Morgunblaðið - 25.10.1934, Page 5
IfORGUNBLAÐíÐ
5
Slfórn
Bánaðarfjelags
Islands.
í byrjun þessa þings flutti
iPjetur Magnússon frumvarp um
Ibreytingu á jarðræktarlögunum
sem felur það í sjer að Búnaðax--
þing kjósi alla stjóim Búnaðar-
fjelags íslands og fjelagið fái
þar með fult vald yfir sínum
málefnum. Er þar stefnt til
lausnar á gömlu ágreiningsmáli
sem væntanlega verður nú leyst
á rjettan hátt. Ætti þá bráðlega
að fást reynsla á því hve vel
þeir fulltrúar sem skipa Búnað-
-arþing ei'u vaxnir þeim vanda,
.að í'áða fi'am úr málefnum land
búnaðarins og gera B. í. að heil-
steyptri og áhrifai'íkri stofnun
sem skilið eigi almenna vii'ð-
ingu og traust. ■
Á Landsfundi Sjálfstæðis-
manna 1931 flutti jeg tillögu
•þess efnis, að flokkurinn beitti
sjer fyrir því, að Búnaðarfjelag
Islands væri á hverjum tíma
sem sjálfstæðust stofnun og ó-
háð pólitískum straumhvöi'fum
:í landinu. Tiilagan var samþykt
í einu hljóði. Hafa þó vei'ið
rsnokkuð skiftar skoðanir um
þetta mál í öllurn flokkum.
.Hafa meðhaldsmenn núverandi
skipulags talið því einkum tvent
til giidis: í fyi'sta lagi, að með
því hafi Alþingi tök á að í'áða
hveimig því fje er vai'ið sem
Búnaðai'fjelag íslands fær úr
ríkissjóði, og sje eðlilegt að
þeii'ra yfirráða sje neytt þar
. sem um svo stóra fjái'hæð sje
að ræða.
í öði’u lagi, að með því sje
trygt, að þeir stjórnmálaflokk-
ar, sem fylgi hafa haft meðal
bænda, eigi sinn manninn hver
í stjórn B. í. vegna hlutfalls-
kosningar í landbúnaðai’nefnd-
um.
Báðar þessar ástæður kunna
að hafa við nokkuð að styðjast,
en jeg tel hvoruga bygða á
nægilegi'i víðsýni.
Það ætti nú orðið að vei’a
sæmilega ljóst, öllum almenn-
ingi, að Alþingi hefir á undan-
förnum árum haft takmöi'kuð
ráð urn það og eftirlit með því,
.að fje ríkissjóðs sje notað á
rjettan og hyggilegan hátt, jafn
vel þó á þingi sjeu kosnir hinir
-og þessir ráðamenn á ýmsum
. sviðum. —- Þetta hefir einnig
.i’eynst að vera svo um
fje Búnaðarfjel. íslands, þó
meirihluti stjórnar sje kosinn á
Alþingi. Það er og víst, að með
því, að Alþingi ráði vali á öði’-
um endui'skoðara fjelagsins og
fái ^lögga skýrslu um störf
hans, þá er jafnan hægt að
fylgjast með því hversu vel
fjenu hefir verið varið liðið ái',
og opin leið, að miða stytk til
fjelagsins eftir því.
Hitt, að hætta sje á, að einn
og sami stjórnmálaflokkur taki
úr sínum hópi alla stjói'n B. I.,
getur verið rjett, af því allmik-
ið hefir bólað á því á síðari ár-
um að sumir pólitískir flokkar
okkar lands, hafi viljað beita
pólitísku ofríki. Kæmi þetta fyr
ir þá er um það að segja frá
mínu sjónarmiði, að sem bóndi
og foi'maður í búnaðarsambandi
teldi jeg slíkt mjög óheppilegt,
enda mundi aldrei koma til
mála að Sjálfstæðismenn beittu
þeirri aðferð þó þeir hefðu að-
stöðu til. Ef hinsvegar ætti að
skoða slíkt eingöngu frá hags-
muna sjónarmiði þess stjórn-
málaflokks, sem jeg er í, væri
mjer ekki ógeðfelt að þessi yrði
reynslan, því jafnan er það
svo, að því meiri villur og fjar-
stæður sem pólitískir andstæð-
ingar láta eftir sig liggja, því
hægai'a er að láta þá gjalda
glópskunnar á viðeigandi "hátt.
