Morgunblaðið - 26.10.1934, Blaðsíða 5

•2
MORGUNBLAÐIÐ
5
Skýrsli iðirekenoa
útaf matvælarannsóknum
dr. lons Vestdal.
sje bætt við 50 kg., sem
standa á voginni rjettri.
*œ) Að hverjum matsmanni sje
fengin til notkunar þrjú
vogarlóð, eitt 5 kg., eitt 1
feg. og 100 gr., til notkunar
við vog á fiski til útfiutn-
ings.
d) Að yfirmatsmönnum sje
heimilað að taka 2—4% yf-
irvigt á hvern pakka af Ijett
verkuðum fiski, sem út er
fluttur. Alt eftir nánari regl-
um, sem settar yrðu.
.'Fiskiþingið. 15. október 1934.
Ól. B. Bjömsson,
form.
Níels Ingvarsson,
ritari.
Þorst. Þorsteinsson.
Barnaheimilið
Sólheimar í Grímsnesi
Eftirrit
úr gjörðabók barnaverndarráðs.
Árið 1934, sunnudaginn 14. okt.
fór barnaverndarráðið að Sól-
iieiimuTi, og vora í för með því
landlæknir Vilmundnr Jónsson og-
f ormaður barnaverndarnefndar
' Eeyk javíkur.
Voru þegar athuguð herbergi og
rúm barnanna og var umg'engni
<511 prýðileg. Heilbrigð börn á
heimílinu eru nú 11. Þau ern veg-
in mánaðarlega af hjeraðslæknin-
um og þunginn færður inn í bæk-
ur. Hafa þau öll þyngst nokkuð.
Mestur þyngdarauki 3 kg. á 3
mán. Börnin eru vel hraust.
Pávitar eru hinir sömu, sem
segir við skoðun stofnunarinnar
":27. júní s. 1.., nema við hefir bæst
ein stúlka, 2- júlí, frá Kópaslteri.
Ern fávitarnir því 7 eða 8, ef með
er talinn 18 ára piltur, sem mun
mega kenna talsvert mikið og
koma, til nokkurs þroska. Um fá-
vitana sjer sem fyr þýsk hjúkr-
unarkona. Hefir hún áðnr um
mörg ár hjúkrað fávitum í Þýslia-
landi, og mun ágætlega fallin til
þessa starfs. Per útlit fávitanna
sífelt batnandi, enda er allur að-
búnaður mjög góður í nýja hús-
inu, sem þeim er ætlað sjerstak-
lega. Hjúkrunarkonan lætur fá-
vitana gera nokkrar æfingar, með
góðum árangri. Þannig' er .t d. eitt
barníð, sem áður lá rúmfast, farið
að stíga á fæturna og situr á dag-
inn í stól. Þá eru fávitarnir teknir
að vefa lítilsháttar í höndunum,
og sá baimaverndarráðið borða
eftir þá og hjúkrunarkonuna.
Heimilið hefir næga mjólk, þar
sem 12 kýr eru í búi. og mikinn
garðmat. Hefir jarðrækt og garð-
rækt verið auk r.
Stofnunin vinnur að dómi barna
• verndarráðsins þarft og gott starf.
Væri einknm æskilegt, að aðstand-
endur fávita sendu þangað þá fá-
vita, sem nokkur von er um, að
'koma megi til meiri þroska.
Sigurbjörn Á. Gíslason,
Ásmundur Guðmundsson,
Arngrímur Kristjánsson.
‘ OBERAMMERGAU.
Tekjurnar af passmsnýingunum
í Oberammergau í sumar urðu 3
miljónir króna. Þar af fara 750.000
í kostnað. En fyrir afganginn á að
byggja skóla.
í sambandi við blaðaumtai
það, sem risið hefir út af vöru-
rannsóknum dr. Jóns Vestdal,
og sem því miður hefir valdið
miklum óróa og hræðslu meðal
almennings um land alt, telur
stjórn Fjelags íslenskra iðnrek-
enda það skyldu sína, að láta
þetta mál til sín taka, ef verða
mætti, að menn áttuðu sig betur
á málinu, og dæmdu ékki að
svo vöxnu máli hina innlendu
framleiðslu, er hjer ræðir um,
svikna og jafnvel stór hættu-
lega til neyslu og notkunar.
