Morgunblaðið - 03.05.1934, Blaðsíða 2

2
MORGUNBL/ ÐIÐ
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavfk.
Rltstjórar: J6n KJartansson,
Valtýr Stefánsson.
RltstJCrn og afgrelVsla:
Austurstrœtl 8. — PVml 1400.
Auglýslngastjórl: E. Hafberg.
Autjlýalngaskrlfstofa:
Austurstrœtl 17. — Sliíl 8700.
Helmasfmar:
J6n KJartansson nr. 8742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
Árnl óla nr. 2046.
E. Hafberg nr. 8770.
ÁskrlftakJald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuOt,
Utanlands kr. 2.60 á soánuOl
1 lausasölu 10 anra elntaklS.
20 aura íaeO Lesbók.
Morðtilraun.
Spánverji særir íslending
með hnífsstungu.
Sögulegur dagur.
Fyrsti maí.
í ræðu, er Brynjólfur Bjarna-
son kommúnistaforingi hjelt þ.
1. maí, komst hann að orði á þá
leið, að þessi dagur yrði sögu-
Jegur, áður en lyki.
Honum rataðist þar satt á
munn.
Fyrsti maí í ár varð sögulegur
dagur fyrir rauðliða þessa bæj-
ar.
Þeir höfðu haft mikinn við
búnað fyrir þenna dag. Dag eft-
ir dag, og viku eftir viku, höfðu
blöð rauðliða flutt hvatninga-
og æsingagreinar, til þess að búa
,,alþýðuna“ undir hinar miklu
ki'öfugöngur dagsins.
Á þessu ári höfðu þeir fengið
því framgengt, að búðum yrði
lokað frá hádegi, svo verslunar-
fólk gæti fylkt sjer undir fána
þeirra. Og hafnarvinna var
.stöðvuð með svo harðri hendi, að
skip fengu ekki afgreiðslu, hvað
sem í boði var. Allir bæjarmenn
áttu að geta fylkt sjer undirhina
rauðu fána.
Svo rann upp hinn mikli dag-
ur. Kröfugöngurnar hefjast. —
Hinir rauðu fánar blakta í tuga-
tali. Merkisberarnir ganga um
göturnar með löngu millibili.
Bæjarbúar hópast út á götur
og stjettir, til að horfa á hinn
rauða skrípaleik. En tiltölulega
fáir slæðast í hóp hins rauð-
skrýdda liðs. Telst mönnum til
að í hinni rauðmerktu fylking
sósíalista hafi verið 3—400
manns, og álíka margir hjá kom-
múnistum, að meðtöldum aðvíf-
an'di Spánverjum.
Ræður eru haldnar, æsinga-
ræður, byltingaræður. Áheyr-
endur hlusta álengdar og ganga
á milli ræðustaða. Engin hrifn-
ing sjest, og sáralítið mótar fyrir
fylgi við ræðumenn.
Flestir, sem horft hafa á
„gönguna“, og hlustað hafa á
Hjeðinn, Sigurjón, Einar 01-
geirsson, Brynjólf, ,,síra“ Sig-
urð og þessa kumpána, hrista
höfuðið yfir bægslagangi þeirra,
og ganga heirn til sín, að afstöðn
um ræðuhöldum, með enn þá
meiri fyx*irlitning fyrir fram-
ferði rauðliða, en þeir áður
höfðu haft.
Þannig var sagan um fyrsta
maí í Reykjavík 1934.
Fyrir rauðliða, eins og Brynj-
ólfur sagði, varð það sögulegur
dagur.
