Morgunblaðið - 08.04.1930, Side 5

Jóhannes Nordal áttræðnr
!___
1 dag e'r Jóhannes Nordal fram-
kvæmdarstjóri ísfjelagsins við
Faxaflóa áttræður. Af því að stofn
tin sú, sem þessi merki maður hefir
veitt forstöðu fullan mannsaldur,
hefir ve'rið einn þátturinn í vax-
andi verklegri menning Reykvík-
inga á síðustu áratugum, þykir
vel hlýða að geta hjer nokkurra
helstu æfiatriða hans og starfsemi
í þarfir fjelagsins.
Jóhannes Nordal er fæddur í
Kirkjubæ í Norðurárdal í Húna-
vatnssýslu 8. apríl 1850. Voru for-
eldrar hans Margrjet Jónsdóttir og
Guðmundur Ólafsson. Foreldrar
Guðmundar, Ólafur Jónsson og Sig
ríður Guðmundsdóttir, voru hæði
Eyfirðingar að uppruna. Óla,fur
var lengi ráðsmaður hjá Stefáni
amtmanni Þórarinssyni á Möðrm
völlum og þótti afburða söngmað-
ur á sinni tíð. En Sigríður var
dóttir Guðmundar Rögnvaldsson-
ar í Fornhaga í Hörgárdal, systir
Vatnsenda-Rósu og Jóns á Kraka
völlum, föður síra Jóns Norð-
manns á Barði í Fljótum.
Þegar Jóhannes var 6 ára, dó
Guðmundur faðir hans, en Mar-
grjet móðir hans bjó eftir missi
manns síns í Kirkjubæ. Var hún
mikil búkona og annáluð fyrir
hjálpsemi og gestrisni, þó að oft
væri þröngt í búi hjá henni, þar
se'm efni voru ekki mikil, en börn-
in mörg, 9 að tölu, og þau elstu
nýlega fermd, þegar Guðmundur
ljetst. Vann Jóhannes alt það
hann mátti frá barnæsku, en við-
urværi var oft af skornum skamti,
einkum á vorin. Þegar hann var
17 ára, fór liann heiman að til
Ólafs Jónssonar, frá Helgavatni,
veitingamanns á Skagaströnd. Var
hann þá fremur kraftalítill, en tók
nú að þroskast, svo að hann varð
.sinám saman með gildustu karl-
mönnum til burða. Tamdi og Ólaf-
ur hann mjög við áræði og harð-
fengi. Ganga enn ýmsar sögur af
svaðilförum þeirra Jóhannesar. Er
sögukorn það, er nú greinir, eitt
af þeim. Síðla vor, annað árið, sem
Jóhannes var á Skagaströnd, reru
þeir Ólafur seint um kvöld tveir
á bát til fiskjar. Flóinn var full-
ur af íshroða, og var milrið rek á
ísnum, því að straumar eru þar
nifklir. Þegar þeir komu Út í ís-
inn, stekkur Ólafur upp á jaka
og ætlar að dorga þar, en Jó-
hannes var í bátnum. Rjf'tt á- eft-
ir springur jakinn og fer Olafur
á kolsvarta kaf. Hann var ineð
öllu ósyndur og þungúr í vatninu,
því að hann var í bússum mikluni,
en þó skaut honum upp aftur
miili jakabrot.'.nna. V?i þá Jó-
liannes við búinn meö aðra ár
ina og gat koir.ið. blaðinu til Olafs
<yr dregið hann að biinum.
Oft var þaó, að flótnu* r.áll'
liyita fuilrir af síld, ’og ie:í þorsk-
urinn þá ekki við aunari beitu.
En síldarnet vorn þá engin til og
eng'in ráð að ná í síldina. Reyncfj
Ólafur stundum að skjóta hana,
en gekk illa. Var það he'lst að
þeir gátu náð síld inr.an úr stór-
um þorskum, er hofðu gleypt hana
í heilu lagi, og brást ekki t'iskur
meðan sú beita entist.
Frá Ólafi fór Jóhaunes eit v
tveggja ára vist til Jónasar Guð
mundssonar hálfbróður síns, er
hjó að Eyjólfsstöðum í VatnsdaJ,
Þav var hann 18 ár, og jafnan
hrjóst og skjöldur fyrir húi og
heimili bróður síns, en hugsaði
lítt um sinn eiginn hag. Til marks
um það er smásaga þessi:
Jóhannes Nordal.
