Morgunblaðið - 19.08.1934, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Er hafin skipulögð herferð
gegn Reykjavikurbæ?
Ýmislegt bendir til þess, að nú
sje hafin skipulag'sbundin berferð
á Reykjavíkurbæ af þeim, sem
með völdin fara í þessu landi.
Það er að vísu svo, að íbúar
Reykjavíkur munu ekki hafa
vænst neins góðs af þeirri ríkis-
stjórn, sem nú fer méð völdin.
En þar sem sósíalistar hafa um
helming sinna kjósenda í Reykja-
vík, gátu menn búist við, að þeir
ljetu ekki hafa sig til að hefja
beinlínis skipulagða herferð gegn
íbúum höfuðstaðarns.
En ýmislegt bendir til, að ein-
mitt slík herferð sje hafin undir
forystu sjálfrar ríkisstjórnarinnar
og skulu hjer nefnd nokkur dæmi
þessu til sönnunar.
AhinmibæSu r.
í 16. gr. 1. fjárlaga fyrir árið
1934 segir svo: ,
„Til atvinnubóta í kaupstöðum
«g kauptúnum kr. 300.000.00,
gegh tvöföldu framlagi frá bæjar-
og sveitarfjelögum, enda sje þeim
jafnframt gefinn kostur á láni,
er nemi helmingi framlags þeirra“
Nú var í fjárhagsáætlun Reykja
víkur fyrir yfirstandandi ár, gert
ráð fyrir að varið yrði til atvinnu-
bóta alls á þessu ári kr. 450.000.00
og skyldi fje þetta fengið á þenna
hátt: ‘
Þriðjungur, eða 150 þús. kr.
skyldu greiðast af tekjum bæjar-
ins á árinu.
Þriðjungur, eða 150 þús. kr.
yæri styrkur frá ríkissjóði, sam-
kv. fyrirmælum f járlaga og' loks
Þriðjungur, 150 þús. kr. skyldi
tekinn að láni. ,
Reykjavíkurbær hafði frá ára-
mótum og þar til atvinnubóta-
vinna var lögð niður í maímánuði
varið alls til atvinnubóta rúml.
328 þús. króna. Bærinn var með
öðrum orðum búinn að eyða þeim
150 þús. kr., sem varið skyldi af
tekjum bæjarsjóðs, öllum ríkis-
sjóðsstyrknum (150 þús.) og sem
svarar 28 þús. kr. af þeim 150
þús. kr. er bærinn hugsaði sjer að
taka að láni.
Auðvitað treysti bæjarsjóður
því, að ríkisstjórnin greiddi orða-
laust þann styrk, sem fjárlög
ákveða, það er þriðjung atvinnu-
bótakostnaðar. Bæjarsjóður komst
því í bráðabirgðaskuld við Lands-
bankann, er greiða skyldi með
ríkissjóðsstyrknum.
En hvernig fer ríkisstjórnin að 1
Fráfarandi stjórn var búin að
greiða um 66 þús. króna af þeim
150 þús. kr., sem ríkissjóði bar að
legg'ja fram. En þar sem framlag
bæjarsjóðs var þegar orðið 328
þús. kr. átti ríkisstjórnin að vera
búin að greiða 109 þús. kr., sem
er þriðjungur þéirrar upphæðar.
Þegar svo núverandi atvinnu-
málaráðherra er krafinn um styrk-
inn, greiðir hann að eins 30 þús.
kr. og segir að það sem á vantar
af ríkisstyrknum (54 þús, kr.)
muni verða greitt einhvérntíma
fyrir „lok þessa árs“.
En sagan er ekki öll sögð þar
með.
Bæjarstjórn Beykjavíkur hafði
ákveðið að taka þriðjung atvinnu- bóta, þrátt fyrir skýlaus ákvæði
bótafjárins (150 þús. kr.) að fjárlaganna. Fyrir það kemst bæj-
lámi. arsjóður í vanskil við sinn við-
Bæjarráðið leitaði til Lands-
bankans og Utvegsbankans nm
möguleika fyrir þessu láni, en
fekk „daufar undirtektir“, eins
og segir í brjefi borgarstjóra til
atvinnumálaráðlierra.
