Morgunblaðið - 29.11.1934, Blaðsíða 3

3
Fjármálasfefna Sjálf-
sfæðisflokksins og
fjárlagafrumvarpið.
Ræða Magnúsar Guðmumls-
sonar vitf Iramhald 1. um-
ræðu t'fárlaganna.
Hæsta fjárlaga-
frumvarpið.
Jafnvel þótt það sje rjettur
stjórnarandstæðinga við fram-
hald 1. umr. fjárlagafrumvarps
ins að ræða um alt, sem þeim
þykir miður vera í fari ríkis-
stjórnarinnar, þá mun jeg lítið
eða ekki ræða þann rjett, held-
ur aðallega ræða um það frum-
varp, sem hjer er til meðferð-
ar, það er að segja fjárlaga-
frumvarpið fyrir árið 1935, með
hliðsjón af þeim umræðum, sem
þegar hafa farið fram.
I>að hefir verið bent á, að
fjárlagafrumvarp það, sem hjer
liggur fyrir, gerir ráð fyrir
meiri gjöldum en nokkurt ann-
að slíkt frumvarp, sem nokkru
sinni hefir verið lagt fyrir Al-
þingi. Gjöldin samkvæmt því
nema undir 14. milj. kr. Til sam
anburðar má geta þess, að frum
varpið, sem var lagt fyrir þing-
ið í fyrra gerði ráð fyrir 11.5
milj. kr. Það hefir líka verið
bent á, að vegna þessarar hækk
wnar gjaldanna er meiri tekju-
halli á fjárlagafrumvarpinu en
mokkru sinni fyr og að stjórnin
fer þar af leiðandi fram á meiri
akattahækkun en nokkru sinni
fyr.
Það hefir einnig verið bent á
það og það er viðurkent af öll-
raœ, jafnvel hæstvirtri stjórn,
að ástand aðalatvinnuvega
iándsins, landbúnaðar og sjáv-
arutvegs, sje aiveg óvenjulega
öfðugt. Því má bæta við um
hina atvinnuvegi vora að versl-
unin er iömuð af höftum inn-
lendum og erelndum, iðnaður-
ipn er ekki nema lítill veikur
visir og siglingar innan lands
off til og frá útlöndum verður
að styrkja með framlagi úr rík-
wsjóði.
Einmitt þegar sovna stendur
i kemur hæstv. stjórn með mjög
sro auknar kröfur um framlög
ttí ríkissjóðs og þegar við Sjálf-
stæðismenn flytjum mjög hóf-
iegar lækkunartillögur og rök-
s#num fjármálastefnu stjómar-
tanar ætlar hæstv. fjármálaráð-
herra að ærast og leyfir sjer
hvað eftir annað að tala um
hfæsni, Icddaraleik og skrípa-
leik af hálfu okkar Sjálfstæðis-
sáánna. Jeg mun nú reyna að
ræða þetta mál öfga- og stór-
yrðalaust, enda lít jeg svo á, að
■sá tónn og sá æsingur, sem
hæstv. fjármálaráðh. viðhafði
eigi alls ekki við í opinberum
MHatræðum um hin alvarlegustu
▼andamál.
Hvar -á að taka
skattana?
Hæstv. fjármálaráðh. sagði í
ræða sinni síðastl. föstudag, að
fjármála- eða skattastefna
stjómarinnar væri sú, að auka
kaupgetuna sem mest með því
að taka af þeim sem mikið hafa
og láta það í hendur þeirra, sem
lítið hafa, þó þannig að kaup-
getan beindist ekki að erlend-
um kaupum. En hverjir eru það
hjer á landi nú, sem hafa mikl-
ar tekjur? Ekki eru það bænd-
urnir. Það er viðurkent í þess-
um umræðum. Ekki em það
þeir sem við sjávarútveg fást.
