Morgunblaðið - 04.03.1930, Blaðsíða 6
6
MORG U NBLAfiíÐ
Tlmbypiíei*s8un
P.W.Jacobsen & Sön.
Stofnuð 1824
Simnefnii Granfuru - Carl-iundsgade, Kðbenhawn C.
Selnr timbur í staarri og smærri sendmgTim frá Kanpm.höfn.
£ik til ifc’pasiniða. — Einnig heila skipsfarma frá Svíþjóö.
He! verslað við ísland I 80 ár.
Ef -yðnr vantar
góðan vasablýant, þá er nú tækifæri til að eignast hann.
Mikið úrval við ýmsu verði — eitthvað við allra hæfi í
Bókaversl. Sigfúsar Eymnudssonar.
tu ^uacMs^œt
Sigurjón Davíösson allstórt íveru-
hús úr timbri. Kaupfjelag Lang-
nesinga bygði siáturhús og Kaup-
fjelag Þistiifjc;: ðar verslunarhús.
Bæði húsin bygð úr steinsteypú.
Hafurlónsá vcróur brúuð í sumar.
Ákveðið e'r að Hafurlónsá verði
brúuð að sumri og er þegar farið
að vinna að botnmæ! igum. —
Ákveðið mun að byggja steinbrú
á fjórum stöplum. Linnig var síð-
astliðið sumar mælt fvrir vegar-
stæði að Eyjarhyl og er ákveðið
að hann verði lagður snemma i
sumar. Ákvcðið er að sími verði
lagður hcim að' Holti. Hefir Pönt-
uararfjelag Þistilfjarðar þar aðal-
bækistöð sína.
Rjúpur sjást hjer alls ekki.
iy
1 jÆ&M
1 -,3Öl ^JuOt
nsm
' sýslumanns Björgvins Vigfússonar
til allra þingmanna dags. 10. janú-
ar þ. á.
Likkistur af ýmsum
gerðum á valt fyrirliggjandi.
Einnig skraut á kistur
skrúfur, hankar o. fl. —
Einnig jarnkistur.
Eyv. Árnason,
Laufásveg 52. Sími 485.
L1 minningar um 1000 ára afmæli
] ngsins og fyrsta forseta Alþingis
Það virðist vera sjálfsögð skylda
þingsins á þúsund ára afmæli þess
að gefa þjóðinni gjöf í lagaformi,
j ] - ig sem sköpuðu leið til fegurra
jog fullkomnara lífs flestallra ein-
£ aklinga á komandi tímum.
Það skiftir ekki máli og rýrir
elcki þýðingu slíkra laga, þótt þeim
fylgi enginn kostnaður fyrir ríkis-
sjóðinn í bili, nóg við fjeð að gera
fyrir því á þessu ári.
Auk þess hafa lögin það við sig,
að þau mundu eltki baka ríkissjóði
nein veruleg útgjöld fyr en það
sýnir sig, hvernig þau reynast í
því sýslu- eða bæjarfjelagi, sem
-fyrst yrði til þess að koma hug-
nynd Ifiganna í framlcvæmd.
Sýndi það sig, að lögiin reyndust
vel, þyrfti engan þingmann nje
aðra landsmetin að iðra þess, að
lögin liefðu til orðið, en yrði reynd
in á annan veg, væri hægur nærri
fyrir löggjafa þess tíma að nema
þau aftur úr gildi.
Á síðasta Alþingi var fyrir til-
hlutun sýslunefndarinnar í Rang-
árvallasýslu ílutt frumvarp til
heimildarlaga fyrir sýslu- og bæj-
arfjelög til þess að starfrækja lýð-
skóla með skylduvinnu nemenda
gegn skólarjettindum (sjá Þingtíð.
1929 A. 98, 446 og 511 og C. 5.
h. bls. 15—17).
Frumvarp þetta dagaði uppi á
þinginu, kom eigi til annarar um-
ræðu.
Undirritaður telur að í frum-
varpi þessu sje bent á augljósa
leið til aukiunar og reglubundinn-
ar lýðmenningar í landinu með
hagfeldara og þjóðlegra sniði bæði
fyrir einstakiinga og ríkissjóð, en
áður hefir þekst.
Eins og kunnugt er var fyrsti
lögsögumaður Islands borinn í
Rangárvallasýslu.