Spurðist því borgarstjóri fyrir
um það hjá atvinnumálaráðherra,
hvort ríkisstjórnin gæti gefið
bæjarsjóði „kost á láni“ þessu,
eins og fjárlögin ráðgera.
Svar atvinnumálaráðherra kom
bráðlega, og var á þá leið, að
bæjarsjóði stæði til boða 100 þús.
króna lán í Landsbanka íslands.
Nú spyrja menn: Hvað hefir
breytt svona snögglega ákvörðun
stjórnar Landsbankans? Lántak-
andinn er sá sami, og engin
ríkisábyrgð fylgir. Þykir st.jórn
Landsbankans betra að hafa ríkis-
stjórnina sém millilið í lánveiting-
um til Reyk javíkurbæ jar ? Eðá
liggur annað á bak við þétta?
Það er eðlilegt að menn spyrji
þannig, vegna þess skilyrðis, sem
atviunumálaráðherrann setur bæj-
arstjórn í sambandi við ríkisstyrk-
inn og lánsfjeð.
Skilyrði atvinnumálaráðherra
er þetta: Alt það fje, sem ríkis-
sjóður leggur fram sem atvinnu-
bótastyrk eftir 1. ágúst og alt það
fje, sem ríkisstjórnin hlutast til
um, að bærinn fái að lánað í þessu
skyni, samtals um 234 þús. kr.,
skal varið til „beinna atvinnu
bóta“, en ,.engu af því varið til
endurgreiðslu á því, sem bæjar-
sjóður hefir varið til atvinnubóta
fram til þessa“.
Nii hefir bæjarsjóður, eins og'
fyr gréinir þegar varið 328 þús.
kr. til atvinnubóta, en á móti því
fje aðeins fengið 66 þús. kr. úr
ríkissjóði, í stað 109 þús. kr. —
Reykjavíkurbær hefir því varið
262 þús. kr. úr sjóði bæjarins til
atvinnubóta, eða 112 þús. fram
yfir fjárveitingu sína. Þessi um-
framgreiðsla fór auðvitað fram*
upp á væntanlega greiðslu ríkis-
sjóðs.
En nú kemur Haraldur Guð-
mundsson og segir: Allur sá styrk
ur, sem jeg' greiði til atvinnubóta
í Reykjavík skal teljast nýtt fram-
lag og enginn styrkur greiðast á
móti því, sem bæjarsjóður er bú-
inn að verja til atvinnubóta.
Og Haraldur segir meira: Alt
það fje, sem jeg útvega .bæjar-
sjóði að láni til atvinnubóta, skal
'eljast nýtt framlág. Hefir þv
stjórn Landsbankans með því að
nota atvinnumálaráðherrann sem
millilið um lántökuna beinlínis
orðið til þess, að koma bæjarsjóði
vanskil. við bankann.
Atvinnumálaráðherra segir, að
>ær 84 þús. kr-, sem ógreiddar
oru 1. ágúst. af ríkisstyrknum
og þær 150 þús. kr.. sem hann
ætlar að útvega bænum að láni
- samtals ca. 234 þús. kr. —
skuli varið til „beinna atvinnu-
bóta“.
Af öllu þessu háttalagi er auð-
sætt, að alt er gert til þess að
reyna að stöðva allar atvinnubæt-
ur bæjarins.
Bæjarsjóður er svikinn um
styrk úr ríkissjóði til atvinnu-
skiftabanka.
Þegar bæjarráð leitar fyrir sjer
um lán hjá lánstofnunum, f.h.
bæjarsjóðs, fær það afsvar. Þegar
svo ríkisstjórnin fer á stúfana
og biður um sama lánið handa
sama lántakanda kemur óðara já,
En ríkisstjórnin notar svo þessa
aðstöðu til þess að setja bæjar-
sjóði afarkosti, fremur lagabrot
og svíkst um að gera skyldu sína.