Fjelag íslenskra iðnrekenda
vill lýsa því yfir, að fjelagið
mun jafnan átelja harðlega ef
einhver eða einhverjir framleið-
endur búa til og selja svikna
vöru, og mun jafnan kappkosta
með áhrifum sínum, að vinna
að því, að auka alla vöruvönd-
un, og er þess mjög fylgjandi
að sett verði lagafyrirmæli um
vöruvöndun og hafa strangt eft
irlit með, að þessum lagafyrir-
mælum sje fylgt, en hins vegar
telur f jelagið sjer skylt að bera
hönd fyrir höfuð framleiðenda
sjeu þeir hart leiknir um skör
fram, eins og því miður hefir
átt sjer stað í ofannefndum
hlaðagreinum.
Það er vítavert ef nokkur
framleiðandi selur litaða og
blandaða ediksýru undir nafn-
inu ,,vínedik“. Hins vegar mun
ediksýra vera seld á heimsmark
aðinum með ýmsum styrkleika
(frá 98—32% eða minna) og
fer verðið þá eftir styrkleikan-
um. 80 % ediksýra er ekki alveg
hættulaus fyrif. almenning, og
sú ediksýra sem mest er notuð
ög seld í sölubúðum bæði hjer
og erlendis mun algengast hafa
styrkleikann 32—40 %. Styrk-
leikans mun oftast getið í verð-
listum verksmiðjanna eða á
flöskumiðunum og venjulega
tekið fram í hv,aða hlutföllum
hún skuli blandast með vatni til
þess að vera nothæf til geymslu
á matvælum. Það virðist því úti-
lokað þótt ediksýra sje seld
undir 80% styrkleika, þegar
styrkleikans er getið og verðið
fer eftir því, að kalla það fals-
aða vöru. Hjerlendar verk-
smiðjur munu þó selja 80%
ediksýru þegar þess er óskað,
en eðlilega verður verðið þeim
mun hærra.
Að fundist hafi sýnishorn af
ediksýru með óhreininum í,
verður að telja hreina undan-
tekningu, enda segir það sig
sjálft, að framleiðandi gerir
slíkt ekki í gróða skyni, heldur
er það þá af einhverri óhappa
tilviljun. Slíkt getur einnig kom
ið fyrir í hreinsaðri mjólk og
öðrum vörum, en telst væntan-
lega hvergi til vörufolsunar.
Saft.
Saft hefir nú verið fram-
leidd hjer á landi í um 30 ár
og allan þann tíma verið notuð
sama aðferð við framleiðsluna.
Þess er krafist af þeim er saft-
ina nota:
1) að hún hafi nokkuð sterk-
an lit,
2) að hún sje þykk,
3) að hún sje mjög sæt og
4) að hún sje ódýr.
^Það er öllum kunnugt sem
nota hina íslensku saftfram-
leiðslu að hún er ekki og hefir
aldrei verið framleidd af berj-
um, heldur að ki'aftur (essens)
er notaður í stað berja, auk
þess er notaður sykur, ávaxta-
litur og vínsýra. Með því móti
verður saftin ódýr en nothæf.
Nöfnin á saftinni fara eftir því
hverskonar krafttegund er not-
uð. Þessi saft er seld fyrir um
þriðjung til fjórðung verðs mið-
að við berjasaft, sem soðin er
úr ávöxtunum sjálfum. Vera má
að rjettara hefði verið að láta
þess getið á flöskumiðunum að
um eftirlíking sje að ræða. En
þessa hefir ekki verið talin þöiT
] hingað til, vegna þess að allir
notendur vita, að hjer er ekki
um berjasaft að ræða.
Ávaxtamauk. Til framleiðsl-
unnar eru notaðir bæði þurk-
aðir og nýir ávextir (aldrei
pressaðir ávextir). Það má
deila um það, hvort maukið,
sem búið er til á þenna hátt,
sje eins gott og það sem ein-
göngu er framleitt úr nýjum
ávöxtum, en að kalla þetta
vörufölsun virðist altof langt
gengið.