Frostaveturinn mikla 1881 veikt
ist dóttir hjónanna á Eyjólfsstöð-
um mjög liættulega, svo að virja
þurfti læknis. En engin tiltök
voru að senda mann eftir lækni
í 25 stiga frosti, roki og ófærð
svo mikilli, að ókleift var að
konia við hestí. En vegalengdin
frá Eyjólfsstöðum til læknisins, er
bjó á Klömbrum, mun vera alt
að 40 km. Jóhannes sá, að hjer
þurfti skjótra aðgerða við, e'f
barninu skyldi lífs auðið, og segir
við Jónas bróbur sinn: Jeg fer og
læt auðnu, ráða, hvernig reiðir
af. Því næst stje hann á skíði
sín 'og hjelt á stað. Þegar hanu
kom móts viö fjitln-Borg, var hríð-
in svo svört, að vart sáust handa-
skil, og Jóhannes auk þess lítt
vegvís, liafði aldrei komið að,
Klömhrum. En nokkru síðar rof-
aði eitthvað lítið til, og lejiti hann
]>á á fjárliúsþaki á túninu á
Klömbrum og kömst loks eftir
all-langa útivist til bæjar.
I tvo daga var hann þar veður-
teptur, en komst á ]jriðja degi
heim aftur að Eyjólfsstöðuin með
la'kninn, er tókst að bjarga lífi
.stúlkiuinai'. Er hún nú liúsfre'yja
á Eyjólfsstöðuni. Júlíus sál. lækn-
ir Halldórsson liafði bæði fýr og
síðar orð á því, að engum manni,
sem úti hefði verið í því aftaka
veðri, líefði hann hugað líf.*)
Systkini Jóhanneftar höfðu flest
öll flutst til Vesturheims, og eru
fjögur ]ieirra enn á lífi, þar á
meðal Sigríður rúmleg'a itiíræð.
Þau'liöfðu teltið sjer ættarnafnið
Nordal ]^ar vestra eftir átthög-
um sínum, og það nafn tók -Tó-
hannes sjer einnig, er hann flutt-
ist til Kanada sumarið 1887. Það
ár var all-hart á Norðurlandi, í
Múlasýslum og á Vestfjörðum. í
Húnavatns-' og Slcagáfjárðarsýsl-
um er talið, að fállið hafi og far-
ist það ár 20 þösundir sauðfjár,
600 hi’.oss og 140 nautgripir. „í
sumarmálakastinu rak hafís að
Norðurlandi, og hjelst hann þar
*) Flest af því, er hjer hefir
verið sagl að framan af uppve'xti
og æskuárum Jóliannésar, hafa 2
valinkunnir og skílorðir menn
skýrt höf. frá, og kann hann þeim
bestu þakkir fyrir það.
á reki inn og út fram yfir höfuð-
dag“. Þetta vondá árferði og óár-
ah, sem af því leiddi, mun hafa
valdið ]>ví, að Jóhannes Nordal
fór til Vesturheims og margir aðr-
ir í þann muiid til þess að höndla
hamingjuna. Dvaldist hami í Ame'-
ríku 7 ár, í Selkirk og 'Winnipeg,
og fjekst þar við ýms störf, smíð-
ar, fiskveiðar og vöruflutninga á
Winnipegvatni o. fl. Ekki tók
hann jörð til ræktunar, heldur
liafði jafnan hug á að hverfa til
íslands, því að hann undi sjer
lítt í útlegðinni.
Lausn arstundin rann upp fyr en
varði, þegar Tryggvi bankastjóri
Gunnarsson bar upp á fundi í
Verslunarmannafjelaginu í Rvík,
15. september 1894, tillögu um að
kjósa 5 manna ne'fnd til þess að
láta í ljós álit sitt um það, að
koma. upp ísgeymsluhúsi hjer í
bæ. Tiillögunni var tekið vel, og
í nefndina voru kosuir þeir Tr.
Gunnarsson bankastjóri, Guð-
brandur Finnbogason konsúll, M.
Johannesen kaupmaður, Björn
ritstjóri Jónsson og Helgi kaupm.
Helgason.
Viku síðar var álit nefndarinnar
lagt' fyrir fund í fjelaginu. Nefnd-
in var eindregið því fylgjandi, að
þegar skyldi hafist handa til .að
koma málinu í framkvæilld, þar
sem líkle'gt væri, „að þetta fyrir-
tæki gæti orðið til gagns fyrir
marga, einkum fiskiveiðamenn* ‘. Þá
leggúr nefndin til, að hið væntan-
lega fjelag fái mann, er starfað
hafi við íshús og frysti erlendis,
til þess að veita húsinu forstöðu
og kenna mönnum að frysta. Loks
gerir nefndin ráð fyrir, að stofn-
fje fjelagsins me'gi ekki vera
minna en 8—10 þús. ltr., og get-
ur þess, að stjörn Landsbankans
hafi lofað að leggja fram til fje-
lagsstofnunarinnar alt að 45 þús.
kr. úr varasjóði Sparisjóðs Rvík-
nr gegn 45 þús. kr. frá hluthöf-
imi. Nefndinni telst liæfilegt, að
verð hvers hlutabrjefs sje 50 lcr.
— Nokkru síðar var kosin 3ja
manna nefnd til þess að undir-
búa stofnun fje'lagsins og semja
frumvarp til laga fyrir það.
Loks var fjelagið stofnað þ.
