Morgunblaðið - 02.02.1934, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
6
liún vera hið mesta þarfaþing,
þótt hún sje ekki stærri en þetta“
(Þessi stöð var aðeins 100 watt).
Það, sem hann segir hjer, er
:síst sagt um of, en þó er ekkert
farið að nota stöðina til vatnshit-
unar, en það er heldnr ekki lítils
virði að fá 6—8 lítra af sjóðandi
vatni eftir nóttina eða 3X það
á sólarhring allan þann tíma árs-
ins er ekki þarf að nota ljós,
en það fæst með algengum vatns-
hitunargeymi frá 100—130 watta
stöð. (Búsmóðirin getur hest
dæmt um, hversu mikils virði
þetta er). Þetta vatn fæst með
öllu fyrirhafnarlaust úr krana frá
vatnshitaranum ÍMargt fleira
mætti nefna af þægindum þeim,
er stöðvar þessar veita, og má full
yrða að þær láta í tje á ýmsum
sviðum engu minni þægindi en
hinar stærri, sem settar hafa ver-
ið upp og flestum eru ofvaxnar.
Til þess að smástöðvar komi að
filætluðum notum verður að gæta
sparnaðar. Hvar sem farið er,
verður maður þess var, að einn
sparar en annar eyðir. Þetta á
■sjer einnig stað meðal rafmagns-
notenda. í tveim svipuðum hús-
um með álíka stórum fjölskyldum,
eyðir önnur yfir 1 jósatimann (frá
enda ágúst til aprílloka) 55 kwst.,
en hin eyðir 155 kwst., en þó
voru þægindin í raun og veru al-
veg þau sömu hjá háðum, aðeims
munurinn sá, að annar viðhafði
sjálfsagða sparsemi, að kveikja
ljós þegar þess var þörf og
slökkva það aftur að noktun lok-
inni, hinn lætur ljósið lifa, hvort
sem þess er not eða ekki og eyðir
þannig að óþörfu peningum á
tvennan hátt, slítur tækjunum og
hækkar að gagnslausu rafmagns-
reikninginn.
Þá skal næst athugað, hversu
stóra stöð þarf fyrir þessi hús,
sem hjer voru nefnd, ef sæmileg
sparsemi er viðhöfð, og taka má
meðaltal af eyðslu umræddra húsa
svo að ekki verði sagt að altof
mikil sparsemi sje viðhöfð: en
það er 105 kwst. á ári. Heimili,
sem eyðir 105 kwst. yfir árið
má ætla að komist í 20 kwst.
eyðslu í desember eða ca. 0,6 kwst.
á dag, en meðalljósatíma í des-
ember má áætla hjer á landi
um 10 klst., en það sýnir að til
jafnaðar brenni um 60 wött.
Ætti því öllum að vera ljóst,
að veita beri meiri athygli en
l hingað til, smástöðvum þessum,
enda má svo segja að hverjum
sjer-bjargamanni, sem á annað
borð hefir ráð á að veita sjer
olíuljós, sje fært að eignast þær.
Orka þeirra verður sjerstaklega
ódýr þar sem engin stund líður
svo að ekki sje alt aflið í notkun
eins og taflan hjer á eftir ber
með sjpr.
Afkast 1 Watt KWst á dag KWst á árl Hœfleq Ijós notkun á ári fyrir 8-10manns KWst á ári til hitunar KWst á dag til hitunar Sjóðandi vatn t Uir- um d dag Sjóðandi vatn i litr- um frd kl. 23-7
100 2,4 864 105. 760 2,1 16 6
150 3,6 1300 105 1195 3,32 24 9
200 4,8 1730 105 1625 4,5 32 12
250 6 2160 105 2055 5,7 40 is:
300 7,2 2600 105 2495 6,9 48 18
400 9,6 3450 105 3345 9,3 64 24
500 12 4320 105 4215 11,7 80 30
Að þessu athuguðu, held jeg J
því fram að áðurnefnt heimili
eða önnur jafnstór komist vel af j
með 100 watta stöð til íjósa, það
■er um 66% yfir meðaltal raf-
magnsnotkunar í desembermánuði
miðað við 20 kwst. eyðslu þann
mánuð. Loks vil jeg taka það
fram, að enda þótt talið sje að
eyðsla pr. mann geti jafnvel far-
ið upp í 40 wött eða um 320 wött
fyrir 8 manna fjölskýidu, þá er
þar átt við möguleika algerlega
án sparnaðar, en hjer er aftur á
móti bent á, hvað gera megi, ef
•sjálfsagður sparnaður er viðliafð-
ui.
Enda þótt jeg haldi því fram,
að ekki megi ganga fram hjá
möguleikum um 100 w. og þar
undir, ef þau fá%t mjög ódýrt,
þá er síður en svo, að jeg ráði
frá að byggja stærri stöðvar þar,
sem staðhættir leyfa; en jeg geri
þá kröfu til manna, að þeir kynni
sjer málið og ágirnist ekki af
þessu frekar en öðru, að óathug-
uðu, meira en þeir þarfnast og
hafa ráð á að veita sjer, heldur
deili aflinu og þá jafnfranit stofn-
kostnaðinum á milli sem flestra
eftir því sem föng eru á, t. d. hefði
verið hagkvæmt að byggja 4 kw.
