Morgunblaðið - 11.09.1934, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
tfm
Einuelöið í Þýskalanöi.

Hitler í Hamborg um kosningarnar.
náð há-
öll æðstu
í sínar
er það,
SÍff
haft
Loksins hefir Hitler
sanarki sínu, og' feng'ið
"völd í Þýskalandi
liendur. Æfintýralegt
íhvernig Hitler hefir
. áfram. Þegar heimsstríðið hófst.
‘fyrir 20 árum, var hann óþektur
<-og atvinnulaus, austurrískur mál-
. araSveinn. Að öfriðnum loknum
ístofnáði hann naziStaflokkinn, en
flokksbræður haiis vóru ])á tæp-
'lega 20 að tölu. Fyrir 4 árum,
smefnilega fyrir þingkosningarnar
sí sept. 1930, hÖfðu nazistar áð
- eins 12 rnemi á ’þingi. Bn tæplega
:.214 ári seinna er Hitler orðinn
rríkiskanslari og flokkur hans lang
. stærsti. flokkurinn í ríkisþinginu,
;sem veitir honum víðtækar heimild
iir til að stjórna án þing's. Ög nú
-eftir andlát Hindenburgs er Hitler
iríkiskanslari, æðsti herdrottinn og-
;æðstij dómari í Þýskalándi. Hann
ihefir bæði löggjafar- og fram-
Ikvæmdarvaldið í sínum höndum.1
.Án þess að spyrja þingið getur
•liann gefið út iög, þar á meðal fjár
iög og skattalög, og jafnvel nýja
•stjórnarskrá, Hann getur g'ert
■samninga við önnur ríki, farið í
stríð og samið frið. Hann er þýski
'kanslarinn, sem er æðsti yfirmað-
ur ríkishersins. Síðan hinn 30. júní
er ennfremur dómsvaldið að
nokkru leyti í höndum Hitlers.
í þingræðu sinni hinn 13. júlí,
'kallaði Hitler sig æðsta dómara í
Þýskalandi: „Jeg bar á þessari
stundu (hinn 30. júní) ábyrgð á
örlögum þýsku þjóðarainnar og
var því æðsti dómari (oberster
<Gerichtsherr). -Teg skipaði svo
fyrir, að uppreisnarforingjarnir
■skyldu skotnir“, sagði kanslarinn,
samltv. liinum opinbera útdrætti
úr ræðu hans. Snemma í júlí gaf
þýska stjórnin út tilskipun, um.
ráðstafanir Hitlers, hinn 30. júní
og' um leið dómsvald kanslarans.
Hitler hefir nú meira vald, en
| við forset.aembættinu, þegar HinJ-
1 enburg andaðist, St.jórnin gaf þá
út lög um sameiningu forse'ta- og
kanslaraembættisins. Hitíer skiþ-
aði svo fyrir, að þessi lög skyldu
lögð fyrir dóm þjóðarinnar. Hinn
19. ágúst, fór svo frám þjóðarat-
kvæði um þessi lög'.
Sem væiita mátti vann Hitler
stórkostlegan sigur. 38 miljónir
af 46 miljónum atkvæðisbærra
manna og kvenna í Þýskalandi
greiddu Hitler atkvæði. Bn hverni
i<t vann Hitler þennan glæsilegá
sigur? Br fylgi hans eins míkið
og atkvæðatölurnar sýna, eða hafa
margir greitt honum atkvæði af
ótta við afleiðingarnar, ef, þeir
I greiddu atkvæði á móti lionum? .
Yafalaust hefir mapgt valdið
því, að Hitler ■ fekk svona mörg
atkvæði. Nazistar börðust ákaft
fyrir því, að fá sem flest atkvæði
við þessa atkvæðagreiðslu, en öll
kosningabarátta af hálfu stjórnar-
andstæðinga var útilokuð, þar
sem málfrelsi, samkomur og rit-
frelsi er afnumið í „þriðja. ríkinu“.
1 miðri kosningabaráttunni biríu
nazist.ar erfðaskrá Hindenburg's,
þar sem liann lýsir transti á
Hitler. Þetta hefir vafalaiist kom-
ið nazistum að góðu liði. Ennfrem-
ur ber að gæta þess, að kjósendur
áttu að eins um það að velja,
hvort Hitler ætti að vera ríkisfor-
seti e_ða ekki. Þeir gátu ekki g'reitt
öðrum atkvæði. Að líkindum hafa
margir lit.ið svo á, að Hitler ætti
sigurinn vísan, að ekkert væri
unnið við að greiða atkvæði á
móti honum, en það gæti hinsveg-
ar verið á.hættumikið, þegar litið
er á, hve lít.ið þarf tii að andstæð-
ingar nazista sje teknir fastir.