Blöð rauðliða nota svo þetta til
rógsherferðar á Reykjavíkurbæ í
því skyni, að spilla áliti hans og
trausti.
Varalögreglan.
Öll framkoma ríkisstjórnar-
innar í lögreglumálunum bendir
einnig til þess, að um skiplags-
bundna ofsókn sje að ræða gegn
íbúum Reykjavíkur.
Alþingi 1933 samþykti lög um
lögreglumenn (1. 92, 1933). —
Samkvæmt þeim lögum er ríkis-
stjórninni heimilt, ,,að fengnum
tillögum bæjar- eða sveitar-
stjórnar, að fyrirskipa, að í bæj-
um (kaupstöðum eða kauptún-
um), þar sem eru 1000 íbúar eða
fleiri, skuli vera alt að tveimur
starfandi lögregluþjónum á
hverja 1000 íbúa“. (1. gr.).
Þar sem slík ráðstöfun er
gerð, „skal ríkissjóður greiða Víí
hluta kostnaðar við lögreglu og
löggæslu bæjarins, þó eigi fyr
en að minsta kosti einn lögreglu
þjónn kemur á hverja 700 í-
búa“. (2. gr.).
Nú hafði fyrverandi stjórn á-
kveðið, í samráði við bæjar-
stjórn Reykjavíkur, að hið fasta
lögreglulið Reykjavíkur skyldi
skipað 48 mönnum, en var áður
27. Má því segja, að hjer hafi
fyrv. stjórn farið meðalveginn
samkv, ákvæðum laganna, í á-
kvörðun um tölu lögregluþjóna
í Reykjavík, því lágmarkið er
44, en hámarkið um 60.
Lögin um lögreglumenn mæla
einnig svo fyrir, að ef ráðherra
telur nauðsynlegt vegna öryggi
bæjar, að lögreglulið sje aukið
enn meir, geti hann, „að fengn-
um tillögum bæjarstjómar,
bætt við varalögreglumönnum,
og greiðir þá ríkissjóður alt að
helmingi þess kostnaðar, sem
leiðir af aukningunni, en þó
ekki hærri fjárhæð en nemur
kostnaðar af hinu reglulega lög-
regluliði". (6. gr.).
Samkvæmt þessu hafði fyrv.
stjórn ákveðið, í samráði við
bæjarstjórn Reykjavíkur, að
hjer skyldi vera varalögreglu-
lið, skipað 40 mönnum. Kostn-
aður við lið þetta er hverfandi,
eða um 20 þús. kr. á ári.
Með þessu mátti segja, að
komin væri viðunandi skipan á
lögreglu bæjarins, enda hefir
það sýnt sig, að síðan aukning
Iögreglunnar var gerð, hefir
ríkt fullkominn friður í bænum.
Þegar svo stjórn rauðliða tek-
ur við völdum, umturnar hún
öllu sem búið var að gera í þess-
um málum. Hún fyrirskipar, að
öll varalögregla skuli lögð niður
þegar í stað og hún ætlar auð-
sjáanlega að neita, ,að taka þátt
ins, eins og lögin um lögreglu-
menn mæla fyrir.
Hermann Jónasson, dóms-
málaráðherra, sem þessa fyrir-
skipan gefur, kveðst ekki gera
þetta af þeirri ástæðu, að hann
álíti bæjarlögregluna nægilega
öfluga, heldur vegna hkis, að
hann telji óheimilt að setja á
stofn varalögreglu fyr en bæj-
arlögreglan hafi náð því há-
marki, sem lögin gera ráð fyrir
Látum það vera, að dóms-
málaráðherrann sje þessarar
skoðunar — þó hitt sje vafa-
laust hið rjetta í þessu efni, að
þetta er algerlega á valdi ráð-
herra. En aðferð dómsmálaráð-
herrans er algerlega óforsvar-
anleg og fullkomið gerræði.