Stöðina, sem minst var á, ef svo
hefði staðið á, að hægt hefði verið
að deila orkunni meðal 2—3 jafn
vel fjögra heimila; þá var hún
orðin sjerstaklega gott fyrirtæki.
Lesi maður töfluna frá vinstri
| til hægri, sýnir fyrsti dálkur
j stærð stöðvarinnar, það er afkast
: hfennar eða hina mestu orku, sem
hún getur framleitt í wöttum (100
wött eru tæpur 1/7. hestafls).' I
beinni línu út frá stærð stöðvar-
innar les maður síðan í 2. dálki
afkast hennar samanlagt í kilo-
wattstundum á einum sólarhring
og síðan koll af kolli eins og
yfirskrift dálkanna segir til. — í
öllum tilfellum er miðað við fult
álag vjelarinnar. Tökum sem
dæmi þriðju stöðina í röðinni, hún
er 200 wött að stærð, afkastar 4,8
lcilowattst. á sólarhring, 1730
kwst. á árf miðað við 105 kilo-
wattst. ljóseyðslu á ári, gefur hún
1625 kw.st. til hitunar eða að
meðaltali 4,5 kwst. á sólarhring,
sem sjóða má við 32 lítra af vatni,
en á tímabilinu frá kl. 23 (11
að kvöldi) ,til kl. 7 að morgni
12 lítra.
Jeg vona að þessar athuganir
mínar geti orðið til þess að menn
veiti hinum litlu stöðvum meiri
athygli en áður hefir verið gert
og væri þá tilgangi mínum með
línum þessum náð.
Eiríkur Ormsson.
Útvarpið í dag: 10,00 Veður-
fregnir. 12,15 Hádegisútvarp.
15,00 Veðurfregnir. 19,00 Tónleik-
ar. 19,10 Veðurfregnir. 19,30 Er-
indi Fiskifjelagsins (Árni Frið-
riksson). 19,55 Auglýsingar. 20,00
Klukkusláttur. Frjettir. 20,30
Kvöldvaka.
Kveðja
til Eimskipafjelags íslands.
Þegar „Gamli sáttmáli“ var ját-
aður og samþyktur af öllum al-
múga á íslandi 1262, settu feður
vorir Norgeskonungi þrjú aðal-
skilyrði fyrir sinni „þjónustu“, en
þau voru: „at utanstefningar
skyldim vér engar hafa“, „at
íslenskir sé lögmenn og sýslu-
menn á landi“ — „at sex hafskip
gangi til landsins á hverju ári
forfallalaust."
Flestum, sem Gamla sáttmála
lesa, þykir ekki nema sjálfsagt,
að feður vorir hafi sett tvö fyrstu
skilyrðin, svo dýrmæt sem þeim
var hið persónulega frelsi og þeim
kær orðin innlend löggjöf og
íslenskt rje-ttarfar, en hinu hafi
sumir síður áttað sig á, hvers-
vegna krafist var, að sex hafskip
gengi „forfallalaust“ til landsins
á hverju ári. Forfeður vorir vissu
í þessu sem öðru hvað þeir föru.
Þeir vissu það eftir nærfelt 400
ára reynslu hvílík ógurleg hætta
íslemsku þjóðinni stafaði af ein-
angruninni og hvílíkt böl það var
landsmönnum, ef siglingar við út-
lönd teptust eða legðust niður.
Niðjar þeirra manna ,sem út-
þráin hafði rekið vestur um haf,
sem frelsisþráin hafði vísað til ís-
lands, fundu það á sjer og skildu,
að einangrunin var andlegt nið-
urdrep — og þrátt fyrir kosti
landsins vissu þeir, að ekki var
hægt að komast af, hjer heima,
einkum ef harðnaði í ári — ef
hvorki flyttist hingað kornmatur
nje viður.
Gamli sáttmáli var brotinn á
íslendingum. Og ekkert kom öllu
harðar niður á landsmönnum, en
að þeir voru sviknir um skipa-
göngurnar.
Þau svik hafa reynst vorri þjóð
engu síður þungbær og örlaga-
rík en allar þær hörmungar elds
og ísa, sem yfir land og þjóð hafa
engu síður þungbæ og örlaga-
gengið frá landnámstíð alt til
þessa.
En íslenski stofninn var góður
og sterkur. Hann lifði af „fimb-
ulvetra“ og „móðuharðindi”, og
drepsóttir og ávalt voru til menn,
sem bentu þjóð sinni upp og fram
þegar mest á reið.
Sagt er, að sú þjóð, sem gangi
í myrkri sjái mikið ljós. Þetta
ljós er vonin um bata og trúin
á að vonirnar rætist. Og hjá ís-
lensku þjóðinni lifði útþráin; sær-
inn kallaði, þjóðina dreymdi
drauma um stór og falleg skip,
sem með þöndum seglum flyttu
hungraðri alþýðu gnægðir korns
og klæða. En draumurinn var
lengi að rætast. Sexhundruð og
fimmtíu ár liðu frá því, „Gamli
sáttmáli" var samþyktur og þar
til íslendingar tóku sjálfir sigl-
ingarnar til landsins í sínar hend-
ur. —
Einmitt í dag er „Eimskipaf je-
lag íslands“ tvítugt. Aðeins tutt-
ugu ár eru liðin frá þeim degi
þegar íslenska þjóðin samhuga
hratt skipum sínum úr nausti.
