Morgunblaðið - 24.08.1934, Blaðsíða 4

* 4
MORGUNBLAÐIÐ
Iðgreglan.
Eftir Magnús Guðmundsson.
1 síðasta tölubl. „Tímans“ er
mjer send miður vingjarnleg
kveðja út af lögreglumálunum.
Þykist jeg þar þekkja fingraför
eftirmanns míns í dómsmálaráð-
herrasætinu og vil jeg svara
því nokkrum orðum, með því að
mjer þykir skorta á, að sann-
girni sje beitt, enda gat jeg, eft-
ir fyrri reynslu, átt von á því
úr þeirri átt.
Eitt samningsatriði við undir-
búning hinnar nýju stjórnar-
myndunar var það, að stöðva
skyldi greiðslur úr ríkissjóði,
sem nú fara fram til að halda
uppi varalögreglu. Það mætti
ætla, að þegar svo hátíðlega er
um hnútana búið, að tveir flokk
ar, sem eru að bindast bróður-
böndum, taka þetta upp í sam-
vinnustjórnarskrá sína, þá sje
um mikilsvert atriði að ræða
fyrir land og lýð. En þegar þess
er gætt, að frá áramótum síð-
ustu og til byrjunar yfirstand-
andi mánaðar voru ríkissjóði
færðar til gjalda vegna varalög-
reglu um 11 þús. kr., samkvæmt
því sem „Tíminn“ s'egir, þá virð-
ist ekki vera um þau ósköp að
ræða, að þurft hefði að gera
um þetta sjerstakan samning.
En jeg skil vel, áð Alþýðufl.
hefir viljað taka þetta upp til
þess að svínbeygj* Framsóknar-
fl. og til þess að minna beri á
beygjunni, reynir svo „Tíminn“
að blása þetta mál upp sem
stórkostlegt fjármál. En það
mun fara svo, að það verður
erfitt fyrir stjórnina að gera
stóran úlfalda úr þessari
greiðslu til varalögreglunnar,
sem svarar til hjer um bil 50
kr. á dag. Það er hætt við, að
stjórnin verði mint á, að eitt af
hennar fyrstu verkum var að
hækka umsamið vegavinnukaup
um upphæð sem sennilega nem-
ur alt að 1000 kr. á dag.
En fyrst svona hátíðlega var
á þessu litla fjármáli tekið, þá
hefði mátt ætla, að dómsmála-
ráðherrann hefði haldið þenna
lið samningsins. Það er þó ekki,
því að það er upplýst, að á
Siglufirði eiga að starfa áfram
4 varalögreglumenn og væntan-
lega á ekki að ,,stöð*va“ greiðslu
til þeirra. Jeg minni á þetta, til
þess að það komi skýrt fram, að
núverandi stjórn hefir ekki, þeg
ar til framkvæmdanna kom,
sjeð sjer fært áð afnema alla
varalögreglu, eins og hún þó
hátíðlega lofaði. Kannske er
þetta lítill vottur þess, að stjórn
in ætli sjer að verða frægari
fyrir eitthvað annað en orð-
heldni.
Það er auðfundið, að „Tím-
inn“ sjer vel, að það er ekki
hægt að gera sjer mikinn mat
úr þeim 11 þús. kr., sem færðar
hafa verið til gjalda á yfir-
standandi ári til varalögreglu.
Hann tekur því það ráð að býsn-
ast yfir kostnaðinum 1932 og
1933. En þegar á að rjettlæta
það loforð stjórnarinnar að
,,stöðva“ allar greiðslur til vara
lögreglu, þá verður að miða
gildi þess loforðs við það á-
var gefið, en ekki við það á
stand, sem var einhverntíma áð
ur. Greiðsla sú, sem fram hefir
farið á árinu 1934 sýnif, að
búið var að koma þessu máli
það horf, að útgjöld ríkissjóðs
til þessa voru á engan hátt til
finnanleg.