Sköinmu fvrir atkvæðagreisluna
skrifaði eitt af nazistablöðunum,
að eingöngu svarnir fjandmenn
ríkis og þjóðar g'reiði atkvæði á
máti Hitler. Það er ekki að undra,
alvarlegir tímar bíða Hitlers, þeg-
ar kemur fram á veturinn og erfið-
leikarnir í atvinnulífinu aukast.
Khöfn í ágúst '34.
P.
Jón Sielgason
stórkaupmaður í Kaupmannahöfn
50 ára í dag.
um í Daehau. Þarna er uni menn
að ræða,, sem liaí'a verið teknir
fastir vegna þess, gð þeir vofu á
móti nazistum. 1 fapgabúðunum í
Dachau, gréiddu allir atkvæði,,
1572 greiddu Hitlei* atkvæði, 8 á
móti honum og 10 satkvæðaseðlar
voru ógildir. Br nú hug'sanlegt að
svo að segja allir pólitísku fang-
arnir í Dachau hafi greitt Iiitler
atkvæði af sannfæringu.
„Times“ og önnur stórblöð, sem
taka má mark á, eru ekki í nein-
uin vafa um það, að margir hafa
ekki þorað annað en .gteiða Iiitler
atkvæði, En hinsv.egar má telja
víst, að miljónir í Þýskalandi trúi
stöðug't á Hitler. En atkvæðatöl-
urnar hinn 19. ágúst gefa ekki
neinn möguleika, til þess að sjá,
hve margir fylgja Hitler af sann-
færingu og hve margir liafa greitt
lionum atkvæði af öðrum ástæð-
um.
Þrátt fyrir hinn glæsilég'a sigur
við atkvæðagreiðsluna eru naz-
istar þó langt frá ánægðir með
úrslitin. Hinn 19. ágúst fekk Hitl-
er 38,2 milj. atkv. eða 88% af
greiddum atkvæðum. 4,3 milj. eða
10,1% greiddu atkv. á móti honum
og 870.000 eða 1,9% atkv. voru ó-
gild. En við atkvæðagreiðsluna í
nóvémber í fyrra fekk Ilitler 40,6
milj. eða 93,4% af greiddum at-
kv. 2,1 milj. eða 4,7%■ greiddu þá
atkv. á móti honum og' 750.000
atkv. eða 1,9% voru ógild. Þar við
bætist að kosningaþátttakan var
nú minni en í nóv. Þá greiddu
96,3% af kjósendum atkvæði, nu
94,5% .‘Hinn 19. ágúst sátu fleiri
lieima, færri greiddu Hitler at-
kvæði og helmingi fleiri greiddu
atkv. á móti honum en í nóv.
Jón Helgason er fæddur við
Eyjafjörð þann 11. september
1884. Þeg'ar á unga aldri tamdi
hann sjer glímur og aðrar íþrótt-ir
og var meðal þeirra ungu manna
á Norðurlandi, er um aldamótin
stofnuðu Ungmennafjelag Akur-
eyrar, er síðan varð vísir að stofn-
up ungmennaf jelaga landsins.
Noltkru eftir aldamótin fór Jón á-
samt Jóhannesi Jósefssyni utan, og
sýndu þeir glímur og íþróttir víða
um lönd. Hann nam sundíþrótt og
leikfimi í Kaupmannahöfn 1910
og' fór að því búnu til Rússlands
og var mörg ár kennari í þessum
listum við Ríkisskólann í Pjeturs-
borg, er nú heitir Léningrad. Árið
1920 flutti hann til Kaupmanna-
hafnar ©g hefir stundað þar versl-
un • síðan, einkum með íslenskar
afurðir.
Árið 1922 skrifaði Jón hjer í
blaðið um lmefaleikamenn, og
1926 skýrði Iiann nokkuð frá veru
sinni í Rússlandi.

fvrra. Einkur
minkað í stórborgi
Hamborg og Köln
af e'reiddum atkv.
1,
■i hans
Berlín,
-25%
I
•:iuni.
voru 20-
á móti Hitler.