Hver átti hugmyndina? — Enginn
og allir.
Það var þjóðin, sem þekti sinn
vitjunartíma. Hún gekk úr myrkr
inu í ljósið. Og fáum mánuðum
seinna skall á heimsstyrjöldin.
Hvernig hefði orðið umhorfs
hjer heima, ef ekki hefðu verið
„Fossarnir“ til þess, að flytja
okkur brýnustu lífsnauðsynjar
þegar hert var á kafbátahernað-
inum og bæði dönsku og norsku
skipin hættu að sigla hingað. —
Þetta munið þið öll, menn og
konur, sem mj eruð upp komin
og þetta eigið þið að segja börn-
um ykkar og barnabörnum. —
Segja þeim hvað bjargaði best,
þegar neyðin var að verða mest.
Jeg ætla hjer ekki að minnast
á siglingar útlendinga áður en
„Eimskip“ rann af stokkunum.
„Eimskipafjelag íslands“ er of
háleit hugsjón — og gott fyrir-
tæki — til þess, að það þurfi að
lifa á syndum annara, það er
til að bæta annara syndir á sigl-
ingaleið kringum ísland og til og
frá fslandi og það hefir bætt svo
stórkostlega úr siglingaþörfinni,
að slíku verður ekki með orðum
lýst og þarf ekki að segja þeim,
sem nú lifa.
Tveimur Grettistökum var lyft
á sjálfstæðisbraut íslensku þjóð-
arinnar eftir aldamót. Það var
símasambandið við útlönd 1905 og
stofnun „Eimskipafjelags íslands“
1914. x
Hvað hefir svo Eimskipafjelag
íslands gert á þessum 20 árum?
Það hefir ekki einungis flotið með
fríðu liði — íslensku liði — „fær-
andi varninginn heim“, heldur
hefir það flutt íslenskar afurðir til
ýmsra landa þar sem markaður
fyrir þær er bestur. Og um leið
og það flyt-ur varning okkar og
sækir okkur vörur, þá flytur það
íslenska fánann yfir höf og í
útlendar hafnir, og vekur eftir-
tekt á því hvílíkir sjógarpar ís-
lendingar eru, svo sem þeir eiga
kyn tií. Og nú eru „Fossarnir“
orðnir sex að tölu — nú er sá
skipastóll fenginn, sem forfeður
vorir töldu nauðsynlegan til þess,
að annast siglingarnar hjer við
land, svo hagsmunum þjóðarinn-
ar yrði sæmilega borgið.
En góðir landar! Yið skulum
ekki láta hjer staðar numið. Við
skulum strengja þess heit, um leið
og við óskum „Eimsltipafjelagi Js-
lands“ heill og hamingju k tutt-
.ugasta afmælisdaginn, að skipa
okltur þjett ntan um afmælisbarn-
ið og láta einskis ófreistað, sem
getur orðið því til góðs og gengis
á komandi árum, því „sú þjóð, sem
veit sitt hlutverk á helgast afl um
heim“.
Ár og friður „Eimskipafjelagi
Islands!“
Húsavík, 17. janúar 1934.
Júl. Havsteen.
Bretar segja upp
105 milj. sterlingspunda láni.
Ái'ið 1930 tók breska stjómin
105 milj. sterlingspunda innanrík-
islán með 4% vöxtum. Mátti segja
upp láninu í fyrsta lagi þann 15.
apríl næst komandi, og það hefir
stjórnin nú gert. Það þykir ein-
kennilegt, að hún gerir ekki sam-
tímis ráð fyrir því, að þjóða út
nýtt lán innanríkis með lægri
vöxtum. Ætla því fjármálamenn
að stjórnin treysti því, að vextir
af lánum verði enn lægri en nú,
þegar kemur fram í apríl. Nú sem
stendur eru vextir af ríkisskulda-
brjefum til 4 eða 5 ára um 2%.
Leiðangur Ellsworths
farinn út um þúfur.
London, 31. jan. FÚ.
Lincoln Ellsworth er nú kcuninn
til baka tjl Nýja SjálanJs, úr
suðurheimskautsför sinni. Hafði
hann eyðilagt flugvjel þá, er hann
hugði að nota til rannsóknaflugs
yfir suðurheimskautslöndm, og sá
sjer því ekki annað vænna en
hætta við svo búið. Hann gerir
ekki ráð fyrir að leggja af stað
í annan leiðangur fyr en þá aftur
að vetri.
Útsala
hefst hjá okkur í dag, föstudaginn 2. febr-
úar, og verða margar vörur seldar ótrú-
fega ódýrt Athugið verðið hjá okkur áður
en þjer festið kaup annars staðar.
MirteiDi iínarssoi i Go.
«