Mætti því telja það vel við e'ig-
andí' að Alþingi 1930, afgréiddi frá
sjer áðúrnefnt frumvarp 'sem lö'g
í sambandi við ofanritað brjef
mitt, le'yfi jeg mjer að vekja at-
hygli lesandans á því, að blöðin
Tíminn, ísland og ef til vill fleiri
blöð, hafa nýlega skrifað um það,
að íslendingar ættu að ganga í
þjóðbandalagið, og yfirstandandi
'Alþing eigi að taka það mál til
meðferðar. Vjer erum sammála
þeirri skoðim að íslendingar eigi
að ganga í þjóðbandalagið, þegar
ástæður leyfa, og það mundi geta
tryggt sjálfstæði landsins í viður-
; eign þess og viðskiftum við aðrar
iþjóðir, en það má hinsvegar ekki
1 gleyma því, að sá kraftur, sem
|skapar sjálfstæðið hlýtur að koma
frá oss sjálfum, frá einstaklingum
þjóðar vorrar.
Þenna kraft getum vjer sjálfir
skapað án þess, að það þurfi að
kosta oss mikið fje, ef rjett er á
haldið.
Þegar hönd og hugur hvets ein-
staklings einnar kjdislóðar eftir
aðra, vinna að sama marki: Rækt-
un lýðs og lands, þá er verið á
rjettri leið, leiðinni fram til sam-
stillingar og altaf vaxandi full-
komnunar, eins og dr. Helgi Pjet-
urss mundi orða það. '
B. V.
„Þjððín vaknar“.
Franz Schauwecker: Auf-
bruch der Nation.“ Berlin
1930.
Svo sem að líkindum lætur he’f-
ir verið skrifaður aragrúi bóka
um ófriðinn mikla, og hafa þær
bóknientir sem aðrar verið mis-
jafnar að gæðum — megin þorrinn
horfið í gleymskunnar djúp, en
fáeinar eru sígildar. Af þessum
fáu má nefna bók Remarques:
„Im Westen nichts Neues“, sem
hefir farið sigurför um allan heim
á skemri tíma en títt er um bækur.
Og henni næsta vil jeg telja bók
þá, er hjer skal sagt frá. Ef hún
hefði komið út á undan bók Rem-
arques, er lítill efi á þvi að um
hana hefði vérið jafn mikið talað.
Sögulietjan hjá Schauwecher
gerist sjálfboðaliði í stríðinu, log-
andi af ákafa og vígre'ifur, eins og
allur fjöldinn, sem ekkert vissi
hvað stríð er. Hann er fyrst send-
/
ur til vesturvígstöðvauna, síðan til
Rússlands og er þar þangað til
Rússar gefast upp. Þá er hann
aftur sendur til Frakklands og er
þar til stríðsloka.
Lýsingar Schauweckers á stríð-
inu eru enn náltvæmari og yfir-
gripsmeiri heldur en lýsingar Re'm
arques, enda hefir hann færst
meira í fang, eins og nafn bókar-
innar bendir til, þar sem hann
iýsir um leið öllum aðdraganda að'
því livers vegna Þjóðverjar biðu
ósigur og hvernig á því stóð, að
lið keisarasinnaða, „militariskl“
Þýskaland varð lýðveldi, svo að
segja blóðsúthellingalaust. Frá-
sögnin e'r víða reiprennandi, svo að
lesandinn gleymir stað og stund og
finst hann vera bominn í heildar-
leikinn sjálfan.
Orustusagan byrjar sem sagt á
vesturvígstöðvunum og berjast
Þjóðverjar þar grunnreifir og viss
ir um sigur. En söguhetjan finnur
fljótt að hann er ekki eins mikils
virði og hann hjelt, er hann fór í
stríðið. Hann er ekki nema eitt
lítið og auðvirðilegt hjól í hinu
milcla sigurverki sem lieitir her.
Hann kynnist mönnum af öllum
stjettum, mönnum sem honum
hefði þótt virðingu sinni ósamboðið
að tala við áður, en uppgötvar nú
að þeir eru bestu menn og fjelag-
ar. Vináttubönd bindast, en dauð-
inn slítur þau jafnharðan — og
það esr hið þungbærasta.
Svo fe'r hann til Rússlands. Þar
er orustum lokið. Hermennirnir
liggja ekká einu sinni í skotgröf-
um. Iðjuleysið hefir ill áhrif á
hermennina. Áhuginn lamast —
afturkippurinn er kominn. Og svo
þegar friður er saminn og þeir
hafa samneyti við Rússa, og fang-
arnir koma frá Rússlandi, gegn-
sýrðir af bolsivisma, þá er sjálfum
heiaganum hætt. Þó láta þeir
senda sig til Frakklands aftur.