Nckkrir nf skipverjunum á
spönsku togurunum, sem hjer
liggja, tóku nokkurn þátt í „há-
tíðaliöldum" kommúnista 1. maí,
m. a. með ræðuhöldum og rölti
um götur bæjarins með kröfu-
spjöld. I "m kvöldið voru nokkrir
þeirra st-addir á Lækjartorgi og'
gerðu sjer leik að því að áreita
lítinn dreng, se:n bar hakakross-
merkið á . handleggnum. Bar þar
að Friðrik Sigurbjörnsson og
nokkra fleiri þjóðernissinna og
hratt Friðrik Spánverjauum sem
nærgöngulastur var, frá drengn-
um. Ekki bjóst Spánverjinn til
varnar, en síðar, er Friðrik við
annan mann var á gangi niður við
höfn, kom að lionum Spánverjinn
i'rá Lækjargötu og margir fje-
lagar hans með honum og rjeðist
þegar á Friðrik. Friðrik sló hann
frá sjer, en þá tók Spánverjinn
upp hníf og kom lagi á Friðrik,
á bakið og varð af svöðusár,
en herðablaðið hlífði, svo ekki
gekk lagið á hol. Neytti nú
Friðrik aflsmunar og sló Spán-
verjann niður, en fjelagar hans
hlupu til og báru hann burt, svo
ekki lilytist verra af viðskiftum
hans við íslendinginn.
En m. a. orða, hvað hugsar lög-
reglan að leyfa iitlendingum
þátttöku í ærsluni kommúnista
hjer? Von er þó Spánverjanum
finnist hann meg’a óhultur bregða
hnífi liti á Islandi.
Hættulegur bruni
af völdum kommúnisfa.
Marx-sfefnan
er landráðastefna.
London 2. maí. FÚ.
Á meðan á 1. mai hátíðahöid-
unum stóð í Augsburg í Þýska-
landi, kom eldu.r upp í áhorf-
endasætum leikvallarins þar í
borginni, þar sem mikill mann-
fjöldi var saman kominn til þess
að hlýða á ræður manna. Áhorf
endasæti og umbúnaður þarna
var úr trje. Nú hefir lögreglan
heitið sem svarar 750 sterlings-
punda launum, hverjum þeim,
er kann að geta gefið upplýs-
ingar, er leiði til þess að upp
komist hverjir valdir voru að
brunanum. 73 itienn, sem grun-
aðir eru um að vera stjórnar-
andstæðingar hafa þegar verið
handteknir. Umbúnaður á leik-
vellinum og áhorfendasæti
brunnu að mestu leyti.
London 2. maí. FÚ.
Þýska stjórnin hefir gefið út
tilskipun um það, að settur skuli
á stofn dómstóll, og ákveðnar
þungar refsingar í því skyni að
vfirvinna „Kommúnistahætt-
una“. Er dómstól þessum fengið
vald til þess, að kveða upp
dauðadóma og fangelsisvist með
þrælkunarvinnu fyrir föðurlands
svik, og ber samkv. tilskipuninni
1 að skilja orðið föðurlandssv-^
samkvæmt áður útgefinni tilskip
un, að það skuli teljast föð-
urlandssvik, að aðhyllast Marx-
istiska stjórnmálastefnu eð^ lífs
skoðun og útbreiða slíkt. Þessi
dómstóll verður rjetthærri hæsta
rjetti ríkisins í Leipzig og verð-
ur dómsúrskurðum hans ekki á-
frýjað til neins annars dómstóls.
Edda
stærsta skíp íslenska
Kotans
kom í fyrsta sinn
til landsins í gær.
í gfer kom til Hafnarfjarðar
líið nýja skip Eimskipafjelagsins
Lsafold, Edda nefnt, sem hið fyrra
skip með því nafni, er strandaði'
nálægt Honiafirði í vetnr.
Skip þetta keypti fjelagið í
Hollandi, og önnuðust þeir kaup-
in, Gunnar Guðjónsson skipa-
miðlari og Gísli -Tónsson.
Edda liin nýja hefir rúmlega
2000 smálesta burðarmagn, og er
því heldtir stærri, en Dettifoss,
sem hingað ti) hefir verið stærsta
skip íslenska flotans. Er Edda
271 fet á lengd.