Það er líka yiðurkent í þessum
umræðum. Ætli það sjeu kaup-
mennirnir eða kaupfjelögin,
sem ekki mega flytja inn eða út
nema hluta af því, sem lands-
menn teíja sig þarfnast. Jeg
held ekki. Vaða iðnaðarmenn í
peningum? Jeg hygg að þeir
líti ekki svo á. Hvaðan ætlar
þá hæstv. ráðherra að taka
þetta fje? Heldur hann að hann
geti fengið það alt hjá þeim
mönnum, sem taka laun hjá því
opinbera ■; eða einstökum mönn-
um? K í'i' D ó '
Þá tók ekki betra við þegar
hæstv. fjármálaráðherra fór að
lýsa fjármálastefnu Sjálfstæð-
isflokksins. Hann sagði, að sá
flokkur vildi draga sem mest úr
atviíinu í landniu (vða „slá nið-
ur kaupgetuna“ eins og hann
orðaði það. Annað veifið sagði
hann, að Sjálfstæðismenn tímdu
ekki að börga skatta, hitt veifið
sagði haöli^ að þeir vildu fá
fram stórkostlegar gjaldaaukn-
ingar og Iáta svö alt koma fram
sem halla á þjóðarbúskapnum.
Mig minnir, að hann segði, að
hallinn ætti að verða eftir til-
lögum okkar Sjálfstæðismanna
3 i/á milj. kr. 1935.
S jálf stæðisf loldc'
urinn og f jár
málin.
. -f. ..í/fÆá; (Míjisd 5*st
Jeg er þ.ess fullvj^s, að þó að
hæstv. ráðherra reyijj að k-Iína
því á Sjálfstæðisflokkinn, að
hann sje hirðulaus um afkomu
ríkissj óðs, þá vimuir hapn ek^-ií
ert á með þvír!.^í(ffIokkur er
búinn að sýna það.þú jtíriifrvaejpi
hann hefir haft stjórn lan,dsirn».
á höndum. Saf;flokkur. sem.4 Á
st j órnarárppí ■■ .„-jhpfir læk|$í$,
8ki^ldfeori¥Ps|%ðW-.18’ milj-
niður í II milj. og þó haldið
uppi verklegum framkvæmdum
í allverulegum, stíl, en haft til
þess mmni tekjur í ríkissjóð en
oft síðan, hann þarf ekki að
hræðast sleggjudóm hæstv. fjár
málaráðherra sem ennþá er ný^
græðingur í þessum málum og
hingað til hefir ekki verið tal-
inn annað en vikapiltur þess
manns, sem af minsta viti hefir
stjórnað málefnum þessa lands.
Þá er það hlægileg f jarstæða,
að Sjálfstæðisflokkurinn vilji
MORGUNBLAÐIÐ
Magnús Guðmunndsson.
„slá niður kaupgetuna“ eða með
öðrum orðum hafa atvinnu í
landinu sem minsta. Þetta er
hlægilegt af því, að meðal þess
tæps helmings kjósenda lands-
ins, sem fylla þennan flokk, eru
einmitt þeir athafnamennirnir,
sem mesta atvinnu hafa veitt,
þeir mennirnir, sem mest hafa
framkvæmt.
En úr því að hæstv. ráðh.
mintist á stefnu Sjálfstæðisfl.
í fj'ármálum ríkissjóðs, þá er
rjett að jeg skýri hana í stórum
dráttum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
jafnan lagt mikla áherslu á það,
að ríkisbúskapurinn væri halla-
laus, og að forðast væri að sgfna
skuldum, sem ríkissjóður á að
standa straum af, nema til fyr-
irtækja, sem ætla má að beri sig
sjálf. Skattana vill hann ekki
hafa hærri en svo, að framtak
einstaklingsins njóti sín, en það
gerir það ekki, ef skattar eru
svo háir, að til lítils er að vinna
þótt eitthvað græðist. Sjálfstæð-
ismenn eru með öllu ótrauðir að
taka á sig þunga skatta, ef þeim
er rjettlátlega skift og fjenu
varið hyggilega. En það verður
á hverjum tíma að taka tillit til
hvernig er ástatt úm atvinnu-
yegina. í þessu sambandi er
rjett að benda á, að tekjuskatt-
ur hjer á landi er nú orðinn
miklu hærri en í nokkru öðru
landi, sem jeg þekki til, jafnvel
þar sem sósíalistar eru við
stjórn.
Sósíalistar hjer
og erlendis.