En svo þessu sje slept, þá skal
engin dul á þaið dregin, að jeg
iít svo á, að búnaðai'samböndin
og miðstöð þeirra, Búnaðarfjel.
íslands, eigi að vera hreinn og
óbundinn hagsmunafjelagsskap
ur bænda, algerlega óháður og
ómengaður af ágreiningi um
pólitíska stefnur og flokka.
Að einstakir stjórnmálaflbkk
ar noti sjer slíkan fjelagsskap
sjálfum sjer til pólitísks fram-
dráttar, er fjelagsleg óráð-
vendni, sem almenningur á að
dæma hart. Sú krafa væri því.
eðlileg og rjettmæt að stjórn-
endur og fastir starfsmenn B. I.
blandi sjer sem allra minst í
pólitískar flokkaþrætui'. — Að
ráða fram úr hagsmunalegum
vandamálum íslensks landbún-
aðar og afla þeirrar þekkingar
sem innlend reynsla og innlend
ar fi’æðilegar tilraunir geta
veitt, er svo mikið starf og
vandasamt, að þess er full þörf,
að þeir menn, sem taka það að
sjer, gangi að því heilir og ó-
skiftir.
Þeir framleiðendui', sem hlut
eiga að máli, bændumii', verða
líka að hafa það ljóst fyrir aug-
um, að ábyrgðin á þeim verk-
um hvíli á Búnaðarþingi, því
þingi, sem þeir einir kjósa og
geta breytt. Að dreifa þeirri
ábyrgð á Alþing og Búnaðar-
þing, er rangt, að svo miklu
leyti sem hjá verður komist og
það er líka rangt, að bændum
sje nauðsyn á sjerstökum stjóm
málaflokki til að vinna það sem
heilsteyptur og sterkur búnað-
arfjelagsskapur á að vinna. Að
Búnaðarþing kjósi alla stjórn
B. í. er því tvímælalaust spor
í rjetta átt. Reynist það illa í
framkvæmdinni, þá vei’ður það
því einu að kenna, að þeir sem
skipa Búnaðarþing hafa eigi
þann þroska til að bera, sem
nauðsyn ber til, og þá eiga
bændur umsvifalaust að skifta
um menn þegar færi býðst.
Alþingi, 18. okt. ’34.
Jón Pálmason.
Petibon, sendikennari flytxu’ há-
skólafyrirlestur í kvöld kl. 8,
stundvíslega. Fyrirlesturinn er um
París.
Ný þingmál.
Ferðaskrifstofa rík-
isins.
. Skipulagsnefndin hefir einn-
ig samið frv. um heimild fyrir
ríkisstjórnina til þess að setja
á stofn ferðamannaski'ifstofu.
í frv. segir svo:
1. gi'. Ríkisstjórnin hefir
heimilt til þess að setja á stofn
skrifstofu til leiðbeiningar ei'-
lendum og inniendum ferða-
mönnum, og nefnist hún Ferða-
mannaskrifstofa ríkisins.
2. gr. Ferðamannaski’ifstofa
x'íkisins skal stai’fa að því að
veita fræðslu um landið, inn-
anlands og utan, með það sjer-
staklega fyrir augtim að vekja
athygli ferðamanna á því.
3. gr. Ferðamannski’ifstofa
í’íkisins skal jafnan veita ó-
keypis leiðbeiningar um ferða-
lög umhverfis landið, og á land
inu, um gistihús, farai’tæki, á-
kvöi’ðunarstaði og annað, sem
ferðamönnum er nauðsynlegt
að fregna um.
4. gr. Ferðamannaski’ifstofa
ríkisins skal hafa rjett til þess .
að heimta gjaldski'á af ferða-
mannaskrifstofum einstakra
manna eða fjelaga, gistihúsum,
veitingahúsum og eigendum
fólksflutningabifreiða. Nú virð-
ist einhver liður gjaldski’ánna
ósanngjarn, og hefir þá Ferða-
mannaskrifstofa ríkisins heim-
ild til þess að bi'eyta honum,
að fengnum tillögum nefndai',
er ferðamannaskrifstofur ein-
staklinga eða fjelaga, eigendur
gistihúsa og veitingahíisa og eig
endur fólksflutningabifreiða
hafa rjett til að tilnefna menn
í, samkvæmt reglugerð, sem
ríkisstjórnin gefur út.