Ef sú tilgáta mín er rjett, að
áðurnefnd „Tíma“-grein sje
runnin undan rifjum eftirmanns
míns, og jeg er sannfærður um
að svo er, þá verð jeg að segja
að það kemur úr hörðustu átl
er hann kvartar yfir þessum
kostnaði árin 1932 og 1933, því
að hvernig tókst honum að
halda uppi reglu hjer í bænum
með hinni reglulegu bæjarlög-
reglu? Það vita allir, að þegar
mest á reyndi gat hann það
ekki. Til þess geta ekki legið
nema tvær ástæður, annað hvort
að lögreglan hafi verið of fá
menn eða stjórn hennar verið
áfátt nema hvort tveggja hafi
verið og mun það rjettast. Nú-
verandi dómsmálaráðherra, sem
á þeim tíma var lögreglustjóri
hjer í bænum, getur því ðkki
haldið því fram, að lögreglan
hjer í bænum hafi verið nægi-
lega sterk 9. nóv. 1932, nema
játa um leið, að hann hafi ekki
haft manndóm, vit eða vilja til
að stjórna henni. Nú geng jeg
út frá, að hann vilji að minsta
kosti ekki viðurkenna slælega
stjórn sína á lögreglunni, hvað
sem aðrir kunna að álíta og frá
hans sjónarmiði gat því ekki
verið um annað að ræða en lög-
regluaukningu. En þegar svo
er, hæfir ekki að skrækja á eftir
yfir því, að kostnaður hafi af
því hlotist. Það átti hver og
einn að geta sagt sjer sjálfur.
Jeg minni á, að eftir bardag-
ann hjer hinn 9. nóv. 1932, voru
flestir lögregluþjónar bæjarins
óstarfhæfir sökum meiðsla. Lög
reglustjórinn sjálfur var meðal
þeirra örfáu af lögregluliðinu,
sem kom algerlega ómeiddur úr
þeim ófagra leik, hvað sem vald
ið hefir. Þegar svo var ástatt,
var enginn ann^,r kostur til fyrir
menn með ábyrgðartilfinningu
en auka lögregluna þegar í stað.
Það var ekki unt í skjótri svip-
an að gera þetta á annan hátt
en með varalögreglu og þeirri
varalögreglu varð að halda.
þangað til annað skipulag, sem
talið var sæmilega trygt, var
komið á. Allir sjá væntanlega,
að ef nauðsyn var á.varalög-
reglu eftir 9. nóv. 1932 hlaut
sú nauðsyn að haldast, þar til
lögreglan var aukin á annan
hátt. Sú lögregla, sem sýndi sig
*að vera of fámenn 9. nóv. 1932,
hlaut líka að geta orðið of fá-
menn hvenær sem var, þar til
hin nýja skipun komst á, sem
ráðgerð er í lögum nr. 92, 1933.
Með þessu er svarað þeirri
ákúru „Tímans“ í minn garð, að
jeg hafi ekki afnumið varalög-
regluna nógu fljótt. Hún var af-
numin eins fljótt og gerlegt var
eftir að bæjarstjórnin hafði á-
kveðið að auka lögregluliðið og
komið aukningunni á. Fyr var
stand, sem var þegar loforðið ekki hægt að gera þetta, nema
eiga á hættu endurtekningu á
því, sém varð 9. nóv. 1932 og
ætti sá maður, sem þá bar á
byrgð á lögreglu bæjarins, sist
að álasa fyrir, að fyrir þá hættu
var girt. Það nær því engri átt
að telja það brot á lögum nr. 92
1933 að varalögreglunni var
haldið þann tíma, eftir að þau
komu í gildi, sem þurfti til að
skapa það ástand, sem þau ráð-
gera. Ef jeg hefði með þessu
brotið nefnd lög, þá brýtur Her-
mann Jónasson eða lætur við
gangast, að brotin sjeu nú dag-
lega bráðabirgðalög, sem hanii
hefir undirritað, um verðlag slát
urfjárafurða o. fl. 1 3. gr. þeirra
segir t. d„ að enginn megi slátra
sauðfje til sölu nje versla með
kjöt án leyfis kjötverðlagsnefnc
ar. Þetta er þó gert nú daglega
leyfislaust þrátt fyrir að lögin
eru komin í gildi. En þetta er
alveg eðlilegt og jeg saka hann
ekki um lögbrot í þessu efni, því
að sá undirbúningur, sem lögin
ráðgera hefir ekki farið fram og
verður að ætla til þess tíma, sem
verður að vera því lengri, sem
undirbúningurinn er meiri eða
seinlegri.
