshöfn, FB. í febr.
Ódæma fannkoma.
Alt fram að áramótum var hin
besta tíð og gekk sauðfje og hest-
ar alsstaðar sjálfala. En upp úr
nýári fór að versna tíð og tóku
þá flestir sauðfje á hús. Kringum
9 jan. gekk í stórhríðar með fá-
dæma fannkomu, svo nær varð
ófært bæja milli. Tóku þá nær
allir bændur sauðfje og hesta á
fulla gjöf.
Fiskafli.
N\lega reri vjelbáturinn Gylfi
frá Þórshöfn og felck um 3 skpd.
Álitið er að nægur fiskur hafi
verið við Langane's í vetur.
Húsabyggingar.
Allmörg hús voru bygð hjer í
sveitinni síðastliðið sumar. Guð-
mundur Sigfússon útgerðarmaður
bygði stórt og vandað íbúðarhús
úr steinsteypu hjer. Einnig bygði
Zophonías Pjetursson lítið íbúðar-
hús úr steinSteypu á Þórshöfn- «g