Hafi hann ekki viljað fallast
á gerðir síns fyrirrénnara, átti
hann að sjálfsögðu að tilkynna
það bæjarstjórn og fyrirskipa
enn meiri fjölgun hins fasta lög
regluliðs. Hitt, að fyrirskipa af-
nám varalögreglunnar og sam-
tímis að játa, að hið fasta lið
bæjarins sje of veikt, er glap-
ræði og sýnir hve óhæfur dóms-
málaráðherrann er í sinni stöðu.
Svo er auðvitað þessi aðferð ráð
herrans gagnvart varalögreglu-
mönnunum gersamlega óverj-
andi.
Dómsmálaráðherrann og þeir
aðrir, sem styðja hann í þess-
ari herferð gegn lögreglunni
halda því fram, að með því að
hafa varalögreglu í Reykjavík,
áður en bærinn hafi náð þeirri
hámarkstölu, sem gert er ráð
fyrir í lögunum um lögreglu-
menn, sje verið að eyða fje rík-
issjóðs til Reykvíkinga einna,
því þetta komi öðrum lands-
hlutum ekkert við.
En þetta er hinn mesti mis-
skilningur. Öflug lögregla í
CHARMIS
SÁPAN
er sjerstaklega góð.
Mýkir börundið,
er drjúg
og hefir góðan
i 1 m.
Fæst í flestöllum
verslunum borgarinnar.
Sementsskóflur,
Steypufötur.
Múrskeiðar.
Múrbretti.
JÁRN V ÖRUDEILD
Jes Zimsen.
Reykjavík er ekki mál Reyk-
víkinga einna, heldur mál allr-
ar þjóðarinnar. Hjer í Reykja-
vík ber mest á óaldarlýð komm-
únista, sem sitja á svikráðum
við þjóðskipulagið. Tækist þess-
um lýð að gera byltingu hjer í
höfuðstaðnum, myndi sú bylting
•auðvitað þegar í stað ná til allr-
ar þjóðarinnar.
Hvergi ríður eins á því, að til
sje öflug lögregla og hjer í
Rvík. En því aðeins getur lög-
reglan orðið nægilega öflug
hjer, að fullkomið samstarf sje
um þetta milli bæjarstjórnar og
ríkisstjórnar. Lögin um lögreglu
menn gera ráð fyrir þessu sam-
starfi; fjölgun lögregluliðs bæj-
arins og varalögreglan bygðist á
þessu samstarfi.
Núverandi dómsmálaráðherra
hefir nú brotið niður og eyði-
lagt alt það starf, sem búið var
að vinna. Það starf vinnur hann
okki í þágu alþjóðar, heldur í
þágu tiltölulega fárra' manna,
sem bíða eftir tækifæri til þess,
að ráðast með ofbeldi á lýð-
ræðið og þjóðskipulagið. Hann
gerir það einnig til þess, að geta
svalað sjer á þeim bæjarstjórn-
ar meirihluta, sem ræður nú yfir
málefnum bæjarins. En hann
gætir ekki að því, dómsmála-
ráðherrann, að með þessu fram-
ferði, hittir hann ekki aðeins
sína pólitísku andstæðinga, held
ur alla borgara þessa lands,
sem vilja að friður ríki í þjóð-
fjelaginu og lýðræðið megi efl-
í Hafnarfirði
óskast 2 herbergi og eldhús, sem
næst miðbænum 1. ókt. — Upp-
lýsingar í Alþýðubrauðg'erðinni,
Hafnarfirði.
Jafnframt því, að Skamfia-
mótorar, hafa fengið miklar
endnrbætur eru . þeir nú
lækkaðir í verði.
Carl Froppé
Aðalumboðsmaður.
lögreglukostnaði höfuðstaðar- ast og blómgast.
Sagarþjalir,
Þrístrendar og sverðþjalir
frá Öberg: og Disston
fyrirliggjandi.
Heildsala og smásala.
JÁRNVÖRUDEILD
Jes Zimsen.
Kaffi- og
matsolustofan
VALHÖLL,
liefir verið opnuð í Mjólkurfje-
lagsliúsinu við Naustagötu.
Heitur og kaldur matur og
(1 rykki r.
Matur afgreiddur til heimflutn-
ings, ef óskað er.