Það skal og tekið fram, að
sterkjusíróp (glycose) er um
það bil y-i dýrara en reyrsykur
og' verður því ekki sagt að það
sje af sparnaðarlöngun að sír-
ópið er notað í stað sykurs, eða
að slíkt geti talist til fölsunar.
Ástæðan er eingöngu sú, að
varan líkar betur á þenna hátt.
Erlendar verksmiðjur nota
alment lit í maukið til þess að
gera það litfallegra, og verður
því væntanlega heldur ekki
sagt, að þetta teljist til fölsunar
þar sem slíkt er leyft erlendis
þar sem strangar reglur eru
settar um vörutilbúninginn. —
Okkur vitanlega eru aldrei not-
aðir aðrir litir, en óskaðlegir lit-
ir, á sama hátt og gert er ann-
ars staðar, og ganga alstaðar
undir nafninu ávaxtalitir, en
nauðsynlegt er, að eftirlit sje
með því, að aðrir litir sjeu ekki
notaðir.
Yfirleitt er það svo, með ís-
lenska framleiðslu, að reynt er
að fylgja þeim forskriftum sem
notaðar eru á erlendum verk-
smiðjum.
Bökunardropar. Dr. Jón Vest
dal er sagður halda því fram,
að bökunardropar sem glycerin
er í, sjeu hættulegir heilsu
manna, vegna þess að við bök-
un myndast akrolein úr dropun-
um. Við höfum leitað álits hlut-
lausra sjerfræðinga um þetta,
og telja þeir, að vlð bökun sjeu
yfírleitt ekki þau skilyrði fyrir
hendi að akrolein geti myndast
úr glycerininu.
Við höfum í höndum sannan-
ir fyrir því að erler dis er glyce-
rin notað í tilsvarandi bökunar-
dropa.
Af þessum ástæðum er alger-
lega fráleitt að hræða notendur
með því, að tala um eitraða
bökunardropa. Ástæðan til þess
að glycerin er notað í drópana,
er sú, að efnagerðirnar fá ekki
að nota venjulegan vínanda,
og verða því að nota glycerin
sem einnig telst til alkohola og
er alveg skaðlaus.
Smjörlíki. Smjörlíkisfram-
leiðsla innanlands mun hafa
byrjað fyrir hjer um bil 15 árum
síðan og eins og eðlilegt er hefir
stórkostleg framför átt sjer stað
í þessari grein eftir að verk-
smiðjum fjölgaði og samkepni
jókst. Nú mun svo komið að hin
innlenda framleiðsla í þessari
vörutegund, er fullkomlega eins
góð og bestu framleiðslur er-
lendar. Verksmiðjurnar hafa
kostað hins mesta kapps um
það, að gera smjörlíkið sem
allra best og almenningsálitið
hefir algeidega staðfest, að hjer
er um framleiðslu að ræða sem
nálgast hið fullkomna.
Dr. Vestdal hefir í skýrslu
sinni tekið fram, að hann meða
annars byggi á ranrtsóknum er
fram fóru 1930, en okkur er
tjáð, að þær rannsóknir hafi
verið gerðar á erlendu smjör-
líki, og er næsta óheppilegt að
nota þær rannsóknir í sambandi
við smjörlíki, sem búið er ti'
hjer.
Það er rjett að lögboðið var
að nota sesamolíu í smjörlíki,
var það ekki gert til að bæta
smjörlíkið, heldur til þess eins,
að auðveldara væri að greina
það frá smjöri við efnarann-
sókn. Síðastliðið ár var þetta
ákvæði felt úr lögum, en aftur
á móti gert að skyldu að nota
kartöflumjöl í staðinn í sama
augnamiði. Það má vera að ein-
hver verksmiðja hjer hafi ein-
hverntíma ekki sett kartöflu-
mjölið í smjörlíkið, en slíkt get-
ur aldrei talist til fölsunar
gagnvart neytendum sökum
þess, að kartöflumjölið gerir
smjörlíkið lakara og síst ódýr-
ara. Það er heldur ekki fyrir-
skipað, að blanda smjöri eða
rjóma í smjörlíkið, slíkt hafa
verksmiðjurnar aðeins gert til
að bæta framleiðsluna, en það
hefir oft komið fyrir að ekki
hefir verið unt að kaupa smjör^
vegna þess að það hefir ekki
verið til, og mun það þá vera
ástæðan til þess, að fundist hafa
sýnishorn með minna smjörinni-
haldi en auglýsi var, en það er
vitanlega mjög átöluvert ef að
á umbúðunum um slíkt smjör-
líki stendur, að það sje blandað
smjöri.
