Morgunblaðið - 13.11.1932, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ
11
i' > v>
<1 irsÉSS
ii/l#? iw
„Góða frú Sigríður, hvernig fer þú að búa til
svona góðar kökur?“
„Jeg skal kenna þjer galdurinn, Ólöf mín. Not-
aðu aðeins Liliu-gerið og Lillu-eggjaduftið og hina
makalaust góðu bökunardiropa, alt frá Efnagerð
Steykjavíkur. En gæta verður þú þess, að telpan Lilla sje á öllum
umbúðum. Þessar ágætu vörur fást hjá öllum helstu kaupmönnum og
kaupfjelögum á landinu, en taktu það ákveðið fram, Ólöf mín, að
þetta sje frá Efnagerð Reykjavíkur“.
„Þakka, góða frú Sigríður greiðann, þó galdur sje ei, því gott er
að muna hana Lillu mey“.

^3" —*'Trm Efnalaug J
lítvtkur
íietntsfe fatalifíinsu# tg (iftttt
£auaai,«3 3-t fSiini: 1300 .Kpyíiiawtli.
Nýr verðlisti frá I. jnlf.
Verðið nslktð iækknð.
Islensk tónlists
Páll ísólfsson: Glettur. Pyrir píanó kr. 3.00.
Páll Isólfsson: Fjögur sönglög kr. 4.Ö0.
Páll Ísólfsíion: Forspil kr. 2.00.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson: íslensk þjóðlög kr. 5.50.
SvLinbjörn Sveinbjörnsson: Valagilsá. Fyrir einsöng, ásamt útgáfn fyrir
píanó kr. 4.00. .
Max Raebel: íslensk þjóðlög. Fyrir píanó kr. 3.00.
Bókaverslnn Sigfásar Eymnndssonar
Scotland Yard
sannar sögur um viðureign lögreglunnar f ýmsum
Iðndum við slyngustu glæpamenn heimsins. Sðgurn-
ar eru teknar eftir dagbókum Iðgreglunnar og eru
ótrúlega spennandl.
«dómarasæti‘ til að dæma um ýms-
ar listir, sem hann tilgreinir. Hjer
fatast háyfirdómaranum! Það,
sem jeg var að tala um, var það,
hve lítið væri fyrir þessi mál gert.
Hitt er alrangt að höf. hafi nokk-
urn tíma heyrt mig leggja dóm á
þær listgreinir, sem hann telur
upp, og er því alt hans mál hjer-
aðlútandi út í hött. Það, sem jeg
segi um blöðin, og hann virðist
hafa tekið til sín, mun enginn
uema hann telja dóm um „listir“.
En mig grunar að birtst hafi hjer
ýmsir dómar um og eftir þennan
háttv. greinarhöf. og, að þeim at-
huguðum, mumi ýmsir eiga bágt
með að skilja einkarjett hans á
þekkingu ý, þessum sviðum og
vera ,með öllu ófáanlegir til þess‘,
að viðurkenna „háyfirdóma“ hans
sem óskeikula. Þeir munu því hik-
laust hafa sínar skoðanir og láta
þær í Ijósi þegar þeim finst á-
stæða til, jafnvel þó þeir eigi á
hættu að háttv. greinarhöf. rjúki
til og skrifi greinar, þar sem það
sem að málefninu snýr er að
mestu rangfærslur, en það „skemti
lega“ næsta óskemtilega bjána-
legt. Og þeim mun þykja „óskemti
legt“ að sjá dálka Vísis uppblásna
af einokunaranda — og það á
skoðanafrelsi. —
Jeg hefi nú svarað flestu því er
jeg tel þörf á að svara og leiðrjett
flest það, sem rangt er með farið
og eftir mjer er haft.
í grein minni hafði jeg tilfært
nokkur dæmi, gripiu af handahófi,
máli mínu til stuðnings. Þau hefir
greinarhöf. ekki hrakið. En til að
leiða athygli lesendanna frá því
hve grein hans er rökþrota og
nær vandræðalega illa tilgangi
sínum, grípur hann nú „til slíkrar
blaðamensku að jeg eftirlæt öðr-
um frekari dóma um hvernig hon-
um hefir tekist að „slá sjer upp
á henni“.
En svo mun ýmsum sýnast sem
„þau stórmenni1 ‘ hefðu getað stað-
ið að „hinni háu list“ að öðru vísi
hefði verið ritað í dálkum Yísis
um óvirðingu við leikendur og
leiklist.
En það má greinarhöf. vita, að
þeir listamenn, sem hann víkur að
í lok greinar sinnar og ríkulega
hafa hlotið „neista ódauðleikans“
verða jafn ódauðlegir hvernig sem
að þeim er smiið úr „dómarasæti“
því, sem hann hefir tekið sjer
gagnvart þeim. En „væntanlega“
verða einhverjar leiksýningar hjer
í vetur, sem dagblðið „Vísir“
finnur ástæðu til „að snúa sjer
rjett að“.
Reykjavík, 25. október 1932.
G. A.
„Kfi mín eftir dauðann".