5. gr. Ferðamannaski'ifstofa
ríkisins skal hafa eftirlit með
hreinlæti á gistihúsum og veit-
ingahúsum, prúðmannalegri um
gengni og aðbúnaði ferða-
manna. Finni ferðamannaskrif-
stofa ríkisins ástæðu til umvönd
unar, skal hún gei'a eigendum
gistihúsanna og veitingahús-
anna viðvai*t um það. Nú láta
eigendur gistihúsa og veitinga-
húsa ekki skipast við umvönd-
un Ferðamannaskrifstofu ríkis-
ins,, og hefir þá ríkisstjómin,
að fengnum tillögum Ferða-
mannaskrifstofunnar, heimild
til þess að svifta eigendur gisti-
húsa og veitingahúsa rjettind-
um til þess að reka þau.“
• \
Bæjargjöld á Ak-
ureyri.
Guðbrandur ísbei’g flytur
fi’v. um bæjargjöld á Akui'eyri.
Þar segir svo:
„Bæjarstjórn Akureyrar skal
heimilt, til þess að standa
straum af útgjöldum kaupstað-
arins, að svo miklu leyti, sem
eigi þykir fært að ná nægjum
tekjum handa bæjarf jelaginu
með niðurjöfnun útsvara, að
leggja á allar vörur, sem flutt-
ar eru til eða frá Akureyri, sjer
stakt vöi'ugjald, er nemi alt að
tvöföldu vörugjaldi til Akureyr
arhafnar eins og það nú er eða
verður á hverjum tíma, og skal
ákveða upphæð gjaldsins, til-
högun innheimtu og annað, er
þurfa þykii', með reglugerð,
saminni af bæjarstjóm Akur-
eyrar og staðfestri af atvinnu-
málai’áðhérra. í reglugei’ð má
og ákveða, að aðfluttar vörur
megi eigi afhenda og eigi af-
greiða vörur til útflutnings
nema sýnd sje kvittun fyrir
greiðslu gjaldsins.
Vörugjald þetta má taka lög-
taki.“
í grg. segir svo:
Frumvarp þetta er flutt að til
hlutun bæjarstjórnar Akureyr-
ar. Var ályktun um þetta efni
samþykt á bæjarstjórnarfundi
af öllum fullti'úum bæjarins, að
einum (fullti'úa kommiinista)
undanskildum. Bæjárstjóm Ak-
ureyrar færir sem ástæðu fyrir
tilmælum sínum um flutning
þessa frumvai’ps, að útgjöld
bæjarins fari hraðvaxandi ár
fi’á ári, m. a. vegna aukinna
framlaga til atvinnubóta, en
gjaldþol bæjai'manna faxi hins
vegar þvexrandi, einkum vegna
þess, hve mjög útgerðin hefh'
di'egist saman þar síðustu ár-
in. Sje nú svo komið, að ó-
kleift megi telja að jafna þeirri
upphæð niður á gjaldendur
bæjarins með útsvörum ein-
göngu, er fullnægi brýnni tekju-
þörf hans, og sje því eigi um
annað að ræða en að leita ann-
ara úrræða. Þykir einna tiltæki
legast að fara þá leið, sem hjer
er farið fram á að heimiluð
verði um stundarsakir.
Það er kunnugt, að Akui'eyr-
ai’höfn er ein af bestu höfnum
landsins og hafnar- og bryggju-
gjöld eru þar ótrúlega lág. Það
gjald, sem hjer er farið fram
á að heimilað verði að taka
í bæjarsjó% er því, — sem bet-
ur fer — ekki tilfinnanlegt. —
Hjer við má og bæta því, að
bæjai'stjói’nin hefir ákveðið, ef
frumvarp þetta verður að lög-
um að efni til, að breyta vöru-
gjaldinu til hafnai'innar þann
veg, að lækka það af þunga-
vöi’u, en hækka það eitthvað af
glysvarningi og munaðarvöi'u.
Ljósmagn Stór-
höfðavita.
Jóh. Þ. Jósefsson flytur svo
hlj. þáltill. í Nd.:
„Neðri deild Alþingis skorar
á í'íkisstjórnina að gera ráðstaf
anir til þess að auka ljósmagn
Vestmannaeyjavitans á Stór-
höfða fyrir næstu vertíð.“
í grg. segir svo:
Þingályktun þessi er flutt
fyrir tilmæli vjelbátaformanna
í Vestmannaeyjum. Stói’höfða-
vitinn á Vestmannaeyjum var
reistur árið 1906. Vitinn er
hvítur leifturviti. Ljósið er olíu
ljós, sjónarlengd er talin í sjó-
mannaalmanakinu 18 sm.