Ástæðurnar til þess að fylgi
Bismarck og Yilhjálmur keisari ; þótt margir kjósendur kunni að IJitlers hefir minkað eru vafalaust
höfðu til samans. Hann hefir meira j hafa óttast, að nazistar mundu í margar, fyrst og fremst vaxandi
vald en nokkur annar núlifandi j fyrsta lagi reyna að komast fyrir, efnahagsleg'ir erfiðleikar og svo
Evrópumaður, meira en Napolon {hverjir væri „svarnir fjandmenn hinar mörgu aftökur án rjettar-
•eða Cromwell. Yald Hitlers er svo I ríkisins“ og í öðru lagi að nazistar halda og dóms, hinn 30. júní. Þar
mikið, að erfitt er að finna i sög- jmundu því næst gera ráðstáfanir
nnni dæpii þess, að annað eins : til að ’hindra að þessir f jandmenn
vald hafi verið lagt í hendur eins ■ stofni ríkinu í voða. —
■inanns. I , Times skýrir meðal annars frá
Bins og kunnugt er tók Hitler ‘ atkvæðagreiðslunni í fangabúðun-
að a'uki hafa að líkindum margir
kaþólskir menn greitt atkv.
móti Hitler vegna kirkjumáladeil-
unnar. En þrátt fvrir þetta situr
Hitler stöðugt. fastur í sessi, en
Leikfjelagið
og úfvarpið.
Athugasemd.
1 grein í Mbl. í dag eru þessi
ummæli Iiöfð eftir formanni Leik-
fjelags Rvíkur, Lárusi Sigur-
björnssyni:
,Fyrir ríkisstyrkinn hefir ver-
ið sett sú kvöð á fjelagið, að öll
'leikrit yrðu leikin í útvarpið
ókeypis. En fvrir tilstilli for-
manris útvarpsráðs hefir kvöð
oeirri eigi verið framfylgt, enda
gæti hún orðið fjelaginu mjög'
erfið og gert því mikið fjárhags-
legt tjón“.
Þessi ummæli, eins og þau eru
orðuð, geta. valdið tvennum mis-
skilningi. I fyrsta lagi er kvöð-
111 á Leikf jelaginu miklu takmark-
aðri en hjer segir í rauninni, en í
iðru lagi niætti svo skiljast, að
formaður útvarpsráðs hafi litið
meír á hagsmuni Leikfjelagsins
heldur en útvárpsins, og þetta vil
jeg leiðrjetta.
Kvöðin í fjárlögunum er orð-
rjett á þessa leið: — --- „enda
leyfi það (fjelagið), að útvarpað
je án endurgjalds síðustu sýn-
mgu hvers leiks“. Þetta er raun-
verulega annað en að „öll leikrit
yrðu leikin í útvarpið ókeypis'h
Mergurinn málsins er það, að
þetta ákvæði hefir reynst útvarp-
inu gagnslítið eða gagnslaust í
framkvæmdinni, af þessum ástæð-
um einkum:
1) Leikrit, sem vel geta hæft
leiksviði, eru mjög misjafnlega
fallin til að útvarpa þeim í heiid
sinni og af leiksviðinu. 2). Hljein
milli þátta eru óþægileg fyrir út-
varpið, gera leikina langdregna og
slíta þá sundur tilfinnanlegar en í
leilrhúsi. 3) Það er erfitt að koma
fyrir hljóðnemum í leikhúsi, svo
að vel hevrist til leikaranna. sem
«
færa sig til og frá á leiksviðinu og
Haustvorur
nýkomnir:
Kápuefni.
Efni í Skólakjóla
Kjólasilki, falleg’ir litir.
Siikiundirföt.
Náttkjóíar.
Náttföt.
Skyrtur og;
Buxur.
Skinnhanskar.
Kápu- og Kjólahnappar.
o,g; marR’t fleira.
ðirtln
Mlínu Benedikts,
Laug’avegf 15. Sími 3408.
i
Kartöflur
nýjar ísl. 15 aura y2 kg.
Gulrófur
nýjar ísl. 10 aura y2 kg.
fiuiRimuL
-----rimnmi ■iwnr^
Iflemið:
Vetrarsjöl, tvílit.
UpphlutaSilki frá 6.40 í
iipphlutinn.
Silkiklæði 13.75 mtr.
Ullarefni 1 kjóla og káp-
ur, fallegt og óclýrt
úrval.
Taftsilki, tvíbreitt 3.50
meterinn.
Flauel, svört og’ mislit.
Kvenpeysur frá 4.75
or’ margt fleira.
Verslun
Buðbj. Bergbðisdöttur
Laugaveg 11. Sími 4199.
Hvað er mesf
áríðandi
áður en farið er í ferð?
Að tryggja sig í
Andvokn,
Sími 4250.
liiðlg
til sölu í Hafnarfirði. Tvær laus-
ar íbúðir 1. október. — Upplýs-
ingar í síma 9102.