Enskir andatrúarmenn birta
mynd af brjefi, sem á að
vera frá Edgar Wallace
dauðum.
Skrifari hans og vinur
mótmælir.
Enskt vikurit, sera gefið er út af
aiidatrúarmönnmn, birtir nýlega langa
grein, sem ritböfundurinii Edgar
Wallace á að bafa samið eftir að
hann var látinn. Greinin heitir „Æfi
mín eftir dauðann1 ‘ og er skrifuð
af miðli í Wales.
Ut af þessu hefir blað í London
spurst fyrir um það hjá skrifara
Wallace og einkavini, Bob Curtis,
hvort hann haldi að grein þessi geti
verið komin frá Wallace. Hefir Bob
Curtis svarað því neitandi og segir
að það geti ekki átt sjer stað. Færir
hann ýmislegt fram máli sínu til
sönnunar.
Það voru takmörk fyrir hroð-
virkni Wallaoe.
Curtis segir að Wallace hafi verið
framúrskarandi hroðvirkur og kærur
laus, en þó hafi verið takmörk fyrir
hroðvirkni hanss.
f greininni, sem hjer um ræðir er
Wallace látinn segja, að fáum dög-
um eftir að hann dó, hafi hann vakn-
að og stigið út úr kistu sinni.
„Það voru margir menn í herberg-
inu og meðal þeirra sá jeg skrifara
og þjón minn. Jeg tók eftir því, að
þjónninn gekk þvert yfir herbergið
og virti fyrir sjer einhvern hlut, sem
mjer sýndist vera kassi eða karfa.
Jeg gekk þangað til þess að sjá hvað
í þessu væri, og brá mjer í brún, er
jeg sá sjálfan mig liggja í kassanum.
Svo varð mjer litið á konu, er stóð
þar rjett hjá. Mjer fanst þetta und-
arlegt og jeg skildi hreint ekki í því
hvers vegna fólkið hafði líkneski af
mjer í kassanum/ ‘
Það getur ekki átt sjer stað, að
Edgar Waillace hafi skrifað þetta,
segir Bob Curtis. Kona, sem stóð
þar rjett hjá — hvaða kona? Þótt
Wallace væri hroðvirkur skelti hann
aldrei svo kæruleyisislega nýrri maun-
eskju inn í sögur sínar. Og „kass-
inn“. Wallaee var sá athugulasti
og glöggskygnasti maður, sem nokkru
sinni hefir verið í Fleetstreet, og því
hefði hann þá ekki átt að þekkja
líkkistu?
Wallace var viss um að frægð
sín mundi ekki standa lengi.
A öðrum stað í greininni stendur:
„Þótt jeg sje dauður, mun kynslóð
fram af kynSlóð lesa sögur mínar“.
Trúi einhver því, segir Curtis, að
Wallaoe hafi skrifað þetta, þá er
hann heimskingi.Wallace gerði sjer
engar háar hugmyndir um ritstörf
sín. Hann skrifaði til þess að græða
peninga og vissi ósköp vel að skáld-
sögur hans voru ekki annað en dæg-
urflugur.
Einu sinni vorum við á heimleið
frá veðhlaupum. Sáum við þá fregn-
miða um það, að mikils metinn mað-
ur væri dáinn. Edgar leit á mig,
brosti raunalega og mælti:
hann nú dáinn. Eftir tvo daga
nafn hans fallið í gleymsku. Þegar
jeg dey munu menn minnast mín
svo sem fjóra daga, og síðan er
E'dgar Wallace glejTndur.“
Hann gerði sjer engar háar hug-
• myndir um sjálfan sig. En skyldi
hann hafa breyst svona mikið eftir
danðann ?
Hefir Wallace lært rjettritun
hinum megin?
Curtis segir að Wallaee hafi aldrai
á æfi sinni lært að stafa sum orð
rjett. — Það veit enginn, nema jeg,
segir hann, hvaða orð þetta voru,
en jeg á skrá yfir þau öll. Þess
vegna kemur mjer það undarlega fyr-
ir að hann skrifar þau nú rjett. —
Skyldi hann hafa lært rjettritun
liinum megin?
Blái blýanturinn.
Curtis lýkur lÉáli sínu á þessa
leið:
— Einu sinni kom jeg inn í skrif-
stofu Edgars. Hann var þá að lesa
vjelrituð'blöð. Það voru fyrstu kapí-
tularnir að nýrri skáldsögu. Jeg stóð
þar dálitla stund og sá að hann
strykaði yfir hverja blaðsíðtma eftir
aðra með bláum blýant. Svo leit hann
á mig og sá að mjer blöskraði þetta.
Mælti hann þá: „Listin að skrifa
skáldsögur er að hálfu leyti undir
því komin að maður knnni að nota
•bláan blýant.“
Er þá enginn blár blýantur til
hinum mogin ? spyr Curtis kankvís-
lega að lokum.
Útgerðin_______________
í Reykjauík.
Niðurlag.