Útvegur Vestmannaeyjg hef-
ir mikið aukist síðustu ái’atugi,
vertíðin lengst og sjósókn auk-
ist til stórra muna. Nú sækja
vjelbátarnir á ystu mið, þegar
frá byrjun janúarmánaðar, alt
að 30 sjómílur í hörðustu vetr-
arveðrum. Eru bátar oft úti
um 20 klst. Álit sjómanna er
það, að ljósmagn vitans sam-
svari ekki þeim kröfum, er sjó-
sóknin útheimtir, eins og hún er
oi’ðin.
Ríkisborgararjettur,
Allshn. Nd. flytur frv. um
að eftirtöldum þrem mönnum
skuli veittur ísl. í'íkisborgara-
rjettur:
1. Augustsson, Bjarne August,
fæddur í Noregi.
2. Söi-ensen, Reidar, fæddur í
Noregi.
3. Keil, Max Robert Heinrich,
fæddur í Þýskalandi
Ríkisborgararjettur þessarn
mapna er þó því skilyrði bund-
inn, að þeir, áður en ár er liðið
frá því, er lög þessi öðlast gíldi,
sanni fyrir dómsmálaráðherra,
að þeir eigi ekki ríkisborgara-
rjett þar, sem þeir eru fæddir.
Náttúrufræðisafn
Guðm. Bárðarsonar.
Stefán Jóh. St., Thor Thors
og Þorb. Þorl. flytja svohlj. þál.
till. í Sþ.:
„Sameinað Alþingi alyktar,
áð gi'eiðsla fyrir náttúrufræðá-
safn Guðmundar G. Bárðarson-’
ar, sem ræðir um í 7. tölulið 1.
gi'. laga ni'. 50 frá 19. júní 1933,
urn bráðabirgðabreyting nokk-
urra Iaga, skuli frarn fara úr
þeirn hluta Menningai'sjóðs, er
vei'ja skal til náttúi'ufræðilegra
rannsókna.“
I grg. segir svo:
í 7. lið laga nr. 50 frá 19.
júní 1933, er mælt svo iyrir, að
Menningarsjóði skyldi skylt að
kaupa landinu til handa nátt-
úrufræðisafn Guðmundar B.
Bórðarsonar. En samkvæmt lög-
um um Menningarsjóð, nr. 54
frá 1928, er tekjum sjóðsins
skift í þi'já jafna hluta, og ann-
ast einn hluti sjóðsins útgáfu
bóka, annar kaup á listaverk-
um, en hinum þriðja hluta skal
varið til náttúi’ufi'æðilegra
rannsókna. Nú hafa lög nr. 50
frá 1933 verið fi'amkvæmd
þannig, þrátt fyrir einróma mót
mæli Mentamálaráðs íslands,
að sá hluti af andvirði náttúru-
fræðisafns Guðmundar G. Bárð-
arsonar, sem þegar hefir verið
áf höndum intur, hefir vei’ið
gi’eiddur úr óskiftum Menning-
ai'sjóði, þannig að fje lista- og
bókaútgáfudeildar hefir verið
varið til kaupanna. En þetta
þykir óeðlilegt og órjettlátt.
Auk þess er það þannig, að nátt
úruíræðideild Menningarsjóðs
hefir yfir nokkru fje að ráða,
en lista- og bókaútgáfudeiidir
eru alveg tæmdar af f je. Sýnist
því full ástæða til þess að haga
greiðslunni á þá leið, er í til-
lögunni greinir.
Endurskoðun rjett-
arf arslögg j af ar.
Jónas J. og Jón Bald. flytja
svohlj. þál.till. í Sþ.:
„Alþingi ályktar að fela
dómsmálaráðhexra að skipa nxi
þegar nefnd þriggja lögfræð-
inga til þess að hefja þegar í
stað undirbúning um gagngerð-
ar breytingar og endurbætur á
rjettarfarslöggjöf landsins, í
einkamálum og opinberum mál-
um, eftir fullkomnustu erlend-
um fyrirmælum.
Kostnaðinn við nefndarstörf-
in skal greiða úr ríkissjóði.“