5. nóvemher 1894 og hlaut þá
nafnið „ísfjelagið við Faxaflóa“.
A fundinum gat Tryggvi Gunnars-
son bankastjóri þess, að hingað
væri kominn, að sinu undirlagi,
íslendingur frá Manitoba, Jóhann-
es Guðmundsson Nordal, er hefði
vanist öllum athöftmm við ístöku
og ísgéymslu, væri trjesmiður o.
s. frv.“. Vildi hann leggja það til,
að stjórn fjelagsins rjeði hann í
sína þjónustu með 1000 kr. árs-
launum; ferðakostnað liingað færi
hann e'kki fram á að fá endur-
goldinn' ‘.
Eins og menn verða að kannast
við, voru launakjörin til að hyrja
með elcki sjerlega glæsilég. En
J-óhannes mun þegar hafa sjeð,
að hjer var ærið verk að vinna,
og ef til vill rent grun í, að hann
vau-i, þrátt fyrir ýmsa örðugleika,
kominn hjer á rjétta hillu. Það
ber og vitni um ósjerplægni þá,
sem hefir fylgt honum um dagana,
að hann vikur ekki einu orði að
því við liinn væntanlega formann
fjelágsins, að fá ferðakostnað sinn
endurgreiddan.
Skömmu síðar var hann ráðinn
í'ramkvæmdarstjóri fj^lagsins. —
Tilkynning
um veiðileyfi og söltunarleyfí.
AlJir þeir, sem á árinu 1930 ætla sjer að veiða síld til útflutninga
verða fyrlr 15. maí næstkomandi að hafa sótt nm veiðileyfi til Síldar-
einkasölu íslands á Akureyri. Hverri umsókn fylgi silríki fyrir því að
framleiðandi hafi tök í að veiða þá síld, sem hann óskar veiðileyfis
fyrir. Skal í því skyni tilgreina nöfn og tölu þeirra skipa og bátar
er nota á til veiðanua, og hver veiðitæki þeim er ætlað að nota. Uiu-
sækjandi tilgreiui og aðra aðstöðu sína til véiðanna, eftir því sfem
framkvæmdarstjórn einkasölunnar krefst. Ef umsækjendur óska eftir
að leggja síldina upp' til verkunar á ákveðnum stað, skal það fram
tekið í umsókninni.
Þeir, sem óska að taka að sjer söltun og kryddun á síld við
Siglufjörð og Eyjafjörð, eru einnig ámintir um að géfa sig fram við
Síldareinkasöluna fyrir 15. maí, og tilgreina aðstöðu sína til verkunar.
Bæði veiðileyfi og söltunarleyfi verða tilkynt hlutaðeigendum syo
fljótt sem anðið er. Skipaeigendum ber að tilkynna Síldareinkasölunní
tafarlaust, ef þeir hætta við að gera skip sín út á síldveiðar, eða óska
eftir að skifta um skip. Sje skipið ekki komið á veiðar 1. ágúst, felTur
veiðileyfi þess niður, nema sjerstakt leyfi sje fengið til, að það megi
byrja veiðarnar síðar. — Söltunarleyfi telst niður fallið, ef leyfishafi
hefir ekki gert skriflegan samning um söltunina fyrir 1. júlí.
Yeiðileyfi verður að eins veitt eiganda skips éða þeim er hefir
sannað umráðarjett sinn yfir skipinu yfir síldarvertíðina.
P.t. Reykjavík, 2. apríl 1930.
Fyrir hönd útflutningsnefndar Síldareinkasölu íslands.
Irllngur Frlðlðnsson.
Bttkunardropar
Samkvæmt reglugerð um sölu áfengis til verklegra
nota frá 3. mars 1930 selur Áfengisverslun ríkisins ei»
kaupmönnum, kaupfjelögum og þeim sem bökunariðn
stunda bökunardropa sem innihalda spíritus yfir 2*4%..
Til kaupmanna og kaupfjelaga eru bökunardroparnir
afgreiddir í 10, 20 og 30 gr. glösum. Til brauðgerðarhúsa
á % 1. % 1. flöskum.
Verðið er lægra en heildsöluverð samskonar vöru hefir
verið áður hjer á landi. Aðeins notuð fyrsta flokks efni,
leyst upp í hreinum- vínanda.
Greiðsla fylgir pöntun nema þegar um póstkröfusend-
ingar er að ræða.
Áiengisverslnn ríkisins
Reykjavík.
„PÓLITDR"
Samkvæmt reglugerð um sölu áfengis til verklegra
nota frá 3. mars 1930, flytur Áfengisverslun ríkisins eih
inn allan Pólitúr, og selur hann beint til þeirra sem á
honum þurfa að halda.
Venjulegur 20% pólitúr kostar kr. 5.00 pr. kg.
Ljós 20% — — — 6.50 — —
Greiðslur fylgi pöntun nema sent sje gegn eftirkröfu.
Áfengisverslnn rikisins
Reykjavík.