Ennfremur er rjett að benda
á. að lögin um lögreglumenn
frá 19. júní 1933 (nr.- 92) eru
heimildarlög handa ráðherra,
svo að jeg hefði alls ekki brotið
þau, þótt jeg hefði aldrei fram
kvæmt þau.
Alt hjal um brot af minni
hálfu í þessu efni eru því stað-
lausir stafir.
Þá er og sagt í nefndri
Tíma“-grein, að jeg hafi brotið
hin áðurnefndu lög um lög-
reglumenn með því að sam-
þykkja að komið væri á hjer í
bænum 40 manna varalögreglu
En þetta er jafnfjarri sanni og
um hitt brotið. 1 6. gr. laga þess-
ara er ráðherra heimilað, þegar
hann telur nauðsynlegt, að auka
meira en segir í 1. gr. lögreglu-
lið bæjar. í 1. gr. laganna er
ráðh. heimilað með þeim tak-
mörkunum, sem þar greinir, að
fyrirskipa, alt að tveimur starf-
andi lögregluþjónum á hverja
1000 íbúa. Þetta orðalag sýnir,
sbr. orðin „alt að“, að ráðherra
ræður hversu margir lögreglu-
ijónar sjeu, þó þannig, að hann
hefir ekki heimild til að fyrir-
skipa fleiri en sem svarar tveim
á 1000 íbúa. En hann getur lát-
ið sjer nægja með færri. Nú
segir í Tímagreininni, að af því
að lögregluþjónafjöjdinn í
iteykjavík sje ekki.í hámarki,
). e. 2 á 1000, þá hafi verið ó-
leimilt að samþykkja stofnun
varalögreglu, en þetta er bygt á
)eim misskilningi, að ráðherra
sje neyddur til að fyrirskipa há-
markstölu lögregluþjónanna. —
Lögreglan í Reykjavík hefir ver
ið aukin „eins og segir í 1. gr.“,
sem lögin segðu „eins og mest
segir í 1. gr.“.
Það er leiðinlegt að þurfa að
carpa um svona atriði í blaða-
greinum, en jeg svara þessu af
)ví, að Hermann Jónasson virð-
ist vera mjög glámskygn á
hvað sje löglegt og hvað ekki,
)egar jeg á í hlut.
Enn er sagt í „Tíma“-grein-
inni, að jeg hafi brotið hin sömu
lög, með því að heita bæjar-
stjórn endurgreiðslu á % kostn-
aðar við lögreglulið bæjarins,
samkvæmt 2. gr. margnefndra
laga. Þetta brot á að liggja í
því, að nýfallinn undirrjettar-
dómur segir, að 7 menn, sem
bæjarstjórnin rjeð án samþykk-
is lögreglustjóra, sjeu ekki lög-
lega ráðnir og þess vegna verði
færri löglega skipaðir lögreglu-
þjónar í Reykjavík, en til er
skilið í 2. gr.; þ. e. 1 á hverja
700 íbúa.
Ástæðan til þess, að fyrir-
skipað er, að ríkissjóður skuli
greiða Ye hluta lögreglukostn-
aðareins þegar 1 lögregluþjónn
er á hverja 700 íbúa, er vita-
skuld sú, að bæjum er talið um
megn að greiða meira en •%
þegar ekki eru fleiri í'buar um
hvern lögregluþjón. Nú hefir
Reykjavíkurkaupstaður ákveðið
að greiða mönnum þessumkaup
hvort sem þeir reyndust löglega
eða ólöglega ráðnir að áliti dóm
stóla og hafa þeir starfað að
ýmsum lögreglumálum fullum
fetum og veit jeg ekki til að
neitt hafi verið að starfi þeirra
fundið.
Lögregluþjónar þessir hafa
því verið ,,starfandi“, eins og
segir í 1. gr. laganna frá 1933
og verður auðvelt að fá sann
anir fyrir því, ef á þarf að
halda.
Eftir þessu sýnist ekki efi á,
að Reykjavík á heimtingu á að
fá endurgreiddan lögmæltan
hluta af lögreglukostnaðinum.
Mýfsastu
físktiblöðin:
Jeg hefi þá sýnt fram á, að
ásakanir í minn garð um lög-
arot eiga sjer engan stað.