Hjer á landi ganga Fram-
sóknarmenn. miklu lengra í þess
Lim efnum en erlendir sósíalist-
ar, Svipað má segja um einka-
sölurnar. í Ðanmörku hefir t.
d. lengi verið sósíalistastjórn en
|jeg þekki ekki þar eina einustu
yörutfegund, sem ríkid hefir tek-
ið e.inki}sölu á. Það ér því ekki
ho úndrá, þótt við öjálfstæðis-
jnen^ sting;um við fótum, þegar
Framgöknarménnirnir hjer taka
feinjká^u^jtfhverri vorutegund-
|nni'eífir* áðra og stefna þannig
hröðunr skrefum í þjóðnýting-
araltmá. Og meira að segja lýsa
því yfir, að ríkið eigi., að vergla
með það, sem eitthváð er upp
úr að hafa, þ. e. a. s. jþjóðnýta
álla verslunina.
I sambandi við þetta vil jeg
einnig benda á og leiða athygli
að því, að öll gjöld ríkissjóÖS
verða að greiðast- annað hvort
af afrakstri atvinnuvega lands-
manna eða af eign, sem þeir
hafa pparað saman áður eða
með lántöku. Fleiri leiðir til
skattgreiðslu eru ekki til. Lána-
leiðina er ekki tilætlunin að
fara, enda hefir verið gengið
lengra á þeirri óhappabraut en
hæfilegt er. Að leggja á lands-
menn svo háa skatta eða heimta
af þeim svo há gjöld í ríkis-
sjóðinn að taka verði af saman-
spöruðum eignum landsmanna
leiðir að síðustu til nákvæmlega
sömu niðurstöðu og lánaleiðin,
þ.e. til algerðs hruns, því að
jafnvel þótt það megi hugsa
sjer að láta skattana bitna að-
allega á þeim, sem standa upp
úr fjárhagslega, þá kemur fyr
eða síðar að því, að þar er eng-
inn öðrum hærri. Þá leggjast
skattarnir á lítilmagnana með
öllum sínum þunga, því að þá
eru allir orðnir lítilmagnar. —
Þarf þá ekki að rekja þá sögu
lengur, enda hygg jeg, að það
sje alment viðurkent, að skatta-
stefna, sem beinist að því, að
gera alla að öreigum sje há-
mark heimskunnar. Geiú ríkið.
þetta, tekur það að sjer hlut-
verk svallarans eða eyðsluseggs
ins.
Jeg geng þessvegna út frá
því, að sú skattastefna ein sje
heilbrigð, sem byggist á því,
að ekki sje heimtað meira fram
lag af þegnunum til opinberra
þarfa en sem nemur afrakstri
atvinnuvega landsmanna og ef
til vill vöxtum af samanspöruðu
fje. En með því að nær alt eða
að minsta kosti mjög mikill
hluti hins samansparaða fjár
landsmanna er fast í atvinnu-
tækjum, sem ekki bera sig,
kemur það tiltölulega lítið til
greina í þessu sambandi. At-
vinnuvegir landsmanna verða
því að bera uppi skattana, ef
á viti á að byggja, og þá vakn-
ar sú spurnirig, hvort atvinnu-
vegir vorir sjeu nú svo á vegi
staddir, áð þeir þoli þá gífur-
legu skattahækkun, sem ríkis-
stjórnin krefst nú.
Ástand atvinnu-
veganna.
Jeg hygg, að engum bland-
ist hugur um, að ástand atvinnu
veganna er nú þannig, að þeir
þola ekki mikla skattaauka. —
Vísa jeg um það til þess, sem
þegar er komið fram á þessum
umræðum og þykist ekki þurfa
að færa að því frekari rök. —
Þetta ástand virðist mjer hrópa
til okkar, sem nú sitjum á
þingi, hárri röddu um það, að
stilla kröfum í hóf og þó eink-
um um það, sem leiðir af sjer
kaup á erlendum vörum. En
stillir þá rikisstjórnin kröfum
sínum í hóf nú? Það gerir hún
alls ekki. Það er eins og hún
sje blind fyrir því ástandi, sem
nú er. Hvað ætlar hún að gera
ef atvinnuvegirnir hrynja í rúst-
ir? Hvaðan ætlar hún þá að fá
fje? Sennilega svarar hún 'því,
að þá taki við þjóðnýtingin,
enda sýnist nú kappsamlega að
henni unnið, en þeir munu verða
óþægilega margir, sem telja, að
hún sje ekki bjargráð.