Benzoesýra er aldrei notuð í
hinar innlendu smjörlíkistegund
ir og getur því alls ekki verið
um það að ræða, að hún hafi
fundist í ísl. sýnishornunum,
enda er sannanlegt að þar sem
hún fanst, var um erlent smjör-
líki að ræða. Hins má þó jafn-
framt geta, að það er misskiln-
ingur, að þetta efni' sje hættu-
legt eitur, þar sem nýjustu lækn
isrannsóknir hafa einmitt leitt í
jós að það getur þvert á móti
verið heilnæmt, enda hefir dr.
Gunnlaugur Claessen í útvarps-
erindi ráðið húsmæðrum til að
nota benzoesúrt natron (I/IOOO
af berjasafa) til þess að halda
berjasafa óskemdum. Hjer er
því í tvöföldum skilningi skotið
yfir markið.
Að endingu viljum við taka
þetta fram:
Það er naumast rjett af mönn
um, sem vinna verk að undir-
lagi ríkisstjórnarinnar, að slá
fram þeim ásökunum í garð'ísJ.
iðnrekenda, sem hafðar eru eft-
ir dr. Vestdal hina síðustu daga.
Það er illa farið og skaðlegt
ef afleiðingin af þessu verður
sú, að neitendur heimta erlenda
framleiðslu og þor'a ekki ,að
kaupa hinar ísl. vörur, og vjer
væntum þess af dr. Vestdal, að
hann láti í ljós einhverja leið-
rjettingu á þeim ummæluro,
sem sum blöðin hafa eítir hon-
um í sambandi við rannsóknir
hans. Fjelag íslenskra iðnrek-
enda treystir því, að ísl. neyt-
endur sýni fylstu sanngirni í
dómum sínum um hina ísl. fram
leiðslu yfirleitt, meðan ekki eru
birt nöfn þeirra manna, er sann
ir verða að sök um vörufölsim
og láta ekki blaðaumtal verða
til þess, að allir framleiðendur
verði taldir sekir.
Fjelagið telur það mikla þjióð
arnauðsyn, eins og sakir stancþ..
að sem allra mest sje framleitt
hjer í iandinu, bæði vegna þeirsr
ar atvinnu er slík framleiðs)a
veitir innanlands og eins vegna
þess erlenda gjaldeyris, er sp?*r
ast við það að hægt er aS
kaupa vöruna innanlands.
Að sjálfsögðu vítir fjelagið
mjög ef sviknar vörur eru fr§pa
leiddar og seldar í blóra v®
þessa nauðsyn, en hins vegar
blandast fjelaginu ekki hugwr
um, að ákæran um vörufölsum í
sambandi við rannsóknimar, 0r
ekki á rökum bygð á þann hátt,
að allir framleiðendur sjeu gerð
ir grunsamlegir, og það er þesíá
óbeini áburður sem f jelagið al-
varlega mótmælir.
Fjelag íslenskra Iðnrek-
enda er ávalt reiðubúið til
hess, að láta stjórnarvöldun-
um í tje allar þær upplýsing-
ar, er gætu miðað til þess,
að sett yrði örugg lögsiöi
um vöruvöndun og væntir
þess að því máli verðí sem
fyrst hrundið í framkvæmd,
svo að slíkar ásakanir, sera
þær er hjer hafa verið gerð-
ar að umtalsefni, komi ekki
of’tar fyrir, heldur verði þá
opinber rannsókn látin fram
fara gegn þeim ákveðnu
mönnum er lögin brjóta.
Reykjavík, 25. október. 1934.
Stjórn Fjelags ísl. framleiðenda.
Sigurjón Pjetursson.
,H. J. Hólmjám.
Helgi Bergs.
Tómas Tómasson.
Guðmundur Jónhannesson.