Voðaleg.t var stríðið þar áður, en
nú er það orðið mörgum sínnum
voðalegra. Og sigút'VÖn þýslctl
sveitanna er horfin. Nú lmgsar eng
inn um Sigur, heldur aðeins að
veijast. Þeir eiga við ofurefli að
etja, eru mergsognir af langvar-
andi sulti og alt gengur á trjefót-
um. Skal hjer tekinn upp úr bók-
inni kafli, er lýsir þessu:
— Þeir höfðu barist árum sam-
an. Allir voru þeir horaðir, of-
þreyttir, óhreinir og illa klæddir.
Skotfærin voru ljeleg og þau voru
auk þess af skornum skamti. Alt
voru tillíkingar (Ersatz) og illa
úti látið. Áhyggjur lágu þungt á
þeim, áhyggjur út af konum og
börnum og atvinnu í framtíðinni.
En verst var þó að finna til þess
að þeir áttu við ofurefli að etja.
Það drap allan kjark úr þeim. Þeir
vissu vel, að þeir voru e'kki lakari
hermenn heldur en óvinirnir. Þvert
;. móti vissu þeir vel að þeir börð-
ust hraustlegar og höfðu afrekað
meira. En þeir urðu að horfa ráð-
þrota upp á það að óvinirnir höfðu
bæði meiri mannafla og meiri her-
gögn — og fullvissan um það
s'at eins og eitraður broddur í sál-
um þeirra.
Skothylkin voru ekki lengur úr
gljáandi látúni, þau voru þunn og
rauðgul á litinn. Oft riínuðu þau
við skotin og byssurnar báru ekki
rjett. Sama máli var að gegna um
faílbyssumar. Skotfærin var altaf
verið að stytta. Og altaf varð að
f&ra sparlegar og sparlegar með
skotin. Oegn tuttugu loftbe'lgj-
um Frakka var einn þýskur. Gegn
hundrað enskum stórskotavígjum
skutu sex þýsk. Þrjátíu óvinaflug-
vjelar voru á sveimi yfir þeim,
aðgættu alt, köstuðu niður
sprengikúlum og báru frje'ttir
heim. Áð lokum kom ein þýsk
flugvjel á loft, en eftir fimm mín-
útur varð hún að hörfa undan ofur
eflinu; hún gat/ ekkert aðhafst.
Það var blátt áfram ekki hægt.
Að vissu takmarki gátu þeir veitt
viðnám, en þá var líka náð há-
rnarki því, er mannlegur 'kraftur
getur í tje látið. —
Þannig er lýsingin á ástandinu.
En hjer iná bæta við, að hermenn-
irnir vissu vel, að þúsundir manna
sátu heima og skutu sjer undan
herþjónustu með alskonar undan-
brögðum. Þúsundir manna höfðu
grætt miljónir á því að selja hern-
um sviknar vörur — svikin skot-
færi, svikinn mat, svikinn fatnað.
Og meðan hinir óbreyttu liðs-
menn lágu vikum saman í fremstu
víglínu, i aur og leðju, matarlaus-
ir dögum saman, svefnlausir, trylt-
ir af þórgný og sprengingum,
lifðu yfirforingjarnar og þeirra
menn í vellystingum og óhultir
bak við vígstöðvarnar. Alt þetta
setti mót sitt á sálarlíf he'rmann-
'anna þegar til lengdar ljet.
Og svo kom byltingin í Þýska-
landi. Hún kom ekki frá hermönn-
unum, heldur nokltrum sjóliðum,
sem ekki höfðu staðið í neinum
mannraunum. Og landeyðumar, er
setið höfðu heima ruku nú upp til
handa og fóta og stofnuðu „rauð
ráð“ í hverri borg og þorpi eftir
rússneskri fyrirmynd.
Þá fór þjóðin að hugsa. Hvað
hafði gerst og hvað var að gerast?
Þá vaknaði þjóðin. Og höfund-
urinn bemst að þeirri niðurstöðu:
„Vjer urðum að tapa stríðinu, til
þess að vinna þjóðina.“
Á.
. /
Fallegast og ijölbreyttast
úrval við sanngjörnn
verði í
Manchester.
Simi;894.
fikraneskartöffur
í|heilnm sekkjnm
[ogjausrivigt.
Jsl. gulrofur.
TIRiMNÐt
Laugaveg 63 Sími 2393
Perar,
Vínber,
Bananar,
Epli,
Appelsfnnr.
Laugaveg 12. Sími 2031.
Aðalumboðsmenn
Hvannbergsbræður.
I ilif tilóiisfy
eru okkar ágætu bílar hve-
nær sem vera skalu
SÍMI 1529
Blfrfist.
Ljósmyndastofa
Pjetnrs Leifssonar,
Þingholtsstræti 2. "(áður verslun
Lárus G. Luðvigssonar), uppi
syðridyr — Opin virka daga kl.
10—12 og 1—7, helga daga 1—4