Hvernig sem menn vilja láta
reka útgerðina, livort heldur sem
hlutafjelög, samvinnufjelög, bæja-
eða ríkisrekstur, hljóta allir að
sjá það, sem vilja sjá nokkuð ann-
að en blint ofstæki, að svona get-
nr útgerðin ekki lengur haldið
áfram. Hún getur ekki lengnr, í
l öndum mannlegs máttar, risið
undir því kaupgjaldi, þeim skyld-
um og sköttnm sem á hana hefir
verið hlaðið.
Hjer er ekki nema um tvent að
tala. Annað hvort verðnr að lækka
útgerðarkostnaðinn á öllum mögu-
legum sviðum, eða bæjafjelögin
og ríkið verða aðeins framfærslu-
stofnanir öreiga, fram að algerðu
gjaldþroti á næstu árum. — Eigi
þarf þá lengur að óttast innlenda
,.auðvaldið“ ímyndaða, því útlent
anðvald mun þá hirða síðustu
reiturnar, og frelsi fólksins.
Úrræðin.
Ef útgerðarmönnum verður
sýnd nokkur samúð (sem að vísu
er byrjað, með lækkun hafnar-
gjalda og bankavaxta), þá munu
flestir þeirra vilja reyna að halda
áfram í líku horfi og áður, og
mundi það henta best almenningi.
En jafnaðarmenn (soeial.), bölsar
(kommunistar) og Tímaframsókn-
armenn (Hriflungar — sem alt er
sama tóbakið, þegar í kverkar
kemur), telja einu úrræðin, að
bæjarsjóðir eða ríkissjóður reki
útgerðina framvegis, og taki tog-
arana með einhverjum hætti af
eigendum þeirra. Margir yfirmenn
á togurunum og nokkrir hásetar
eiga nú hluti meiri og minni í
skipi því sem þeir eru á. Keppa
ætti að því, að þetta megi aukast.
Eigi er trúlegt að þá farnaðist
betur, ef þeir ættu allir að verða
leiguþjónar, og missa alla hvöt
til liagnaðar og hræðslu við tap,
eftir því hvort heldur gengur vel
eða illa.
Búið er nú þegar að reyna nokk-
uð ríkisútgerð hjer, bæði iá Þór,
með ráðlitlu fálmi og tapi, og svo
með síldareinokuninni orðlögðu.
Henni tókst svo vel „útgerðin“, að
hún bakaði ríkissjóði miljónar tap
og svifti þó jafnframt sjómennina
mestöllu kaupi sínu.
Nú er einnig að fást. nokknr
reynsla af bæjarekstri útgerðar,
bæði á ísafirði og í Hafnarfirði.
Og reynslan sýnir nokkuð annað,
en góð meðmæli með þesskonar
yfirraðum. Eða halda þeir menn,
sem hugsa nokkurn hlut um fram-
tíðina, að Hafnarfjarðarbær t. d.
geti með góðu risið undir árlegu
120 þúsund kr. tapi — af einum
togar.a ? Hvað þá heldur ef margir
væru slíkir, eða mörg ár sam-
fleytt. Auk beina reksturshallans,
hver sem liann verður, er ekki
lítill skaði fyrir bæjafjelögin, að
tapa útsvarinu af þeim rekstri.
Þá er og til önnur aðferð nokk-
uð aðgengilegri, samvinna og tak-
mörkuð áhyrgð hjá sjómönnum
sjalfum. við útgerðina. Líklegri er
hún til frambúðar-árangurs, ef
viturlega er stofnað og vel stjórn-
að, og eigendur sjálfir sýna næga
samheldni og sjálfsafneitun. Með
því móti sjá þeir sjálfir, hvað út-
gerðin þolir að greiða hátt kanp,
og að hagur þeirra — eða skaði
— verður að fara eftir dugnaði
þeirra og áhuga, hagsýni, spar-
neytni og nægjusemi.
Hafnfirskir sjómenn hafa gert
a. m. k. tvær slíkar tilraunir, er
virðast vera bygðar á góðum
grundvelli. Því miður hefir þó
að sögn, önnur t.ilraunin (Haförn-
in) siglt í strand á 1. ári. En þó
erfiðlega gangi byrjunin núna i
kreppunni, ættu fleiri að leggja á
vaðið og feta sig áfram gætilega,
svo full reynsla fáist um slíkar
fjármagn, 3. þekking og reynsla,
4. áhugi og dugnaður, 5. hagsýni
og sparnaður og 6. þrautsegja og
nægjusemi.
Útgerðarkostnaðurinn verður að
lækka.
Hvort sem fitgerðina reka ein-
stakir dugnaðarmenn, hlutafjelög
eða samvinnnfjelög, þá er aug-
Ijost, að hæði skattar af henni og
verkalaun yið aflann verða að
lækka. Með óbreyttum áistæðum,
megnar enginn mannlegur máttur
að láta stórútgerðina bera sig. Og
því lengur sem lagfæringin dregst,
því erfiðari verður hún. Hver dag-
nr, vika og mánuður sem líður í
,Jæja, er
er
aðferðir. Og 1. krafan verður að
vera athafnafrelsi, 2. framlagt