Skipið er bygt 1919, var áður
Kristófersson, og er skipshöfnin
að me.stu leyti hin sama,
Skipið kom að þessu sinni með
kolafarm til Hafnarfjarðar, en
kemur bingað um helgina.
1. maí í Noregi.
Oslo, 2. maí. FB.
Kröfugöngur fóru fram að
venju i ölluni norskum bæjum.
Veður var hvarvetna gott. I Oslo
voru 7 kommiinistar handteknir
fyrir brot á lögum um bann við
notkun einkennisbúninga í póli-
tískum tilgangi. I Melbo var haka-
krossfáninn á þýska konsulatinn
skorinn niður af kommúnistnm.
Svipaður atbnrður gerðist , í
Kristianssand. Að öðru leyti fór
alt friðsamíega fram.
Samningar gerðir
Haf narf jarðarhöfn:
spænskt saltskip
skipið „Edda“ með kol.
í förum milli Hollands og Afríku Tmilli Þjóðverja Off JÚgÓslava.
með farþeg'a og flutning, en far- J Belgrad, 2. maí. FB.
þegarúmi þess hefir verið breytt j Þjóðverjar og Jugóslavar hafa
í kolahólf. 'Ganghraði er 12% gert með sjer viðskiftasamníng,
og flutninga- ’míla. Skipstjóri er hinn sami og'sem byg'gist á grundvelli bestu
á hinu fyrra skipi fjelagsins, Jón kjara.
I
koin
I
Óeirðir í París.
Kommúni§(ar stofna til
blóðsúthellinga.
París, 1. maí. FB.
I flestum Evrópulöndum bar
lítið á óeirðum 1. maí, nema í
Austurríki og Frakklandi (París.).
Óeirðir þær, sem urðu sumstaðar
í Austurríki, voru þó hvergi mikl-
ar, en í París brutust út alvar-
legar óeirðir. Tlrðu þær aðallega
í verkamannahverfi einu í útjaðra-
hverfi borgarinnar. Ilandtók lög-
reglan þar einn af leiðtogum kom-
múnista, og gerði þá múgurinn
árás á lögregluna og' skaut á
hana. Var lögreglan rniklu lið-
færri og varð að láta undan síga
í bili. Iljelt múgurinn áfram ó-
spektum og hlóð virki á götunum,
því að fyrirsjáanlegt var að lög-
reglan mundi brátt koma á vett-
vang á ný og' vera þá liðsterk.
Bjuggust nú sumir kommúnistar
til varnar, en búðarrán og-hermd-
arverk byrjuðu þegar á svæði
þessu. Þegar lögreglan kom á
Vettvang sáu fyrirliðar hennar, að
þörf myndi enn aukins liðs. Er
]>að kom voru virki kommúnista
tekin með áhlaupi, og þeir vir
flokki þeirra handteknir er ekki
liöfðu komist undan, er flótt.i
bi. 'ast í lið þeirra. Lögreglan kom
brátt, kyrð á aftur í liverfinu.
London 2. maí. FÚ.
I gærkvöldi olli það miklum
æsingum í París, að upphlaup
mikið varð og bardagar á götum
sem byrjuðu með þeim hætti, að
ráðist var á nokkra vagnstjóra,
sem voru að taka vagna sína út
úr vagnaskýlunum. Þegar einn
af ökumönnunum særðist, köll-
uðu fjelagar hans á lögregluna,
og byrjuðu þá óeirðirnar fyrir
alvöru. Stjettáhellur voru rifnar
upp og notaðar sem skeyti. —
Óeirðamennirnir leituðu hælis í
verkamannabústöðum nokkrum,
og rigndi þaðan grjóti, eldhús-
áhöldum og blómapottum yfir
höfuð hermanna og lögreglu-
manna. Því næst hófst skothríð
með rifflum og skammbyssum
og særðist einn lögreglumaður.