Það mun hæstv. stjórn áreið-
anlega reka sig á. Jeg benti á,
áð' aðalátvirinuvegrr landsins
þurfa á beirium f járstuðningi að
halda af hálfu yíkissjóðs. Nú
er ríkissjóðurinn ekkert annað
en framlag atvinnuveganna og
annara landsmanna, sem beint
eða óbeint verða að lifa á at-
vinnuvegunum. Atvinnuvegimir
eru beint og óbeint aðalmjólk-
urkýr ríkissjóðsins. Þessi mjólk
urkýr er sem stendur horuð og
nytlág og eigi hún að geta full-
nægt sínu verkefni, því að
mjólka ríkissjóðnum, má ekki
gera of háar kröfur til hennar
í bili meðan ástandið batnar
ekki. Að ætla sjer að láta rík-
issjóðinn fleytifyllast meira en
nokkru sinni fyr fyrir beinan og
óbeinan atbeina atvinnuveg-
anna samtímis og atvinnuveg-
irnir þarfnast stuðnings úr rík-
issjóði er og verður svikamylla,
sem ekki getur gengið til lengd-
ar.
Gjöldin hækka.
Jeg tók eftir því í ræðu þeirri
sem hæstv. fjármálaráðh. flutti
hjer um fjárlagafrumvarpið
við fyrri hluta þessarar umr.,
að honum óx alls ekki 1 augum
gjaldaupphæð frumvarpsins.
Hann ljet skína í gegn, að það
væri ekki ógurlegt, þó að hann
vildi fá um 14 milj. kr., því að
árið 1932 hefðu gjöld ríkissjóðs
verið 13,9 milj. kr. og 1933 um
14,7 milj. kr. En þar skjátlast
honum. Fyrst og fremst er nú
það að athuga, að reynslan
hefir jafnan sýnt, að gjaldahlið
f,járlaganna hefir hækkað í
meðferð þingsins, enda ér það
ekki nema eðlilegt, því að þinj?-
ið vill hafa ofurlítið hönd í
bagga með fjárveitingum ÚÚ
ríkissjóði. Þannig má benda á,
að þetta fjárlágafrumvarp
hækkar gjaldamegin um 200
þús. kr. hjerumbil, ef tillögur
meir ih I uta f j árveitingan ef ndar
verða samþyktar. Og hver ve;if
hvað gjöldin eiga eftrr að
hækka þessutan vegna tillágna
einstakra þingmanna við 2Í um-
ræðu og 3. umr.
í öðru lagi fer ástandið stöð-
ugt versnandi og í þriðja lagí
má hæstv. f jármálaráðherra
ekki vera svo mikið barn að
halda, að á heilu ári komi ekki
fram miklar óvæntar greiðslur.
Svo hefir þetta jafnan verið
og svo verður það enn. Jeg vil
benda á, að slíkar greiðslur
hafa oft numið miljónum og
sjaldan eða aldrei undir 1 milj.
kr. Þessar greiðslur koma jafn-
vel þótt reynt sje að áætla
rjett, þær koma fyrir rás nýrra
viðburða, sem enginn getur sjeð
fyrir. Það hefir oft verið reynt
fyr. að búa til rjettar áætlanir,
en rás viðburðanna hefir jafnan
truflað þær að meira eða minna
leyti. Jeg sje t. d. ekki, að í
fjárlagafrumvarpinu nú sje tek-
ið neitt til greiðslu á þeirri
miljón, sem síldareinkasalan
sáluga væntanlega eftirlætur
ríkissjóði til greiðslu, og eitt-
hvað þarf þó væntanlega að
greiða af þessu á næsta ári. —
Svona getur verið og áreiðan-
lega er ýmislegt fleira. Það
er því áreiðanlegt, að þegar
Landsreikn. 1935 kemur, þá
verður gjaldaupphæð hans mik-
ið hærri en gjaldaupphæð þess
frumvarps, sem hæstv. stjórn
hefir lagt fyrir þingið.
(Niðurlag).