En fyrst jeg hefi nú lagt þá
rækt við þessar röngu sakar-
giftir að svara þeim, þá þykir
mjer um leið rjett að benda á
hversu þessum lögreglumálum
var fyrir komið, er jeg hætti
stjórnarstörfum. Þetta tel jeg
nauðsynlegt vegna þess, að sjá-
anlegt er af oftnefndri „Tíma“-
grein, að blaðið vill láta líta svo
út, að mjög mikill kostnaður
íafi stafað af varalögi'eglunni,
begar hin nýja stjórn tók við.
Varalögregla var hvergi á
andinu nema í Reykjavík og á
Siglufirði. Á báðum þessum stöð
um hafði komið til alvarlegra
óeirða og nauðsynin því auðsæ
og brýn. Um varalögregluna á
Siglufirði þarf ekki margt að
ræða. Hún var stofnuð eftir til-
mælum Sjálfstæðismanna og
)eggja þeirra flokka, sem að
ríkisstjórninni standa. Ríkis-
stjórnin hefir nú, eins og fyr er
vikið að, viðurkent þessa nauð-
syn og er þar með útrætt um
)að mál af minni bendi í bili.
í varalögreglunni í Reykjavík
eru 40 menn. Kaup þeirra er
50 kr. á mánuði hvers. Árslaun
)essara manna allra eru þá
24000 kr. Þar af greiðir ríkis-
sjóður helming en bæjarsjóður
íelming. Annar kostnaður verð-
ur einnig einhver, en hann skift-
ist líka til helminga og jeg hefi
álitið, að fyrir ríkissjóð rnundi
lessi gjaldliður til varalögreglu
íeykjavíkur ekki nema meira
en um 20000 kr. á ári hæst. Af
iessu sjest, að þegar gefið er í
skyn, að árlega muni verða 3
4 hundruð þúsund kr. kostn-
aður af varalögreglunni, þá eru
það hinar mestu fjarstæður. —
Nordisk Mönstertidende,
La Belle Parisienne,
Butterick Fashion Book —
haustblaðið,
Roma’s Pictorial Fashions
Beyers Mode fiir Alle,
Elegante Welt,
Paris Élégant,
L’Élógance Feminine
arblað,
Elite — vetrarblað,
Le Grand Chic,
Le Tailleur Moderne,
Trés Parisien.
— vetr
Barnatískublöð:
Weldon’s Children’s Fashions
Children’s Dress,
Vobachs Kindergarderobe,
L’Enfant Élégant.
IMKSIliKM
Kwlaiversliiii - Sími 2721»
Nýiar kartsfiur
ísl. og útlendar, lægsta verð.
Melónur, Þurkaðir ávextir,
Niðursoðnir og nýjir, flestar
teg. Hvítkál, Blómkál, ísl.
rófur.
Nýja Sólvallabáðírnar
Sveinn Þorkelsson.
Sími 1969.
Lálið
Og
okkur framkalla, kopiera
stækka filnxur yðar.
Öll vinna framkvæmd af útlærð-
um myndasmið.
Amatördeild
THIELE
Austurstræti 20.
Löngu fyrir stjórnarskiftin var
þessu máli komið fyrir á þann
hátt sem telja mátti ríkissjóði
hagkvæmt.
I enda gr. þeirrar, sem hjer
hefir verið svarað, er saman-
burður á stefnu Sjálfstæðis-
flokksins og Fi'amsóknarflokks-
ins og segir þar sv.ö:
,.íhaldsmenn vilja hafa vara-
lögreglu (ólöglega), kostaða af
ríkinu, gagnslausa við daglega
löggæslu, en tiltæka í þjónustu
„máttarstólpanna“ ef „stór slags-
mál“ ber að höndum.....
Framsóknarflokkurinn vill enga
æfintýralögi’eglu. Hann vill lög-
reglu, sem ávinnur sjer traust og
vinsældir með ganglegu starfi".
Jeg hefi tekið þessar setning-
ar upp, ekki til þess að hrekja
fjarstæðurnar í þeim, heldur til
að sýna þá sanngirni og sann-
leiksást, er kemur fram í grein
inni yfirleitt.
Reykjavík, 17. ágúst. 1934.
Magnús Guðmundsson.