Var þá varnarliðið kallað á vett-
vang, og með 2000 manna vopn-
aðri sveit tókst lögreglunni að
lokum að hreinsa göturnar og
korna á umsát um byggingar þar
sem óeirðamennirnir höfðust
við. Leitarljós voru notuð og alls
konar hernaðartæki, en þó leið
alt til morguns áður en sumir ó-
eirðamennirnir gæfust upp. —
Voru þá húsakyníii öll að lokum
rannsökuð og 20 menn handtekn
ir. Verkamenn eru nú í dag að
gera við byggingar þær, er
skemdust í bardögunum.
Dönsku leikararnir
koma ekki.
Frá því hefir verið sagt, að
liingað væru væntanlegir leikar-
ar frá Kgl. leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn, þau Eyvind Johan
Svendsen og frú Elsa Skouboe,
á vegum Leikfjelags Reykjavíkur
með sjónleikinn „Hr. Lambertier",
Ilafði Sveinn Björnsson sendi-
herra átt í samningum fyrir hönd
Leikf jelagsins hjerna við leik-
liúsið og leikendurna og hofðu
livorttveggja áliuga fyrir því, að
nr leikförinni g'æti orðið. En á
síðustu stundu breyttust. áform
leikendanna fyrir sumarið svo, að
þeir sáu sjer ekki fært að koma
hingað að þessu sinni. Hafði Leik-
fjelagið sótt um styrk hjá bæn-
um til þess að ljetta undir með
kostnaðinn, sem af leikförinni
myndí leiða, en bæjarráðið synj-
að styrkbeiðninni og kom það
ekki að sök iir því svona fór.
Skuldamál Þjóðverja.
Berlín, 2. maí. FB.
Ráðstefna sú, sem vfir stendur
út af skuldamálum Þjóðverja,
hafði í dag til meðferðar álit og
.skýrslur nefndar, sem hafði ýmis-
bagfræðileg atriði í sambandi við
skuldamálin til athugunar. Ráð-
stefnunni var frestað til morguns
(fimtudags). — Ástæðan til þess
að. samkomulag hefir enu ekki
náðst er m. a. talin sú, að ýmsir
skulduautanna, m. a. Bandaríkja-
menn, eru mjög' mótfallnir frek-
ari tilslökun.
frð Slysavarnafielaginu.
Gjöf frá konum í Rangár-
vallasýslu.
Ágæt sumargjöf barst mjer í
-fyrradag til starfsemi S. V. í.
þar sem sýslumannsfrú, Rágn-
heiður Einarsdóttir, Efra-Hvoli í
Rangárvallasýslu. sendi fjelaginu
kr. 50,00 — fimtíu krónur — að
gjöf frá Kvenfjelaginu „Eining-
in“ í Hvolhreppi.
Kvennf jelagið samþykti þessa
peningagjöf á aðalfundi sínum
þann 2. apríl s. 1. og er sýslu-
mann.sfrúin gjaldkeri þess fjelags.
Þótt Slysavarnaf jelagið hafi
yfir engu að kvarta um framgang
starfseminnar, eftir ástæðum, þá
er það hreinasta undrunarefni og
efti'rtektarvert, að hvert kvenfje-
lagið eftir annað, lengst upp til
sveita skuli vera að senda okkur
peninga, en þetta sýnir meðal
annars, hve S. Vr. í. á nú orðið
mikil ítök í hugum og hjörtum
landsmanna, og sjer kvenfólkið,
sem hefir þó vanalega minni pen-
ingaráð en karlmennirnir — engn
síður naiiðsynina á starfsemi S.
V. í., en ]ieir, og er gott til þess
að vita, og liefir það sýnt glæsi-
legan árangur hingað til, hve
kvenfólkið hefir tekið föstum
tökum á starfseminni.
Fyrir hönd S. V. 1. þakka jeg
Kvenf jelag’inu „Einingin“ fyrir
peningagjöfina, óska þess að fje-
laginu gangi það vel framvegis,
að það geti sem oftast látið gott
af sjer leiða, til sem flestra menn-
ingarniála innan lijeraðs sem
utan.
Þ. Þ.